38

We waren niet met zovelen. We wilden elkaar niet kennen. Het was alsof je geen gezicht had, je was geen gezicht waard. Je eigen gezicht. Begrijp je?

Of we werden geslagen? Wat denk je?

Kan ik een glas water krijgen?

Ik geloof niet dat hij het wist. Of begreep, niet voordat het te laat was. Begreep ik het? Ik weet het niet, en nu heeft het helemaal geen zin om daarover na te denken. Het heeft helemaal geen zin om te denken.

Het had niet met de taal te maken. Het was iets anders. Het had niet met andere talen te maken. Taal had er niets mee te maken. Maar ik heb gedacht dat geweld ook een taal is, de dood en wat tot de dood leidt, is ook een taal. Wie geen woorden meer tot zijn beschikking heeft, gaat geweld gebruiken. Dat is de uiterste taal, en dan bedoel ik de taal die het verst van het leven is verwijderd, van alles wat echt is. Wat eer bevat.

Toen we vluchtten, was dat van een plek waar de taal niet bestond. Er was geweld in plaats van taal. En we hadden onze eigen taal niet meer. Ja, dat weet je al. Dat heb je begrepen. Heeft hij het je uitgelegd? Ik mocht er immers niet bij zijn. Ik hoop dat hij het goed heeft uitgelegd.

Hij redde het niet. De situatie werd zo dat hij het niet kon… verhinderen. Ik was toen niets, ik was toen niets waard. Maar hij was niet alleen. Dat heb je ook begrepen. Je begrijpt veel en telt het ene bij het andere op, maar toch begrijp je het niet. Niemand hier begrijpt het eigenlijk.

Hoe warm is het buiten? Ik zou over een bloemenheuvel willen lopen. Heet dat zo? Een bloemenheuvel? Ik zou in het gras willen liggen en naar de hemel willen kijken. Dat zou ik jarenlang kunnen doen. Ze hebben altijd gezegd dat overal dezelfde hemel is, maar dat geloof ik niet, net zomin als dat overal dezelfde zon zou schijnen. Hoe zou dat kunnen? Straks beweren ze nog dat de aarde rond is! Ha ha! Dan zouden we toch niet kunnen lopen? We zouden eraf vallen. En dat doen we. Ik viel eraf, mijn familie viel eraf, ons geslacht, we vielen er allemaal af. We kwamen nooit terug. Hoe kun je nog ergens in geloven?

Ik ben dankbaar dat ik mag praten. Straks is er niemand die luistert. Maar dan wil ik toch niet praten. Tegen een muur praten, hè? Zo zeg je dat toch? Praat maar tegen een muur en kijk of je antwoord krijgt. Zoals praten met jou, in het begin, dat was alsof ik tegen een muur praatte. Je ziet eruit als een muur. Je bent een muur. Iedereen is een muur. Er zijn alleen maar muren.

Dit water is niet koud. Kan ik wat kouder water krijgen?

Het water dat uit de kranen kwam. Dat is een van mijn eerste herinneringen, of ervaringen misschien. Het was warm water, het was meteen warm! Er was geen vuur nodig. Dit is bijna het hele jaar door een koud land, maar je ziet nooit een vuur. Ze begrijpen het hier niet, jullie begrijpen het niet. Voor ons betekent het vuur alles. Voordat de vernielers en moordenaars kwamen, geloofden we alleen in het vuur, niet in een god. We hadden alleen het vuur nodig. Het vuur moest het hele jaar door branden, het mocht nooit worden gedoofd. Toen het werd gedoofd, bestond er geen god meer.