16
Generaal Tennar keek Hari Seldon met nogal uitpuilende ogen aan en zijn vingers roffelden zacht op het bureau waarachter hij zat. 'Dertig jaar,' zei hij. 'Dertig jaar en u zegt dat u nog steeds niets hebt om daar tegenover te stellen?'
'Eigenlijk achtentwintig jaar, generaal.'
Dat negeerde Tennar. 'En alles op kosten van de regering. Weet u hoeveel miljarden kredieten er in uw project zijn geïnvesteerd, professor?'
'Ik heb het niet bijgehouden, generaal, maar we hebben archieven die me binnen enkele seconden antwoord op uw vraag zouden kunnen geven.'
'Wij ook. De regering, professor, is geen eindeloze bron van kredieten. Dit zijn niet de goede oude tijden. Wij gaan niet zo luchthartig en gul met fondsen om als Cleon. Belasting heffen is moeilijk en we hebben voor veel dingen kredieten nodig. Ik heb u hier laten roepen in de hoop dat u iets voor ons kunt betekenen met uw psychohistorie. Zo niet, dan moet ik u zeggen dat we eerlijk gezegd de kraan moeten dichtdraaien. Als u het onderzoek zonder financiering van de regering kunt voortzetten gaat u uw gang maar, want tenzij u me iets laat zien dat de kosten billijkt, zal er niets anders voor u op zitten.'
'Generaal, u eist iets dat ik niet kan waarmaken, maar als u daarentegen de regeringssteun intrekt, gooit u de toekomst weg. Geef me de tijd en uiteindelijk...'
'Dat "uiteindelijk" hebben al meerdere regeringen tientallen jaren van u gehoord. Is het niet waar, professor, dat uw psychohistorie voorspelt dat de junta onstabiel is, dat mijn regering onstabiel is en dat die binnen korte tijd zal instorten?'
Seldon fronste zijn voorhoofd. 'De techniek is nog niet ver genoeg ontwikkeld om te kunnen zeggen dat de psychohistorie iets dergelijks voorspelt.'
'Ik zeg u dat de psychohistorie dit wèl voorspelt en dat het binnen uw project algemeen bekend is.'
'Nee,' zei Seldon warm. 'Zoiets niet. Het is mogelijk dat sommigen van ons bepaalde verbanden zodanig hebben geïnterpreteerd dat ze zouden aangeven dat de junta een onstabiele regeringsvorm zou zijn, maar er zijn andere verbanden die gemakkelijk zodanig zouden kunnen worden geïnterpreteerd dat ze aangeven dat de regering wel stabiel is. Daarom moeten we doorgaan met ons werk. Op het moment is het maar al te gemakkelijk voor ons om onvolledige gegevens en redenaties te gebruiken om tot elke conclusie te komen die we maar willen.'
'Maar als ik besluit met de conclusie te komen dat de regering onstabiel is en zeg dat de psychohistorie die conclusie ondersteunt - zelfs als dat eigenlijk niet waar is - zal dat de instabiliteit dan niet verergeren?'
'Dat zou heel goed kunnen, generaal. En als bekend zou worden gemaakt dat de conclusie luidt dat de regering wel stabiel is, zou dat de stabiliteit kunnen bevorderen. Deze zelfde discussie heb ik verscheidene keren met keizer Cleon gevoerd. Het is mogelijk om de psychohistorie als een werktuig te gebruiken om de emoties van het volk te manipuleren en resultaten op korte termijn te boeken. Maar op de lange duur zullen de voorspellingen hoogstwaarschijnlijk incompleet en domweg fout blijken te zijn, waardoor de psychohistorie al haar geloofwaardigheid zal verliezen en het zal zijn of die wetenschap nooit heeft bestaan.'
'Genoeg! Zeg het me ronduit! Wat vertelt de psychohistorie volgens u over mijn regering?'
'We denken dat wordt aangegeven dat er elementen van instabiliteit in zitten, maar we weten niet zeker - kunnen dat niet zijn - op welke manier precies dit beter of erger kan worden gemaakt.'
'In andere woorden: de psychohistorie vertelt u gewoon wat u zonder haar ook al zou weten. En daarin heeft de regering talloze stapels kredieten geïnvesteerd.'
'Eens komt het moment waarop de psychohistorie ons zal vertellen wat we zonder haar niet kunnen weten, en dan zal de investering zichzelf vele, vele malen terugbetalen.'
'En hoe lang duurt het voordat het zover is?'
'Niet al te lang, hoop ik. We hebben de afgelopen paar jaar vrij grote vooruitgang geboekt.'
Tennar tikte weer met zijn vingernagel op zijn bureau. 'Dat is niet genoeg. Vertel me nu iets waar ik iets aan heb. Iets nuttigs.'
Seldon dacht na en zei toen: 'Ik kan een gedetailleerd verslag voor u maken, maar dat kost tijd.'
'Natuurlijk. Dagen, maanden, jaren... en op de een of andere manier komt het er nooit van. Denkt u dat ik gek ben?'
'Nee, natuurlijk niet, generaal. Maar ik ben zelf ook niet gek. Ik kan u iets zeggen waarvoor ik de enige verantwoordelijkheid op me neem. Ik heb het bij mijn psychohistorische onderzoek gezien, maar ik zou het verkeerd kunnen hebben uitgelegd. Toch, omdat u erop aandringt...'
'Ik dring erop aan.'
'U had het zo-even over belastingen. U zei dat het moeilijk was om de belasting te verhogen. Zeker, dat is altijd moeilijk. Elke regering moet haar werk doen door op de een of andere manier rijkdom te vergaren. De enige twee manieren waarop zulke kredieten binnen kunnen worden gehaald zijn allereerst door een buur te beroven, of anders dat de regering haar eigen burgers vraagt de kredieten vrijwillig en kalm te overhandigen.
Omdat we een Galactisch Imperium hebben opgebouwd dat zijn zaken al duizenden jaren op een redelijke manier heeft geleid, kunnen we geen buur beroven, behalve zo nu en dan bij het neerslaan van een opstand. Dit gebeurt niet vaak genoeg om een regering te steunen, en als dat wel het geval zou zijn, zou de regering toch te onstabiel zijn om het lang uit te houden.'
Seldon haalde diep adem en vervolgde: 'Daarom moeten de kredieten worden binnengehaald door de burgers te vragen een deel van hun rijkdom ten gunste van de regering af te dragen. Omdat dit betekent dat de regering dan efficiënt zal werken, kunnen de burgers hun kredieten waarschijnlijk beter hieraan uitgeven dan ze op te potten - ieder voor zich - en in een gevaarlijke en chaotische anarchie te leven.
Maar, hoewel het verzoek redelijk is en de burgerij beter af is met belasting te betalen als een prijs om een stabiele en efficiënte regering in stand te houden, doet men het toch met tegenzin. Om deze tegenzin te overwinnen, moeten regeringen het doen voorkomen alsof ze niet te veel kredieten nemen en dat ze de rechten en baten van elke burger in aanmerking nemen. Met andere woorden: ze moeten het percentage dat ze van de lage inkomens nemen verlagen en allerlei soorten aftrek toestaan voordat de belasting wordt geheven, enzovoort.
Mettertijd wordt de belastingsituatie onvermijdelijk steeds ingewikkelder wanneer verschillende werelden, verschillende sectoren binnen elke wereld en verschillende economische divisies allemaal een speciale behandeling eisen en vereisen. Het gevolg is dat de tak van de regering die de belasting int in omvang en complexiteit toeneemt en oncontroleerbaar begint te worden. De gemiddelde burger begrijpt niet waarom of hoeveel belasting hem wordt opgelegd; wat hij kan maken en wat niet. De regering en de belastingtak zelf tasten vaak ook in het duister.
Belangrijker is, dat een steeds groter deel van de ingezamelde bedragen moet worden besteed aan de uit zijn krachten gegroeide belastingtak - archieven beheren, belastingfraude vervolgen - zodat de hoeveelheid kredieten die beschikbaar is voor goede en nuttige doeleinden daalt zonder dat we er iets aan kunnen doen.
Uiteindelijk wordt de belastingsituatie overstelpend. Het is een reden voor ontevredenheid en opstandigheid. De geschiedenisboeken neigen ertoe deze zaken toe te schrijven aan inhalige zakenmensen, corrupte politici, wrede krijgsheren, ambitieuze onderkoningen... maar dat zijn slechts de individuen die profiteren van de wildgroei in de belastingen.'
Ruw zei de generaal: 'Wilt u zeggen dat ons belastingsysteem te ingewikkeld is?'
Seldon zei: 'Als dat niet zo was, zou het het enige systeem in de geschiedenis zijn waarvoor dat geldt, voor zover ik weet. Als er één ding is dat volgens de psychohistorie onvermijdelijk is, is dat een wildgroei in de belastingen.'
'En wat doen we daaraan?'
'Dat kan ik u niet zeggen. Dat is waarover ik een verslag zou willen opstellen dat - zoals u zegt - enige tijd in beslag kan nemen voordat het klaar is.'
'Vergeet dat verslag. Het belastingsysteem is veel te ingewikkeld, nietwaar? Is dat niet wat u zegt?'
'Dat zou kunnen,' zei Seldon voorzichtig.
'En om dat te herstellen, moet je het belastingsysteem vereenvoudigen... zo eenvoudig mogelijk maken zelfs.'
'Ik zou moeten bestuderen...'
'Onzin. Het tegenovergestelde van ingewikkeld is eenvoudig. Daar heb ik geen verslag voor nodig.'
'Zoals u zegt, generaal,' zei Seldon.
Op dat moment keek de generaal plotseling op, alsof hij werd geroepen... wat inderdaad het geval was. Hij klemde zijn handen tot vuisten en plotseling verschenen er holobeelden van kolonel Linn en Dors Venabili in de kamer.
Als door de bliksem getroffen riep Seldon uit: 'Dors! Wat doe jij hier?'
De generaal zei niets, maar hij fronste zijn wenkbrauwen.