Naschrift
Kalief Abd al-Rahman III al-Nasir stierf in het
jaar 961 nadat hij zich herhaaldelijk tegenover de kroonprins had
verontschuldigd dat hij zo lang bleef leven. Gedurende zijn laatste
jaren was hij somber en verbitterd. Al-Hakam regeerde van 961 tot
976. Hij had een hekel aan geweld maar schuwde het niet als dat
nodig was om zijn vijanden de baas te blijven. Zijn
regeringsperiode was stabiel, het was een bloeitijd van kunsten en
wetenschappen. Zijn zoon Hisham II was niet meer dan een marionet
die opgesloten zat in zijn eigen paleis, in handen van grootvizier
al-Mansur, de dictator die het grootste deel van de bibliotheek van
al-Hakam in vlammen deed opgaan.
Na de dood van al-Mansur (1004) volgde een turbulente tijd met
opstanden en een bloedige opvolgingsstrijd. Al-Andalus viel ten
slotte uiteen in een aantal stadstaatjes die elk de pracht en
culturele standaard van Cordoba trachtten te evenaren. Na de
invallen van de Almoraviden en Almohaden, fanatieke moslimstrijders
uit Noord-Afrika, werd Cordoba in het jaar 1236 heroverd door de
christenen. Ahmad al-Razi (887/9-955) wordt algemeen erkend als een
van de belangrijkste historiografen van zijn tijd. Zijn zoon Isa
zou nooit zijn hoogte bereiken. Geen van beiden hadden echter de
vrijheid de donkere kanten van de Umayyaden te belichten. Toen
al-Hakam oud en ziekelijk was durfden historiografen als Ibn
al-Qutiyyah (†977) en al-Khatib (anonieme kroniek ca 975)
voorzichtig over de gebeurtenissen te berichten waarover deze roman
vertelt, zij het dat ook door hen de feiten nog werden verdraaid.
Pas nadat de laatste Umayyaden van de troon verdwenen waren, werd
de waarheid onthuld, o.a. in de Muqtabis
van Ibn Hayyan (9871076) en in werken van ibn Hazm (994-1065).
Helaas zijn vrijwel al deze boeken verloren gegaan. Fragmenten van
hun geschriften zijn echter teruggevonden in de Kitab al- Bayan al-Maghrib van ibn Idhari (ca
1312).
Woordenlijst
alif, lam, ba, ayn, dal, ya en nun – enkele letters van het Arabische alfabet
al-raqqaaq – de perkamentmaker
dinar, dirhem – Andalusische munteenheden
djihad – heilige oorlog
djinn – geest
fakih – theologische juristen uit aristocratische families met invloed op de regering
Hadith – mondelinge overleveringen uit de tijd van de profeet Mohammed hamam – badhuis
kadi – rechter
Ifriqiya – ongeveer Tunesië
Maghrib, centrale – ongeveer Algerije en Libië
Maghrib, extreme of westelijke – ongeveer Marokko Malikieten – volgelingen van de rechtsschool van Malik ibn Anas (ca 708-795)
mihrab – gebedsnis in een moskee
minbar – preekgestoelte in een moskee
moaxaha – dichtvorm
mozaraben – christenen in het islamitische Spanje muezzin – geestelijke die vanaf de minaret de gelovigen oproept voor het gebed munya – villa of buitenhuis omgeven door een grote tuin of een park
musalla – groot terrein voor preken in de buitenlucht muwalladen – autochtone, tot de islam bekeerde christenen in het islamitische Spanje rak’a – islamitische gebedseenheid
sahib al-suk – marktrechter
Shafi’iten – volgelingen van de rechtsschool van al-Shafi (767-820)
zandaqa – ketterij
Alfabetische lijst van personen
Abd Allah – zoon van Muhammad I en emir van al-Andalus van 888 tot 912
Abd Allah, bijgenaamd al-Zahid (de vrome) – zoon van Abd al-Rahman III
Abd al-Rahman III, bijgenaamd al-Nasir – emir, later kalief van al-Andalus van 912 tot 961
Abd al-Rahman ibn Umar ibn Hafsun – derde zoon van Umar ibn Hafsun
Ahmad ibn Abd al-Barr – biograaf en vriend van prins Abd Allah al-Zahid
Ahmad al-Razi – historiograaf in Cordoba
Aisha – echtgenote van Fadl
Djidar al-Raqqaaq – Djidar de perkamentmaker, vader van Fadl
Fadl Allah – kopiist in dienst van historiograaf Ahmad alRazi, gehuwd met Aisha Fatima – dochter van emir al-Mundhir en vrouw van Abd al-Rahman III
Al-Hakam II – zoon van Abd al-Rahman III en kalief van 961 tot 976
Hasday ibn Shaprut – joodse arts en diplomaat in dienst van Abd al-Rahman III
Ibrahim – joodse arts
Isa al-Razi, – zoon van de historiograaf Ahmad al-Razi en eveneens historiograaf
Ishaq – joodse arts, vader van Musa, grootvader van Ibrahim Kasim al-Asbagh – historiograaf
Lubna – assistente van de bibliothecaris van de bibliotheek van al-Hakam
Al-Mamoun – kalief der Abbasiden van Bagdad
(814-833), beschermer van letteren en wetenschappen.
Een uitspraak van hem wordt geciteerd in hoofdstuk 33
Marwan al Quraysh – neefje van kalief Abd al-Rahman III
Maryam – vrouw van kalief Abd al-Rahman III
al-Muhadjdjabah – slavin van kalief Abd al-Rahman III Muhammad I – emir van al-Andalus (852-886)
Muhammad al-Razi – slavenhandelaar en spion uit Rayy Al-Mutarrif – zoon van emir Abd Allah
Al-Mundhir – zoon van Muhammad I en emir van al-Andalus (886-888) Al-Shafi – rechtsgeleerde (767-820)
Musa – joodse arts, vader van Ibrahim
Quraysh – Arabische stam waaruit de profeet Mohammed afkomstig was, evenals de dynastie der Umayyaden Rayy – thans verdwenen handelsstad in Perzië, ten noorden van het huidige Teheran
Recemundis – bisschop van Cordoba
Saffiya – slavin van Abd al-Rahman III
El Royol – boekhandelaar
Teresia – christelijke kopiiste
Umayyaden – dynastie van emirs en kaliefen in al-Andalus, voormalige dynastie van Damascus
Umar ibn Hafsun – rebellenleider
Yakut – slaaf
Yasir – kopiist bij Ahmad al-Razi
Aardrijkskundige namen bij de kaart van al-Andalus ca 950
Plaatsen:
Al-Hama – Alhama de Granada
Al-Djazira al-Khadra – Algeciras
Al-Ushbuna – Lissabon
Baja – Beja
Bajjana – Pechina (havenstad die later werd overvleugeld door het nabijgelegen Almería)
Balansiya – Valencia
Batayaws – Badajoz
Bayyana – Baena
Bubashtir – Bobastro
Daniya – Dénia
Ilbira – Elvira (later Granada)
Ishbilija – Sevilla
Istija – Ecija
Jayyan – Jaén
Madinat Salim – Medinaceli
Malaqa – Malaga
Marida – Merida
Mursiya – Murcia
Poley – Aguilar de la Frontera
Qabra – Cabra
Qadis – Cádiz
Qarmuna – Carmona
Qunka – Cuenca
Quriya – Coria
Qurtuba – Córdoba
Runda – Ronda
Saraqusta – Zaragoza
Shatiba – Játiva
Shilb – Silves
Tulaytula – Toledo
Turjala – Trujillo
Turtusha – Tortosa
Yabura – Evora
Rivier:
Al-Wadi l-Qibr – Guadalquivir
Wegen:
al-Rasif
Al-Sikka al-Uzma (Via Augusta)
Wijken:
Medina
Vicus Tiraceorum (christelijke wijk)
Joodse wijk
Al-Raqqaqin
Balat Mughith
Makbarat al-Rabad – Begraafplaats van de
buitenwijk Secunda
Stadspoorten:
Bab Ishbiliya (poort van Sevilla) ook Bab al-Attarin (poort van de specerijenverkopers)
Bab al-Djawz (poort van de notenbomen) ook Bab alBatalyaws (poort van Badajoz) Bab Amir
Bab Liyun (poort van León) ook Bab al-Yahud
Bab Abd al-Djabbar
Bab al Djadid (nieuwe poort)
Bab al-Kantara (brugpoort) ook Bab al-Wadi (rivierpoort) ook Bab al-Djazira (poort van Algeciras)