Колс Якуб

У чым iх сiл (н белорусском языке)

Якуб Колс

У чым iх сiл

I

Мож, гэт быў i не той вербейчык, што прсiў былiнку, кб яго пклыхл. Але з пэўнсцю можн скзць, што н былiнцы ён клыхўся. Кб я ведў верб'iныя iмёны, то дў бы яму сме прыгоже з iх. Але пр верб'iныя iмёны нiчог не чувць, i ў клендры яны не знчцц. Дык будзем нзывць яго прост: Вербейк-Клыхнчык.

Усё гэт дбывлся ў вёсцы. Тут былi ткiя будынкi: хты з чырвонымi комiнмi, клунi, хлевушкi, свiронкi i прыгрэбнiкi з нiзенькiмi, д сме зямлi, стрэхмi. Двры былi прсторныя i вясёлыя. Кля хт рслi кучрвыя вiшнькi; былi тут iгрушы i яблынi. З днго боку стяў цёмны лес. У лесе жылi звяры i дрпежныя птушкi: кршуны, совы, пугчы, ястрбы. Выходзiў чсмi з лесу воўк i выглядў, цi не ходзяць прсяты бо другя жыўнсць. Нлятлi тксм i кршуны, кб збрць бедную курыцу цi якую-небудзь птушку. А птств тут было мног: былi тут верб'i, лствчкi, плiсчкi, глубы, кчкi i iншыя.

Вербейк-Клыхнчык знйшоў сбе жонку, тксм з слвутй верб'iнй фмiлii. I стлi яны ўдвiх будвць сбе хтку. Аблюбвлi яны вельмi добре месц, i не дзе-небудзь, пд стрхою гспдрскг дом. Тут было i зцiшн i цёпл. Адным словм, ткя прыўдля шчылiн, што рэдк якому верб'ю здрлся ткя ўдч. Клыхнчык нсiў сломку, сухiя крэньчыкi пырнiку i ногул мтэрыял болей цяжкi, бо ён ж быў мужчын. Яго жонк рбiл рботу болей лёгкую i болей длiктную: ян пдбiрл пер'е.

Яе нвт быў нплохў рз певень, моцн нплохў. Верб'iх нцiквл сбе белую курыную пярыну i ўзял яе ў дзюбку. А грлн певень крыкнуў грозн:

- Куды? Куды?

Верб'iх д стрху вырнiл пярынку i дляцел досыць длёк. Певень пмятўся, вiдць, пшкдвў верб'iху i ўжо лскв пргврыў д яе:

- Бяры! Бяры!

Некторы чс н двры не вiдць было верб'iхi. Думлi, што ян, мож, з пярэплху зхврэл. Клыхнчык быў ндт зклпочны ў гэты чс. Але кзлся, што верб'iх сядзел прост н гняздзе пд стрхою, потым прйшл чутк, што ў Клыхнчык ёсць дзецi, цэлых пяць штук.

Ну i рд ж быў Клыхнчык! Крмiў свiх дзетк, пзiрў н iх, цешыўся iмi. Клi дзецi трохi пдрслi i пчлi шчбятць, бцькi селi н стрсе кля све хты. Яны дчувлi сябе шчслiвымi: дзецi iх рслi, гдвлiся, дужэлi i былi рзумныя. Сярод iх былi тры хлопчыкi i дзве дзяўчынкi. Нзывлiся хлопчыкi тк: Чы-Лiн, Чын i Чук, дзяўчткi - Чуч i Жычк.

II

У Клыхнчык i яго жонкi былi не толькi рдсцi, - быў у iх i клопт, i трывог. Iх дзецi стлi пдрстць i ўвходзiць у сiлу. Iм ужо было цесн ў бцьквй хце, iм хцелся н свет, н прстор, н волю. Тксм хцелся i сiлу свiх крылляў ппрбвць. Асблiв неспкойным, жывым i прворным быў Чы-Лiн. Але н гэтым прсторы было мног небяспекi. Нядўн сюды злятў ястрб. Ён чуць-чуць не злвiў лствчкi i не здрў курчкi. I толькi хрбрсць пеўня Цiп выртвл няшчсных, бо Цiп у чс крыкнуў тк моцн, што н яго крык выбегл гспдыня i пргнл дрпежнiк.

Прiўшыся з жонкю, Клыхнчык пдляцеў д гнязд i скзў:

- Дзецi, дзецi! Цiх сядзiце! З хты не вылзiць, клi нс ням, то пхпе вс ястрб.

- Няхй толькi ппрбуе! - дкзў бцьку Чы-Лiн.

Клыхнчык зсмяяўся д рдсцi, што ме тког смелг сын. Ён пцлвў яго ў смую дзюбку i млнкю пмчўся ў кноплi. Зстўшыся дом, Чы-Лiн нядоўг сядзеў спкойн. Ён длёк высунуў з гнязд глву.

- Хчу ляцець! Хчу ляцець! - крыкнуў ён i высунуўся яшчэ больш.

Певень Цiп, пчуўшы гэт, строг персцярог:

- Куды? Куды?

Чын i Чуч схпiлi неспкойнг брт дзюбкмi з лпкi i не пусклi, ён крычў:

- Пусцi! Пусцi!

Вызвлiў лпкi i пляцеў... Але не ўгору, ўнiз, няспрытн пербiрючы крыльцмi.

Чын, Чук, Чуч i Жычк пднялi гвлт. Прыляцелi бцькi. Спрвiлi крык.

Прўд, Чы-Лiн досыць шчслiв пынуўся н зямлi кля прызбы. Ён см стршн перплохўся i цяжк дыхў.

- Сынок! Сынок! - крычл мцi. - Цi жывенькi ты?

Чы-Лiн шырок рзявiў жоўты рот.

- Жыў! Жыў! - дкзў мтцы.

Певень, прходзячы кля прызбы, спынiўся, пдкурчыў дну нгу i строг зiрнуў н беднг Чы-Лiн.

Гэты выпдк з Чы-Лiнм меў бгтыя вынiкi. У той чс, клi птушкi думлi пр здрэнне з Чы-Лiнм, пры лесе, н сухой дубовй глiнцы, сядзеў кршун i пiльн счыў з тым, што робiцц нвокл. Кршун быў стры, вялiкi, з згнутй сярпом дзюбй, з доўгiмi i вострымi кiпцюрмi. Улучыўшы хвiлiну, стрлою мiльгнуў ён у пветры i ў момнт вок схпiў кiпцюрмi курнё ды пнёс у лес.

Ой, якя пднялся тут сумятня, трывог!

Мцней з ўсiх крычў певень:

- Куды пнёс? Куды пнёс?

Зкружылiся глубы, пднялiся высок-высок ў неб. З усiх кнцоў пзлятлiся лствчкi.

- Цуп-цуф! Цуп-цуф! - крычлi яны.

Дрозд, седзячы ў гэты чс з клуняю н вярбе, жлслiв высвiстў:

- Ухвцiў! Ухвцiў! А--!

Чы-Лiн пзiрў н гэтую сумятню, дзiвiўся i, вiдць, нешт думў. Потым ён здрў угору глву.

- Чук! Чук! - пчў клiкць брт.

Але тут д яго пдляцеў Клыхнчык, схпiў сын з крыльцы i пбег з iм у вiшнячок, у крпiву, кб схвць яго д бяды.

III

Тут ён прсядзеў цэлых тры днi. Бцькi прыносiлi яму яду, тк што глдць не прыходзiлся. Спчтку трохi было мркотн днму, ле потым прывык. Седзячы дзiн у крпiве, Чы-Лiн пчў рзвжць, думць, нглядць, што робiцц нвокл. Ён бчыў, што сярод птств н двры ням згоды, што ўсе жывуць рзбродм, думюць толькi б свiх птрэбх, гэтым крыстюцц дрпежнiкi i вудзяць iх птроху сбе н спжытк.

Чы-Лiн пчў рзвiвць свю думку длей. Н трэцi дзень у яго глве злжыўся пэўны плн, ле б iм пкуль што ён нiкому не гврыў. Пд кнец трэцяг дня ён узляцеў н пркн, з пркн н грушу, з iгрушы н клуню i з гэтг чсу пчў вельмi спрытн лятць.

Н чцвёрты дзень пвылятлi Чук, Чын, Жычк, Чуч. Дзён дв яны жылi пд строгiм доглядм бцькоў, потым птроху пчлi жыць незлежн.

Вось цяпер Чы-Лiн узяўся з рботу. Ён зкiдў новыя мыслi ў птушыныя гловы, мыслi б тым, кб звесцi новы лд сярод птств, кб не двцц больш у крыўду дрпежнiкм. Усюды ён знходзiў спчувнне, i ўсё птств з хвотю згдзiлся з Чы-Лiнм, што трэб сбрць гульны сход.

Сход дбыўся н прыгуменнi. Тут было прсторн. Н прыгуменнi стяў i зярод, дзе вельмi добр было рссесцiся птушкм. Некторы чс быў шум, i трудн было пчуць, хто што гворыць.

- Цiх! - крыкнуў Чы-Лiн.

Усе сцiхлi.

- Грмдзяне! Пршу зхоўвць прдк, бо тк мы птрцiм чс i нш сход не змож нiчог зрбiць. Выберм рней стршыню, кб ён првёў сход. С свйго боку, я прсiў бы выбрць з стршыню Цiп.

- Цiп! Цiп! Цiп! - зшумелi птушкi.

Певень прыняў яшчэ больш вжную пству. Стоячы н шуле, ён моцн змхў крыллямi i пдзяквў з гонр моцным "ку-к-рэ-ку". Зтым ён скзў:

- Абвяшчю нш сход дкрытым. Слов ме Чы-Лiн.

- Просiм! Просiм! - згмнiлi птушкi.

Чы-Лiн выступiў.

- Грмдзяне! Усiм вм вядом, пд якiм стрхм жывём мы. Злятюць з лесу ястрбы i кршуны: цягюць ншг брт. Чму? А тму, што мы жывём кожны п сбе, не думем б другiх, не дпмгем дзiн другому. Двйце ж будзем жыць у згодзе, двйце ргнiзуем клектыў i звядзём ткi прдк, кб у нс былi вртўнiкi. Вртўнiкi пддуць знк, клi дзе пкжцц дрпежнiк, i мы ўсе будзем ведць пр бяду i не дпусцiм яе н двор. Апрч гэтг, нм трэб мець войск - дбiвць дрпежнiкў.

- Ур! Ур! - зкрычл врон.

- Тк-тк-тк! - звлся кчк.

- Брв! Брв! - крыкнуў шпк.

- Жывi, Чы-Лiн! Жывi, Чы-Лiн! - з усiх кнцоў шчбятлi верб'i.

- Кок! Ко-о-о-к! - пхвлiлi Чы-Лiн куры.

Тк i зрбiлi. Пствiлi врту, сбрлi войск. Лствчкi пвiнны быць н врце i пдвць умоўны знк, клi будзе якя небяспек.

- Рэпетыцыю! Рэпетыцыю! - зкрычл лствчк.

Ппрбвлi зрбiць рэпетыцыю. Клi сход скончыўся i ўсе рзышлiся п свiх спрвх, вртўнiк-лствчк крыкнул з-пд лесу:

- Цу-пу-цуф! Цу-пу-цуф!

У дзiн момнт другiя лствчкi пердлi гэты крык п ўсiм двры, птушкi зрз ж пдрыхтвлiся д броны.

- Шыкрн! Шыкрн! - кзл срок.

I вось клi нзўтр спрўды вылецеў з лесу ястрб, то не пспеў ён прляцець i пўдрогi д двр, як яго спткл моцне птушыне войск. Адн врон тк дзюбнул нягоднiк, што ж пер'е псыплся, i ён больш нiколi не пкзвў сюды нос.

I стл спкойн, вольн жыць цяпер птушкм. А дрозд спявў:

- Сiл ў клектыве! Сiл ў клектыве!