Inleiding

De plaats van handeling is een dineetje. Drie echtparen zitten om een ronde tafel en het gekletter van bestek en het zachte geroezemoes van stemmen wekken een sfeer van gezelligheid en algemeen welzijn. Een van de gasten, een nogal uitbundige man links van de gastvrouw, neemt nog een hap, slikt hem door en grijpt dan plotseling naar zijn keel, waarbij hij een afschuwelijk geluid maakt alsof hij stikt. Voor een van de gasten iets heeft kunnen doen, klapt de man voorover op de tafel...dood.

Dit soort verhalen vind je niet alleen in verzonnen detectives. Ook in de geschiedenis kom je gevallen tegen van een diner waaraan nietsvermoedend was begonnen en waar vergif een dramatisch einde aan maakte.

Er zijn veel verschillende manieren waarop moordenaars, die tijdens de maaltijd toeslaan, zich van hun slachtoffers ontdoen, en de plaats waar dat gebeurt kan net zo goed een restaurant, café, club of hotelletje zijn als een particulier huis. De waarheid is echter altijd vreemder dan een verzinsel, en ik betwijfel of een schrijver nog gemener en vindingrijker kan zijn dan kardinaal Ferdinando de Medici, vierhonderd jaar geleden een van de rijkste mensen van de Florentijnse dynastie.

De kardinaal schijnt zich van zijn oudere broer te hebben willen ontdoen en smeedde daarvoor een plan om hem te vergiftigen met een perzik waarvan hij zelf ook een stuk zou eten. Met een gouden mes sneed hij de vrucht precies doormidden, gaf een helft aan zijn broer en begon vergenoegd zelf van de andere helft te eten. Even later zakte de oudere man stervend op de grond.

Hoe kon de kardinaal de vergiftige perzik overleven? Het mes was slechts aan één kant met vergif ingesmeerd - en de Medici had de helft die met het vergif in aanraking was geweest aan zijn broer gegeven.

Natuurlijk was het vroeger veel gemakkelijker om mannen en vrouwen via de mond te vergiftigen, omdat het eten dikwijls veel te zout, gekruid of ranzig werd gemaakt; en zelfs in het begin van deze eeuw, toen mensen vaak met een dosis vergif werden gedood, stond de rechtswetenschap nog in de kinderschoenen en waren er veel stoffen waarvan het heel moeilijk was om ze in het lijk op te sporen.

Het voordeel van een dosis vergif is altijd geweest dat het slachtoffer geen tijd krijgt om weg te duiken, zoals hij of zij kan doen als er een vuurwapen op hem of haar wordt gericht, of om een geworpen mes af te weren. En om iemand een hap te laten nemen is wel heel eenvoudig als het in een geliefd gerecht wordt opgediend.

Als we de detectiveromans doorkijken uit de 'Gouden Eeuw' van dit genre, tussen de twee wereldoorlogen, is het interessant een lijst te maken van de gebruikte vergiften. Natuurlijk stonden arsenicum, cyaankali, dollekervergif, nitrobenzeen en strychnine bij moordenaars boven aan de lijst. Op het platteland nam men heel vaak zijn toevlucht tot kruiden, terwijl in de stad vaak gebruik werd gemaakt van botulisme in ingeblikt voedsel. Er zijn misdadigers geweest, die zelfs zo slim waren mysterieus vergif uit verre landen, zoals Zuid-Amerika, te halen.

Even interessant zijn de gerechten waarin het vergif werd verwerkt. Bij het ontbijt waren pap en eieren (niet hardgekookt) favoriet; bij de lunch werd de voorkeur gegeven aan tong, gebakken of gepocheerd; terwijl bij de avondmaaltijd een vleesgerecht of romige saus niets deed vermoeden voor het te laat was. Ook in sterke drank of een doos chocolaatjes was het vergif gemakkelijk toe te dienen. En in die romans zijn waarschijnlijk meer slachtoffers gedood door het glas warme melk (of chocolademelk) voor het slapengaan, dan door alle andere mogelijkheden.

Natuurlijk zijn niet alle moorden tijdens de maaltijd gepleegd met behulp van vergif. Bij een aantal gelegenheden dook het ouderwetse botte instrument weer op, evenals het vuurwapen en het mes, waarmee eters op een onverwacht moment werden geveld. En de lezer zal in dit boek ontdekken dat de lijst daarmee nog lang niet volledig is.

Voor wie van detectiveverhalen houdt, is de samenstelling van de vertrouwde maaltijd net zo interessant als de poging om de doodsoorzaak vast te stellen. Hoe exotischer de gerechten, en hoe sappiger ze worden beschreven, hoe groter het genot dat de lezer erbij ondervindt. Zelfs het beste cordon bleu kookboek kan niet op tegen deze mengsels van misdaad en culinaire geneugten.

In deze bloemlezing zal de lezer een groot assortiment korte verhalen aantreffen waarbij voedsel en moord samengaan - om het nog maar niet te hebben over de geheimzinnigheid en de gruwelen - en omdat ze keurig in categorieën zijn in te delen, heb ik ze verdeeld in drie 'hoofdgangen'. Om te beginnen een paar bijzondere verhalen van beroemde schrijvers als P. D. James, Ruth Rendell en Patricia

Highsmith, die zich voornamelijk afspelen in chique restaurants, clubs en cafés; daarna een keuze uit historische culinaire verhalen variërend van het doen en laten van de beruchte Borgia's tot een moderne versie op het Laatste Avondmaal; en ten slotte een serie detectiveverhalen waarin beroemdheden als Hercule Poirot, Nero Wolfe en inspecteur Maigret een grote rol spelen. Alle verhalen zijn geschreven met de kennis van zaken die men van een meesterkok zou verwachten, en het zal u dan ook niet verbazen als ik u vertel dat de meeste schrijvers er trots op waren fijnproevers te zijn. Sommigen van hen kunnen zelf ook uitstekend koken.

Een van mijn favoriete verhalen over eten en de dood werd een paar jaar geleden verteld door Lord Dunsany, een kolossale Ierse edelman, die in alle clubs en restaurants van Londen en Dublin bekendstond als 'de slechtst geklede man van Ierland'. Een van Dunsany's stokpaardjes was zijn afkeer voor namaakprodukten, waarbij hij een uitvoerige vergelijking trok tussen de dood en wat er gebeurde toen hij ziek werd en zijn volgelingen hem wilden genezen met moderne voedingsmiddelen.

'Op een dag,' vertelde Dunsany, 'droegen ze de Dood de eetzaal van een prachtig hotel binnen en brachten hem brood, zoals moderne bakkers dat bakken, wit gemaakt met aluin, en het ingeblikte vlees van Chicago, met een snufje van ons moderne vervangmiddel voor zout. Ze brachten hem een fles wijn die ze champagne noemden en gaven hem van hun goedkope Indische thee te drinken. Ze kochten bovendien een krant waarin ze de medische rubriek erop nalazen en gaven hem daarin voor invaliden aanbevolen voedsel te eten. Na een tijdje richtte de Dood zich hongerig en sterk op en waarde opnieuw rond door de steden.'

Na door die nagemaakte voedingsmiddelen te zijn gered, zal de dood door de volgende bladzijden sluipen waar de gerechten nog voedzamer en zeker exotischer zijn. De lezer kan al een keuze maken aan de hand van de menukaart. Eet u smakelijk!

Peter Haining Boxford, Suffolk