11 Een geheim als een vlinder

1967

Toen ze David zo zag zitten, met zijn brede schouders over de eettafel gebogen, kon Jolanta zich nauwelijks voorstellen hoeveel tijd er was verstreken sinds de dag dat Mosje hem haar had gebracht, een angstig, gewond hummeltje.

Ze dacht aan dat prachtige wezen, nu een man die haar op de wang kuste en zei: ‘Ik hou ook van jou, mam!’ Hij was toen zo klein in haar armen; als er niemand in de buurt was liet ze hem aan haar droge borsten zuigen.

Ze had hem aanbeden en zich overdreven bezorgd om hem gemaakt. In de winter kleedde ze hem te warm aan, iets wat hij had getolereerd tot hij zeven was en besefte dat hij kon weigeren te dragen wat zij voor hem had uitzocht. Zelfs zijn verzet vond ze schattig en ze kon nauwelijks een glimlach verhullen wanneer hij zijn onafhankelijkheid bevestigde.

Ze was voortdurend bezorgd om hem en hij zei altijd: ‘Maak je geen zorgen, mam, mij zal niets gebeuren.’ Toen hij op zijn achtste voor het eerst uit logeren ging, was ze bang dat hij heimwee zou hebben en ze liet hem beloven dat hij haar zou bellen, al was het nog zo laat. En toen hij voor de eerste maal een weekend ging kamperen was haar lijst van zorgen zo lang, dat zelfs zij hem zich niet meer kon herinneren. Ze was bang dat hij niet voldoende ontbeet voordat hij naar school ging, dat hij zich pijn zou doen bij het voetballen, dat een meisje zijn hart zou breken. Ze maakte zich zorgen toen hij naar zijn eerste feest ging, waar, naar ze wist, alcohol geschonken zou worden. En wanneer alles in orde leek te zijn, was ze bang dat hij iets voor haar verheimelijkte, iets waarover ze zich zorgen zou moeten maken.

Jolanta zat erover in dat hij op een dag zou ontdekken dat hij niet echt haar zoon was. In het jaar dat David achttien werd, maakte ze zich ongeruster dan ooit tevoren.

Ze wilde niet dat haar zoon het leger in ging. Maar ze had geen keus, en hij evenmin. Israël was een piepklein toevluchtsoord voor Joden, in een wereld die elders vernietigingskampen voor hen had gebouwd. Iedere Jood had de nationale en morele plicht in militaire dienst te gaan. Zo kwam het dat David in juni 1967, toen zijn land ten oorlog trok, al een jaar in het Israëlische leger had gezeten.

Het leger stuurde hem naar het noorden, naar de Golan. Hij was sterk, bereid om zijn land te dienen. Bereid om te vechten.

Hij maakte deel uit van het bataljon dat de opdracht had de Syriërs aan te zetten tot vergeldingsacties, zodat Israël de Golanhoogte kon innemen. Generaal Mosje Dayan had bevel gegeven om tractors te sturen naar een gebied dat grotendeels braak lag, in een gedemilitariseerde zone, om daar het land te beploegen, wel wetend dat de Syriërs dan zouden gaan schieten. En als ze dat niet deden, moest Davids eenheid de tractors net zo lang verder laten oprukken tot ze zich er zo aan stoorden dat ze toch begonnen te schieten. Ze gebruikten artillerie en later werd ook de luchtmacht ingezet. Maar op de laatste dag, toen Israël op de Middellandse Zee de uss Liberty aanviel, werd David naar huis gestuurd vanwege een verwonding aan zijn hand.

Hij was gewond geraakt door een schot van iemand uit zijn eigen kamp, en had daarbij zijn rechterhandpalm verbrand. Jolanta was helemaal ontdaan toen ze hoorde dat haar zoon gewond was en had geen rust voor David weer thuis was.

Ze omhelsde hem. ‘Mijn zoon! Laat me je hand zien.’

‘Het is in orde, mam. Ze hebben hem helemaal opgelapt.’

Voor de zekerheid bekeek ze hem onderzoekend, ze kon God niet dankbaar genoeg zijn dat haar zoon weer in veiligheid was. ‘Heb je honger?’ Jolanta was opgetogen toen ze zag dat David de kreplach opat die ze had gemaakt. De koegel en de blini’s. Mijn hart overleeft het niet als hem iets overkomt. Ergens, in een hoekje van haar liefde, lag het geheim nog te wachten. Ze was niet van plan geweest de waarheid voor David te verzwijgen. Maar sinds de dag dat hij was gekomen, in juli 1948, was ze door de optelsom van alles wat ze was of was geweest eenvoudigweg ‘Davids moeder’ geworden. Hoe hij haar zoon was geworden bleef ongezegd, een onschadelijke vlinder in een veld vol liefde.

Nu ze zijn verbonden hand zag, was het idee dat ze haar zoon misschien zou kwijtraken onverdraaglijk voor haar. Jolanta had geen zeggenschap over zijn dienstplicht, maar ze kon de waarheid verborgen houden. Hij is mijn zoon, en dat is de enige waarheid die hij nodig heeft, besloot ze, en ze sloot de vlinder op in een kooi.