Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 1

DE COMPLETE VROUW

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 2

Deze bladzijde is met opzet leeg gelaten Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 3

Liddie Austin

DE COMPLETE VROUW

& andere columns

Artemis & co

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 4

Deze columns verschenen eerder

in het maandblad Red

isbn 978 90 472 0095 6

© 2008 Liddie Austin

Omslagontwerp Janine Jansen

Omslagillustratie © Manon van der Zwaal/PAR31.com Verspreiding voor België:

Veen Bosch & Keuning uitgevers n.v., Wommelgem Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 5

INHOUD

Voorwoord 7

Gewoontedier breekt los 11

Luis in de pels 14

Ruzie met Marlies 17

Een badje troost 20

Het laatste bastion 23

Een heel belangrijk pasje 26

Geweldig gevoelig 29

Lekker zondigen! 32

De kwestie knieflapje 36

Kleedt u zich maar weer aan 39

Bijspijkeren 42

Mijn vader, de almachtige 45

pms-humeur 48

Retourtje kopzorgen 51

Puinruimen 54

Momentopname 57

Lang leve de generatiekloof 60

Ruisende bossen 66

Onvergetelijk 69

Omdat wij het waard zijn 72

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 6

Struisvogelpolitiek 75

Maak er wat van 78

Bofkont 80

Ouderwets lekker 83

Droomwereld 86

De modeshows in Parijs 89

Tassenjacht 97

Tassenjacht. Part Two 100

Appel 103

Kwestie van tijd 106

Muizenissen 109

Het einde 112

Legging is king 115

Bak 118

Mannen 121

What’s in a name? 124

Achterlijk duur 127

De complete vrouw 130

Keurig gelakt 133

Hamsteren 136

Oude dames 139

Accept your age 142

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 7

VOORWOORD

EEN BEETJE SCHAAMTELOOS

Toen ik enkele jaren geleden mijn afrondende sollicitatiegesprek voerde bij Red zei de toenmalige hoofdredacteur, José

Rozenbroek, dat ze graag wilde dat ik een vaste column ging schrijven voor het nieuwe blad. ‘Maar,’ voegde zij er in mijn oren enigszins dreigend aan toe, ‘dan moet je wel met de billen bloot.’

Aan dat zinnetje heb ik later vaak gedacht als ik een column ging schrijven. Ik moest eerlijk zijn, begreep ik eruit, en niet bang. Geen controversiële onderwerpen schuwen, voor zover mogelijk bij een vrouwenblad met een lange productietijd. En dit alles met behoud van eigen toon en dito smaak, vond ik zelf.

Een beetje schaamteloos zijn, daar kwam het op neer. Dat moet je sowieso zijn om een persoonlijke column te kunnen schrijven. Want als je er goed over gaat nadenken is het natuurlijk wel een vreemde tak van sport. Wie is geïnteresseerd in mijn meninkjes, belevenisjes, ideetjes? Niemand toch? Dit soort gedachten moet ik tijdens het schrijven van een column met kracht onderdrukken, want anders blijkt er geen woord op papier te komen. Ik bedenk iets of maak iets mee, ik schrijf het op een zo onderhoudend mogelijke manier op en lever het in. De collega’s vinden er iets van, ik ben blij als ze er om 7

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 8

moeten lachen of er anderszins door geraakt worden, en dan gaat mijn flessenpost te water. Ik reken niet op antwoord. Daarom is het des te leuker als er wel gereageerd wordt op wat ik heb geschreven, vooral als het positieve reacties zijn natuurlijk. In de loop der jaren ben ik aangesproken op onze loslopende muizen, luizen en hamsters, mijn zoon de modekoning, bh’s van Marlies Dekkers, mijn fiets, mijn mening over de hsp, mijn spelling van het woord ‘compleat’ (in correct Engels moet dat inderdaad ‘complete’ zijn, lieve mevrouw, maar de titel van het boek in kwestie verwijst naar een oud-Engelsche spelling), maar bovenal op mijn tas. Hoe vaak ik in het openbaar niet ben besprongen door wildvreemde vrouwen (of door hun man, namens hen) die éven wilden weten of dit ’m nu was, de tas die mij jaren van mijn leven heeft gekost. En ja hoor: dat was ’m, want ik heb zelden een andere tas bij me, al was het alleen maar omdat ik geen andere goede handtassen héb. Helaas gelooft niemand dat meer. Maar stiekem is het het fijnst om te merken dat je woorden effect hebben gehad in de wereld. Dat gebeurt helaas iets te weinig naar mijn smaak. Lousewies van der Laan is ondanks mijn smeekbede niet teruggekomen in de Kamer, op de basisschool van mijn kinderen wordt nog veel ouderparticipatie gevraagd en ook wordt er nog steeds erg op de veertigplusvrouw gelet. Moet zij aan de botox? Buitenshuis werken en zo ja: hoeveel dan? Is zij lui? Allemaal kwesties waarover ik mij al lang en breed heb uitgesproken, maar niemand die zich daar iets van aantrekt.

Vandaar waarschijnlijk dat mijn hart een klein sprongetje maakte toen ik in een recent nummer van de Amerikaanse Vogue een kwestie aangekaart zag waaraan ik al járen geleden een column heb gewijd: de vreemde flapjes huid die met het klimmen der jaren opeens over mijn knieën zijn gaan han8

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 9

gen. Ik vroeg me destijds af of ik naar de plastisch chirurg moest voor een knievelcorrectie of een knielift, en of zoiets wel bestond? En zie: anno 2008 bestaat het! In Amerika is het al tamelijk normaal zelfs, weliswaar vooralsnog voor de ‘cosmetically oriented patient’, maar beslist in opkomst. Het blijkt nog niet mee te vallen om de verouderende knie weer glad en ‘jong’ te krijgen. ‘It’s a movement-oriented thing,’

sombert een dokter Harold Lancer in Vogue. ‘If people didn’t move their arms or legs, they wouldn’t have these issues.’

Ik kán dit ‘knee work’ opvatten als het zoveelste teken dat er niet naar mij wordt geluisterd, want anders deden vrouwen er niet aan en leefden ze fier met het onvermijdelijke verval. Maar is het niet aardig om met de gedachte te spelen dat de aandacht voor dit fenomeen een gevolg is van mijn oplettendheid en een bewijs van mijn verstrekkende invloed? Liddie Austin: ontdekster van het knieflapje (2005). Het is dus niet voor niks geweest, iedere maand met de billen bloot in Red. 9

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 10

Deze bladzijde is met opzet leeg gelaten Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 11

GEWOONTEDIER BREEKT LOS

De mens is een gewoontedier. En zeker de mens die vroeger thuis de oudste was, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek én uit eigen ervaring van ondergetekende. Nadat dit type als peuter door de feestelijke verwelkoming van een nieuwe kleine koning(in) ruw van de troon is gestoten, is hij er als geen ander van doordrongen dat van veranderingen weinig goeds komt. Ook als het aan mij ligt, kan het leven niet voorspelbaar genoeg zijn.

Om een indruk te geven: ik ga liever terug naar plaatsen die ik al eens eerder heb bezocht dan dat ik naar onbekende verten afreis en als ik een boek lees, kijk ik na een bladzijde of dertig om onaangename verrassingen te voorkomen vaak even achterin, om te weten hoe het afloopt. Saai ja, in sommige ogen zelfs onvergeeflijk, maar je zou het ook trouw of diepgravend kunnen noemen en dat klinkt al veel aantrekkelijker. Het zal geen verbazing wekken dat ik al tien jaar voor dezelfde baas werkte. Gek genoeg begon ik dat op den duur toch een beetje gênant te vinden. Het herinnerde me op onaangename wijze aan de huivering die er lang geleden door een cursuszaaltje ging toen iemand tijdens het voorstelrondje bekende dat zij al tien jaar bij Televizier zat. Tien jaar! Wij twintigers 11

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 12

schudden meewarig het hoofd. Dat was wel heel sneu. Lééfde die vrouw nog?

En nu zat ik in hetzelfde schuitje. Niet bij Televizier, goddank, maar toch. Het probleem was dat mijn baan zo leuk was, het werk was interessant, ik kreeg de vrijheid waarvan ik houd en ik kon het goed vinden met de collegaatjes. Wat wil een gewoontedier nog meer? Maar toch… tien jaar. Had ik daarom steeds vaker het gevoel alles al gedaan en gezien te hebben? Was dit mijn toekomstperspectief: gezapigjes doorsukkelen naar het pensioen – een staat van zijn die weliswaar nog ver weg aan de horizon lag, maar vreemd genoeg in deze tijden van leeftijddiscriminatie toch al een beetje in beeld kwam? Was this all there is?

De symptomen leken duidelijk een richting op te wijzen: ik was, zoals dat zo akelig heet,‘toe aan een nieuwe uitdaging’. Dat was niet zo’n fijne constatering, want het betekende dat ik uit mijn comfortabele bureaustoel moest komen en een mooie andere baan moest gaan zoeken. En wel een beetje snel, want de klok tikte voort en als ik nog lang wachtte, kon ik het qua leeftijd wel schudden. Ik keek stiekem om me heen

– en zag niks. Ik liet regelmatig op strategische plekken vallen dat ik openstond voor iets anders – er gebeurde niks. Ik begon me een beetje oud en uitgerangeerd te voelen, terwijl ik, laten we wel wezen, in de bloei van mijn leven verkeerde en gewoon een prachtbaan hád. Ik oefende in tevredenheid. En toen hoorde ik van een nieuw blad. Ik schreef een briefje, men belde terug en voordat ik het wist, was ik warempel aan het solliciteren. Me terugtrekken kan altijd nog, sprak ik mezelf sussend toe, en als het niet mocht lukken, bleef ik lekker zitten waar ik zat. Niks aan de hand. Maar ik betrapte mezelf er ook op dat ik wel erg mijn best deed om door de hoepels te springen die me tijdens de sollicitatieprocedure 12

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 13

werden voorgehouden. Ik merkte ook dat ik heel vrolijk werd bij het idee van iets nieuws. Van nieuwe collega’s, nieuwe ideeën, nieuwe verhalen. Toen ik uiteindelijk moest kiezen, besloot ik mezelf en de wereld eens te verrassen en het gewoon te doen. En zo komt het dat ik binnenkort aan een nieuw beroepsleven begin. Ik ben zenuwachtig, trots, bang, blij, opgewonden, onzeker, eufoor, emotioneel, in de rouw om wat ik achterlaat en in blijde afwachting van de toekomst. Maar ik mag niet klagen: van doorsukkelen naar het pensioen is geen sprake meer. Ik leef !

Misschien is dit wel mijn particuliere variant van de midlifecrisis: mijn gezinsvervangend tehuis verlaten om in te trekken bij een stelletje wildvreemden van wie het nog maar te bezien is of zij iemand die zo’n puinhoop maakt van haar bureau als ik wel leuk zullen vinden. Aan wie ze, mij kennende, desalniettemin waarschijnlijk voor een hele tijd vastzitten. 13

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 14

LUIS IN DE PELS

Dinsdagavond. Ik zit luizenkammend voor de televisie. The story of my life. Sinds een paar jaar heeft er haast altijd wel iemand luizen bij ons (en dit geldt voor vele anderen, vandaar de onmogelijkheid van een definitieve ontluizing). Waar zijn die luizen toch ineens vandaan gekomen? Toen ik klein was, had niemand ze. Mijn moeder vertelde weleens van de oorlog toen ze luizen had en met petroleum bewerkt werd. Een collectief gehuiver ging dan door het gezin. Het was iets van vroeger.

Not any more. De eerste paar keer was ik bijkans hysterisch van schrik en schaamte, meed ik vrienden en kennissen en kamde en waste en kamde ik non-stop. Ik kon aan niks anders denken dan aan die kleine bloedzuigers – wist je dat zij zich ook zwemmend voortbewegen en dat je er dus zelfs in het zwembad niet veilig voor bent? Ik meld het maar. Inmiddels is het routine geworden: nadat de aanwezigheid van het ongedierte weer eens is aangetoond, worden op de automatische piloot bedden verschoond, winterjassen en lievelingsknuffels voor een nachtje in de vriezer gestopt en de resterende 72.389 knuffels voor een week in afgesloten vuilniszakken. (Een van die zakken vol lievelingen is na de kerstdagen per ongeluk eens aan de stoeprand beland en afgevoerd – daar denken 14

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 15

we liever niet meer aan terug.) En dan maar kammen, kammen en nog eens kammen. Een heidense klus met twee lang-en krulharige dochters en een langharige zoon, en dan zwijg ik nog over mezelf. De Man is goddank kaal.

Al kammend en zappend kom ik vanavond terecht bij de nationale borreltafel, alwaar ik naast de uitbaters Barend, Van Dorp en Mulder, de heren Nooteboom (P.C. Hooft-prijswinnaar, schrijver van een nieuw boek), Oerlemans (tv-ster van het jaar, succesvol televisieproducent) en Hammelburg (mag meedoen vanwege een Amerikaanse kwestie) zie zitten. Het is een gezellig mannelijk onderonsje – zoals zo vaak. Ik luister maar half, ben druk in de weer met het duiden van minuscule vlekjes op het witte papier op mijn schoot: zijn dit luizen, neten of oude neten of is het gewoon roos als gevolg van de chemische luizenbestrijding? Totdat ik Frits Barend hoor zeggen dat Nooteboom in zijn boek deze keer zowel een mannelijk als een vrouwelijk vertelperspectief bezigt.‘Was het lekker om vanuit het perspectief van een vrouw te schrijven?’ vraagt hij de schrijver likkebaardend.

‘Het was heerlijk,’ meldt Nooteboom tevreden. Hij heeft echt geprobeerd om zich in vrouwen te verdiepen, vertelt hij verder. Vooral de scènes tussen de twee vriendinnen waren fantastisch om te doen. En dan, koket: ‘Ik hoop dat ze ook zijn gelukt.’ ‘Dat zijn ze zeker!’ haast Barend zich te zeggen en zijn tafelgenoten sluiten zich onmiddellijk bij hem aan. Ze komen woorden tekort om hun bewondering voor zijn superieure prestatie onder woorden te brengen. Geweldig, hoe Cees die vrouwen van binnenuit heeft beschreven! Zo herkenbaar!

Krak! Met nog meer wellust dan anders breek ik met mijn nagel het ruggetje van een vette luis. De schaamteloosheid!

Alsof deze heren weten hoe het is om een vrouw te zijn. Niemand die het nodig acht om zichzelf te relativeren door te 15

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 16

zeggen dat Cees een vrouw beschrijft zoals hij denkt dat een vrouw zich voelt. Nee, het vrouw-zijn kent voor hen geen geheimen, dus kunnen zij onbekommerd hun oordeel vellen. Jammer alleen dat we van die deskundigheid zo weinig merken als de heren eens zo’n vrouw aan tafel hebben. Dan komen ze niet veel verder dan tenenkrommende vragen in de trant van: hoe combineer je je werk met je gezin? Want dat is toch heel erg zwaar? Of: je schrijft in je boeken zo lekker over buitenechtelijke seks, dat moet je een keer zelf hebben meegemaakt! Vertel eens!

Ik zit me ouderwets te ergeren. En dan bedoel ik ook echt ouderwets. Want laten we eerlijk zijn: je ergeren aan Barend en Van Dorp is volstrekt passé. Het is allemaal al uitgebreid gezegd en gedaan, iedereen is het erover eens dat het programma over zijn top heen is en dat de heren sowieso niks met vrouwen kunnen. Maar wat mijn ergernis opeens vooral zo ouderwets maakt, is dat het zo’n onschuldige vorm van irritatie is. In een wereld waarin mensen worden ontvoerd en onthoofd en waarin dit alles fijn op video wordt vastgelegd zodat we er geen moment van hoeven te missen thuis, waarin het moslimterrorisme alom lijkt en de reacties daarop ook al niet vrolijk stemmen, is je ergeren aan de mannetjes bij Barend & Van Dorp dan niet wel erg kneuterig? Ook al iets van vroeger, toen de wereld overzichtelijk leek en wat er mis was ooit, eventual- ly wel goed zou komen als iedereen maar een beetje zijn best deed?

Toch ben ik oprecht geïrriteerd. En dat mag, besluit ik. Dan maar ouderwets. Juist in tijden van crisis moet men de rug recht houden. Mannen die zichzelf als de maat der dingen beschouwen, blijven fout. Net als luizen. Krak!

16

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 17

RUZIE MET MARLIES

Een vriendin had er een en omdat ik al een tijdje op zoek was naar een bh met een dergelijke haltersluiting, wilde ik ’m ook. En dus kocht ik in een chique lingeriezaak dezelfde bruin-roze

‘Marlies’, zoals de lichtintimiderende verkoopster hem intiem aanduidde. Ik vond ’m beeldschoon. Minder vrolijk werd ik toen ik de bh ’s avonds uit wilde trekken en er geen beweging in kreeg. Tussen beide cups, aan de voorkant dus, bevond zich een geavanceerd sluitingsysteem, dat wil zeggen: zonder de bekende haakjes. Klik klak deed je hem dicht, geen probleem, en dan weer klik open. Dat laatste verliep minder soepel. Hoe ik ook wrong, ik kreeg het kreng niet open. En toen het uiteindelijk lukte, klonk de klik heel akelig. Bij nadere bestudering bleek het sluitinkje gebroken.

Het zweet brak me uit. Die bh was niet goedkoop geweest en dan nu al dit gedonder! De volgende dag ging ik ermee terug naar de winkel.‘Die klacht heb ik nog nooit gehad!’riepen de kloeke dames daar in koor, maar zonder morren kreeg ik een nieuw exemplaar mee.

Ik was weer gelukkig, al kwam er wel erg veel druk te liggen op het uitkleden ’s avonds. Tegen achten begon ik er al over te tobben. Hoe ging ik die bh nu weer uitkrijgen? Later stond ik dan in mijn slaapkamer te worstelen met die ellendige voor17

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 18

sluiting. Het was echt heel gemakkelijk, hadden de lingeriemeesteressen mij ingepeperd, dus ik probeerde ontspannen te blijven. Maar het draaide er vaak op uit dat ik de bh in wanhoop over mijn hoofd heen uittrok en vervuld van zelfhaat in bed stapte.

De stress die deze bh met zich meebracht, was buitenproportioneel, dat zag ik zelf ook wel. En ik wist waarom. Deze

‘Marlies’ wist me terug te werpen naar een tijdperk dat ik reeds lang achter me dacht te hebben gelaten: mijn jeugd, waarin ik gold als de onhandigste der onhandigen. ‘Nee, laat mij dat maar doen: dat kun jij toch niet,’ hoe vaak heb ik dat als kind niet gehoord? Ik mocht nog net afdrogen, maar aardappels schillen werd tot op gevorderde leeftijd als te hooggegrepen beschouwd. Dat had natuurlijk zo zijn voordelen, bijvoorbeeld als ik vanuit het raam van mijn slaapkamer mijn zusje grommend het gras zag maaien – ook al zo’n klusje dat aan mij niet werd toevertrouwd. Bevorderlijk voor mijn zelfvertrouwen was het echter niet. Maar goed, je jeugd laat je achter je. En wat bleek? Tegen alle verwachtingen in kan ik me als volwassene heel aardig redden. Fröbelen is nog steeds niet mijn sterkste kant, maar kunnen koken blijkt in het echte leven toch net iets belangrijker te zijn. Ik bloeide op. Totdat dus die bh in mijn leven kwam. Na iedere mislukte poging om mezelf eruit te bevrijden, voelde ik mijn klunzigheid aanzwellen. En toen ik op een avond constateerde dat er zich wederom een barst bevond in de inmiddels zo gehate sluiting, wist ik het zeker. Het leven had geen zin meer.

Maar die bh was nog geen maand oud. Hoe ellendig ik me ook voelde, ik moest er toch weer mee terug. En ik vond ’m ook zo mooi, ondanks die sluiting wilde ik er geen afstand van doen. Het kwam zo uit dat mijn oudste dochter (11) erbij 18

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 19

was toen ik, na langdurig getob, de lingeriezaak weer durfde te betreden. ‘Dit wordt heel erg,’ waarschuwde ik haar gegeneerd.‘Ze gaan boos op me worden en terecht.’ De dames waren inderdaad not amused. Ik werd heel streng toegesproken.

‘Voor de zoveelste keer’ legden ze me uit hoe dat sluitinkje werkte. Het was echt supereenvoudig. ‘Waarom kan ik het dan toch niet?’piepte ik vanuit het pashok. Dat vonden zij ook héél vreemd. Voor deze ene keer kreeg ik nogmaals een nieuwe bh, maar dan was het echt afgelopen. Buigend van dankbaarheid en beterschap belovend verliet ik achterwaarts het pand, dochter in mijn kielzog.

‘Dat je dat pikt!’ brieste zij toen we weer op straat liepen.

‘Zoals die vrouwen tegen jou praatten! Belachelijk!’ Mijn dag kon niet meer stuk. Ik had de hoon overleefd en de nieuwe bh (die ik na de oefensessie maar meteen had aangehouden) hoefde nog urenlang niet uit. Maar bovenal bleek ik een dochter te hebben die al meer zelfbewustzijn toont dan ik vrees ooit te zullen bezitten.

19

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 20

EEN BADJE TROOST

De lente komt eraan en dat is fijn. Maar er is wel iets waar ik altijd een beetje tegenop zie. En dat is dat met het lengen van de dagen en het stijgen van de temperatuur, mijn badseizoen ten einde loopt. En dat is een zware slag voor iemand die zich soms slechts door de dagen heen sleept met het vooruitzicht van straks in een warm bad te mogen.

Als ik het maar niet warm krijg (ondanks warme chocola met marshmallows en rum – toch een probaat middel) of jammerlijk ben natgeregend. Als ik moe ben en/of bijna ongesteld. Als ik spierpijn heb van het oeverloze heen en weer fietsen op woensdagmiddag om de kinderen eerst naar hun clubjes te brengen en daarna weer op te halen. Als ik later iets engs moet doen. Als ik de hele dag in de keuken heb gestaan en mijn nog niet eens gearriveerde gasten al haat. Als ik de hele avond met opgetrokken schouders heb zitten typen. Als ik net iets te veel Tokkies en andere lelijkheid heb gezien op televisie. Als ik het gevoel heb dat niemand van me houdt. Dan ren ik naar mijn bad en komt alles (nou ja: veel) weer goed.

Niks is zo troostend als een warm bad. Zou ik dat vinden omdat ik deep down het gevoel heb dat ik daarmee terugkeer naar de baarmoeder? Maar waarom zouden er dan toch men20

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 21

sen zijn die helemaal niks met badderen hebben, zoals de ex die mij jaren geleden misprijzend mededeelde dat hij er niet over piekerde om in zijn eigen vuil te gaan zitten weken? Misschien had ik het wel leuker in de baarmoeder dan hij. Een goed bad luistert nauw. Het moet bovenal de juiste temperatuur hebben. Dit klinkt eenvoudig maar is het niet. Soms is mijn bad niet heet genoeg en dan is de hele exercitie eigenlijk verspilde moeite geweest. Een goed bad is namelijk net iets te heet. Als ik er voorzichtig instap, moet ik het gevoel hebben dat ik bijna brandwonden oploop maar het als ik me heel stil houd net nog red. Via zitten beweeg ik me vervolgens heel langzaam, tanden op elkaar, naar liggen. En dat moment

– als ik voor het eerst languit in het hete water lig – is het allerlekkerste: een waarlijk orgastisch genoegen. Ik kreun er dan ook soms bij.

Lekker badschuim is onontbeerlijk, al was het alleen maar voor de huid – heb ik mezelf wijsgemaakt. Er is pepermuntbadolie voor als ik verkouden ben, een bruistablet van Shiseido voor speciale gelegenheden. En een goed bad wordt alleen door mijzelf gevuld. Heel soms mag er een kind mee (met alle vervelende gevolgen voor de ideale watertemperatuur van dien) en eens per decennium gaan man en ik romantisch samen, maar dat zijn totaal andere takken van sport. Een bad hoeft niet lang te duren. Ik houd het zelden langer dan twintig minuten uit. Zo’n Rick van der Ploeg, voormalig staatssecretaris van Cultuur, die in interviews vertelt dat hij hele dagdelen in bad doorbrengt, begrijp ik niet. Dan wordt het water toch veel te koud, Rick? Ja, je kunt er inderdaad steeds warm bij doen, maar zo heet als het moet zijn (zie boven), wordt het dan nooit meer (gek genoeg). Twintig minuten dus. Maar die hebben een ongekend opwekkend effect. Hoe verlept en verpieterd ik ook was voordat 21

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 22

ik te water ging, daarna voel ik me weer helemaal het vrouwtje. Ontspannen, verkwikt, opgevrolijkt. Door en door warm en behaaglijk. In blijde afwachting van wat er komen gaat, zelfs als dat hordes mij kaalvretende gasten zijn. Maar dit wondermiddel werkt alleen in de winter. Een kokendheet bad in de zomer slaat nergens op. Hoe moet het dan met mij als het even tegenzit? Misschien moet ik de Dawn French-methode eens beproeven. In een Engelse krant bekende deze comédienne, die ook graag in bad blijkt te mogen wegvluchten voor de boze buitenwereld, dat zij in het kader van tijdsbesparing regelmatig met haar kleren aan in een leeg bad gaat liggen. ‘Het is op eerste kerstdag wel voorgekomen dat ik vijf van dergelijke “baden” heb genomen,’ aldus Dawn. Het schijnt echt te werken. Niet verder vertellen, maar binnenkort, op de allereerste echt warme zonnige lentedag, ga ik het eens proberen.

22

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 23

HET LAATSTE BASTION

Ga naar bed! Ga nu naar bed! Dit denk ik terwijl ik ogenschijnlijk sereen in de keuken naast het fornuis sta te wachten totdat het theewater kookt. Het is negen uur ’s avonds. De jongste twee kinderen liggen in bed, al hoor ik ze boven mijn hoofd illegaal rondtrippelen in hun kamer, maar daarmee ga ik me even niet bemoeien; de afwas is gedaan, de ergste troep binnen is opgeruimd, de was die ik toen ik thuiskwam uit het werk en voordat ik ging koken snel even in de machine heb geduwd, hangt alweer keurig aan het wasrek en nu ben ik aan de beurt. Het is Me Time zoals we dat in Red noemen. Heel noodzakelijk voor iedere vrouw en vooral voor mij. De Man is er niet en ik ben moe. Ik wil op de bank liggen en de krant lezen en een kopje thee drinken en bonbons eten en daarna een boek ter hand nemen of iemand bellen of televisie kijken of misschien, je weet maar nooit, eindelijk eens beginnen aan het achterstallig inplakken van zo’n vijf jaar gezinsfoto’s. Doen waar ik zin in heb, kortom. Zonder jeugdige pottenkijkers. Maar helaas: binnen op de bank zit mijn puberdochter. Breeduit, een tijdschrift op schoot, de afstandsbediening in de hand. Op de televisie schieten de beelden voorbij. mtv. Zap: een stokoude Amerikaanse highschoolserie op Nickelodeon. 23

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 24

Hier blijven we even wat langer hangen. Zap: Charmed op Net5. Dit moet het blijkbaar nu even zijn. Tijdens de ‘commercial breaks’ zapt ze languissant verder op televisie en in tijdschrift. Straks gaat ze ook nog iemand bellen, denk ik somber, terwijl ik het water flink laat doorkoken in de hoop dat dochterlief ingerukt zal zijn als ik me met de thee bij de bank vervoeg. Het is natuurlijk leuk en mooi en helemaal de bedoeling dat kleine kinderen groot worden, maar ik moet er eerlijk gezegd wel even aan wennen. Als je kinderen krijgt, wordt de beschikking over je tijd en je leven je voor een groot deel afgenomen. Dat accepteert de een sneller dan de ander. Bij mij duurde het even voordat ik eraan gewend was, maar uiteindelijk moest ik eraan, al zocht ik wel naar compensatie. Goed, de dag is dus voor jullie, schatjes, en soms ook een deel van de nacht. Maar de avond, vanaf een uur of acht, die is van mij. Zo redde ik het. Langzaam begint het echter tot me door te dringen dat ook dit laatste bastion van vrijheid binnenkort gaat vallen. Aanstaande pubers laten zich niet om een uur of halfnegen naar boven dirigeren. Die hangen rond, tot steeds later en later op de avond, vrees ik. Die hebben huiswerk, waarmee ze geholpen moeten worden, juist als de rust in huis is neergedaald. Die willen televisie kijken, zich ontspannen. En gelijk hebben ze natuurlijk, ik kan het niet ontkennen. Maar hoe moet het met mij?

‘Moet jij zo niet eens naar boven?’ informeer ik hopelijk op neutrale toon, als ik de huiskamer binnenkom. ‘Hmmm,’ reageert dochter. Ik probeer de krant te lezen, zij kijkt televisie.

‘Weet je wie ik goed vind?’ zegt ze opeens.‘Oprah Winfrey.’ Ze blijkt laatst, toen ze een dagje ziek thuis was, een aflevering van Winfreys show te hebben gezien en is ervan onder de indruk geraakt – zonder Oprahs ellenlange geschiedenis te ken24

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 25

nen. Wat goed dat ze ziet dat het hier om iets anders gaat dan de doorsnee-vj! Trots leg ik de krant weg, om leven en werken van La Winfrey met dochter door te nemen. Van het een komt het ander: we kletsen over school, haar vriendinnen, haar zusje en broertje, de vakantie…

Geschrokken kijk ik op de klok. Al kwart over tien! ‘Hup, naar boven jij!’ Ze treuzelt, gaat naar boven, komt weer terug, roept van boven nog iets over gymspullen die ze morgen nodig heeft. En dan is het stil. Eindelijk. Halfelf geweest. Nog een uurtje Me Time rest mij, voordat ik naar bed moet, wil ik morgen een beetje kwiek uit bed kunnen springen als de wekker gaat. Ik weet het: zo gaat mijn leven eruitzien, de komende jaren. Ik raak wat kwijt (zo hoor ik van vriendinnen dat het onderhouden van een seksleven bijkans onmogelijk is als je pubers hebt), maar, eerlijk is eerlijk: ik krijg er ook wat voor terug. En dat maal drie…

25

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 26

EEN HEEL BELANGRIJK PASJE

Je ziet het er niet aan af, zo fantastisch geïntegreerd ben ik, maar in mijn tas bevindt zich een buitenlands paspoort. Een Amerikaans paspoort. Het is niet iets waarbij ik dagelijks stilsta. Ik kom uit een gezin waarin er nogal met nationaliteiten werd gerommeld. Mijn moeder bijvoorbeeld is haar leven als Duitse begonnen, daarna werd ze dankzij Hitler stateloos, vervolgens had ze een tijd een Nederlands paspoort, om na haar huwelijk met mijn vader Amerikaanse te worden – en toen was ze pas twintig. Voor sommige mensen is hun nationaliteit een kwestie van leven of dood; ik verkeer goddank in de luxe positie dat ik me enige desinteresse kan permitteren. Op mijn zesde kwam ik naar Nederland. Toen ik jaren later op mezelf ging wonen, moest ik een keer langs bij de vreemdelingenpolitie voor een eigen identiteitsbewijs. Dat was een nogal ontluisterende ervaring. Ik werd binnengeroepen in een soort kantoortuin, waar wij buitenlanders ieder aan een eigen tafeltje te woord werden gestaan door een ambtenaar. Geen tolk te bekennen. De ambtenaren praatten steeds luider in de hoop zich dan wel verstaanbaar te kunnen maken tegen de Turken, Marokkanen, Grieken, Chinezen tegenover hen – tevergeefs natuurlijk. Mijn ambtenaar was zichtbaar blij dat ik hem verstond. Ik kreeg een soort bank26

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 27

pas, die ik in mijn paspoort stopte. Nooit vroeg iemand ernaar en na een paar jaar was hij ineens weg. Uit mijn paspoort gegleden, vermoed ik.

Een jaar of vijf geleden kreeg ik een brief van de Immigratie-en Naturalisatiedienst (ind). Ze gingen over op een nieuw systeem. Ik kreeg een nieuw pasje, maar daarvoor moest ik wel mijn oude eerst inleveren. En dat moest snel, want het was héél belangrijk. Hm, ik had dat pasje dus niet meer. Wat nu? Ik moest aangifte doen van vermissing, maar dat vergat ik, drukdrukdruk. Bij de grens op Schiphol vond ik het daarna wel even spannend, maar gelukkig bleek er niks veranderd te zijn. Belangrijk of niet, niemand vroeg ooit naar die vergunning. En toen werd mijn paspoort gestolen. Ik deed nu wel aangifte bij de politie en vermeldde meteen (handig!) dat mijn vestigingsvergunning ook weg was. Met het proces-verbaal dat werd opgemaakt kon ik bij de ind een nieuw exemplaar aanvragen, zei de agent. En er ook meteen een aanvragen voor de drie kinderen die ik inmiddels had en die goedbeschouwd illegaal waren. Daar had ik nog nooit bij stilgestaan. De agent wenste me veel succes: het was, zei hij, geen sinecure om tot de ind door te dringen.

Dat bleek. Ik belde en belde, maar kreeg nooit gehoor. Ik schreef een brief en kreeg een standaardantwoord. En toen liet ik het er maar weer bij zitten. Zíj wilden toch zo graag dat ik zo’n pasje had? Mij maakte het niet uit. Maar omdat ik bij mijn nieuwe werkgever mijn niet-bestaande vestigingsvergunning moest laten zien, werd de kwestie weer actueel. Ook bleven die illegale kinderen een beetje aan mijn geweten knagen. Dus, vooruit aan de slag maar weer. Een brief naar de ind met daarin mijn gegevens en een heldere vraag: hoe kom ik aan een vestigingsvergunning voor mijzelf en mijn gebroed?

De ind reageerde prompt: ze wilden aanvullende informatie. 27

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 28

Waar was ik geboren? Dat liet ik ze weten en twee weken later kreeg ik keurig antwoord: de brief was ontvangen en toegevoegd aan ‘het dossier’. Wat zou dat betekenen? Hadden ze geen tijd om mij wat formulieren toe te sturen – want daar zou het toch wel op neerkomen? Moesten ze zich over deze kwestie beraden?

Werden mijn kinderen binnenkort door de vreemdelingenpolitie uit hun klassen gesleurd en het land uitgezet? Na een maand of drie schreef ik een wat hatelijk getoonzette brief, waarin ik schetste wat er tot nu toe was gebeurd en vroeg wat de plannen verder waren. Binnen een week had ik antwoord: de Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie, namens deze het hoofd van de Immigratie-en Naturalisatiedienst (ind), namens deze de Unitmanager meldde mij in dezelfde standaardbrief als de eerste dat mijn brief was ontvangen en zal worden toegevoegd aan ‘het dossier’. Wat nu? Ik, in Nederland opgegroeid, hier naar school geweest, mijn brood verdienend met behulp van de Nederlandse taal – kom niet door de bureaucratie heen. Moet ik in een slaapzak voor de deur van de ind gaan liggen? In hongerstaking? Eerst maar eens kijken hoe Rita Verdonk reageert als ik haar, namens mijzelf, dit nummer van Red stuur. 28

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 29

GEWELDIG GEVOELIG

Jaren geleden alweer kruiste hij voor het eerst mijn pad: de hoogsensitieve persoonlijkheid. Of nee, ik moet zeggen: kruiste zij mijn pad – want de meeste Hoog Sensitieve Personen zijn uiteraard de van oudsher altijd al met sensitiviteit geassocieerde vrouwen. Het was eind jaren negentig en het was een wonder dat we nooit eerder van deze hoogst bijzondere mensensoort gehoord hadden, beweerde zijn ontdekker, de Amerikaanse klinisch psychologe Elaine N. Aron, want maar liefst 20 procent van de bevolking is hoogsensitief. Het zijn mensen, beweert zij in haar bestseller Hoog sensitieve personen, met een zeer gevoelig zenuwstelsel. Daardoor horen, zien, voelen, ruiken en denken zij meer dan de gemiddelde mens. hsp’s, zoals de inmiddels gangbare afkorting luidt, lijken soms verlegen, maar dat is alleen maar zo omdat zij meteen alle mogelijkheden van een bepaalde situatie kunnen overzien en daarover diep nadenken. Ze zijn sowieso heel erg diep, die hsp’s. Het ergerde me meteen. hsp’s presenteren zich als onbegrepen en ondergewaardeerde underdogs: ‘Hoe overleef ik in een voor mij overweldigende wereld?’, maar ondertussen vinden zij zichzelf stiekem geweldig – en als ik ergens wel een hekel aan heb, is het dat. Mensen die zichzelf als de superieure soort zien, of het nu mannen, vrouwen, sandalendragers of 29

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 30

hsp’s zijn, daar komt narigheid van. Maar goed. Volgens Aron zijn hsp’s gevoelig, zorgzaam, creatief en origineel en daar ligt de sleutel van haar succes: zo wil iedereen wel zijn. Geen wonder dat haar boek niet aan te slepen was. Ook de benaming werkt mee. Als ze haar mensensoort Mensen Die Overal Een Probleem Van Maken – wat ook heel goed de lading dekt –

had genoemd, had ze vast aanzienlijk minder succes gehad. Toen die onzekere, maar naar erkenning en glorie hongerende hsp’s zich opeens zo helemaal begrepen voelden, konden ze er natuurlijk geen genoeg van krijgen. En dus kregen we werkjes over hoogsensitieven in de liefde, hoogsensitieve kinderen, werden er studiedagen georganiseerd, kwamen er Aron-epigonen… Het wachten is nu op een naslagwerk voor de hoogsensitieve kanarie. Dat is minder vergezocht dan je zou denken: op internet trof ik een site aan van iemand die serieus uitweidde over haar hs-kat. Door een speling van het lot lag er op een dag, eind vorig jaar, De scheurkalender voor Hoog Sensitieve Personen op mijn deurmat. Uitgerekend bij mij! Zou het een complot zijn?

Maar ja, een gegeven paard kijk je niet in de bek en omdat ik mooie herinneringen bewaar aan Van Kooten en de Bie’s bescheurkalenders in de jaren zeventig en tachtig hing ik de kalender toch maar op de wc. En zo wordt nu iedere dag mijn ergernis verder gevoed. Die hsp’s kunnen weliswaar weinig prikkels hebben, maar daar staat zoveel fijns tegenover. En op dat fijne wordt, des hsp’s waarschijnlijk, heel diep ingegaan.

‘Jij merkt alles op, wijst op mooie details, ruimt kleine ergernissen uit de weg voordat een ander ze opmerkt,’ luidt een van de vele lofzangen van Aron op haar soortgenoten. De verleiding is groot om meer te citeren uit deze ‘fascinerende kalender’, maar helaas: de ruimte is beperkt. Vooruit, nog eentje dan, die van 27 januari: ‘Als je een stressvol bestaan 30

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 31

leidt, plan dan een rustgevende vakantie. Maak van slaap je eerste prioriteit. Probeer geen enkele reden te vinden waarom je voor de middag op zou moeten staan.’ Lekker, als je kleine kinderen hebt! Zul je zien dat die luie wijven zo gelegitimeerd de hele dag op hun luchtbed blijven liggen, terwijl de zogenaamd ongevoelige man het kroost bezighoudt. Dat zou ik natuurlijk zelf ook wel willen, net wat je zegt. Het meest irritante is dat ik mezelf regelmatig, mijns ondanks, op enige herkenning betrap, daar op de wc. Tamelijk vaak zelfs. Jazeker, ‘behoefte aan tijd voor jezelf, om bij te komen van indrukken en/of gebeurtenissen’, dat heb ik ook! En hé, dat is frappant: voor mij werkt het óók beter ‘als mijn begeleiders me veel positieve feedback geven en alleen subtiel verwijzen naar wat ik niet goed gedaan heb’. Dan voel ik me even heel bijzonder en wil ik meteen op de barricaden voor meer erkenning voor mijn eigenaardigheden. Tijd voor een wake-up call: iederéén wil tijd voor zichzelf en positieve feedback, Liddie!

Laat ik het positief benaderen: ik ben te gevoelig voor de hsp-scheurkalender. Wellicht ben ik de ontdekker en tevens het eerste specimen van een totaal nieuwe soort: de Wel Erg Hoog Sensitieve Persoon (wehsp). Niet schrikken: hier komen beslist geen boeken en kalenders voor. 31

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 32

LEKKER ZONDIGEN!

Toen onze kinderen nog heel klein waren, deelden mijn vriend en ik een geheim genoegen. Nee, lingerie kwam daar niet bij kijken en ook pillen bleven achterwege. Het ging om een bepaald ritueel. Eerst moesten de kinderen naar bed –

met drie kleintjes onder de vijf nog een hele veldslag. Vervolgens moest de afwas worden gedaan en de woonkamer enigszins kindvrij worden gemaakt, door alle blokken, poppen en wat dies meer zij in bakken te plempen, totdat we ons terrein een beetje hadden heroverd. Dan zetten we een flinke pot thee en dronken we dat – aanvankelijk heerlijk in stilte, na al het lawaai van de dag – op de bank. Daarbij, en hier gaat het om, nuttigden wij ieder twee kingsize bonbons van een van de beste chocolatiers van de stad. Eens in de week fietste een van ons daar langs, kocht een enorme zak (onze favorieten verschilden, zowel per persoon als door de tijd heen: zo at ik een tijd sereh en pepermunt en nam de Man slechts genoegen met de smaken calvados en thee) en rekende zo’n 20 euro (maar dan het equivalent in guldens) af. Als er heel soms door omstandigheden geen nieuwe aanvoer was, waren we buitenproportioneel sip; als er bezoek kwam, werden er geen bonbons geserveerd. Onze bonbonverslaving was heel ongezond, heel duur (reken maar uit: 52 keer 20 euro is toch 1040 euro 32

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 33

per jaar!), maar oh, wat was ze fijn. Dit hebben we verdiend, dacht ik, soms zelfs bewust, bij iedere hap. Dit komt ons toe. Het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat we die tropenjaren zijn doorgekomen dankzij die bonbons.

Daaraan dacht ik toen onlangs na de Algemene Beschouwingen alom kritiek weerklonk op bepaalde beleidsvoornemens van het kabinet-Balkenende iv. ‘We mogen niet meer roken, niet meer drinken en niet meer vliegen,’ mokten criticasters, doelend op de verhoogde belastingen die op deze zaken geheven gaan worden – in ons aller belang uiteraard. Zelfs op ‘ongezond eten’ komt binnenkort een heffing, de zogenaamde vet tax. ‘Wat een betutteling.’ Inderdaad: laat me zelf bepalen wat goed en slecht is voor mij. Als ik bonbons wil eten, eet ik bonbons. Maar goed, iemand die er ooit meer dan 1000 euro per jaar aan uitgaf, laat zich voor haar geheime genoegens niet weerhouden door een prijsverhoginkje. Maar ja, realiseerde ik me, die prijsverhogingen zijn ook niet voornamelijk op mij en msm (Mijn Soort Mensen: hogeropgeleide vrouwen boven de 35) gericht. Wij hebben Balkenende iv niet nodig om onszelf in de touwen te houden. Dat doen we zelf wel! De hogeropgeleide vrouw van 35 plus is tegenwoordig vaak juist iemand die zich ten koste van alles beheerst. Die één koekje bij de koffie neemt en daarna voor straf flink moet zwoegen op de sportschool. Iemand die weleens een paar schoenen koopt en dan zorgelijk spreekt van

‘een verslaving’. Die een keer wat uitgebreider tafelt dan gewoonlijk en dat een uitspatting noemt. Een avond stevig doorzappen van gtst naar Hart in Actie naar Hart van Neder- land en Jensen! beschouwt als een fatale karakterfout. In een milieu waarin het eten van een chocolaatje al zondigen heet, accepteren we een dergelijke betutteling echter alleen van onszelf en niet van de overheid.

33

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 34

Wat een onzin! Door het leven op alle fronten te willen beheersen, dreigen we het kind met het badwater weg te gooien. Als je altijd ten koste van alles de boel onder controle wilt houden, mis je heel wat. En juist als je jezelf zo in toom houdt, kunnen echte uitspattingen zo fijn zijn. Op een leuke avond alle principes overboord gooien en net zoveel sigaretten te roken als je wilt. Om nu eens niet verstandig na twee wijntjes over te gaan op water. Om mét een BonBonBloc een lange, lange avond op de bank te liggen en lekker naar álle foute programma’s te kijken. Om je achttiende paar laarzen te kopen –

gewoon, omdat je daar zin in hebt.

Alles wat lekker is, is tegenwoordig slecht voor je. Roken, drinken, winkelen, vet eten, vliegen, snoepen, spelletjesprogramma’s kijken. Natuurlijk is roken niet best, natuurlijk zijn bospenen gezonder dan bonbons en je iedere dag bedrinken is uiteraard ook geen goed idee. Sparen is ook vast verstandiger dan investeren in het zoveelste paar schoenen of alweer een nieuwe lippenstift. Maar het is ook wel een béétje saai. Genieten is wél gezond en als je je het kunt veroorloven: waarom zou je jezelf niet af en toe eens verwennen? Beheersing is goed en mooi en heus een teken van beschaving, maar er is echt niks mis met jezelf belonen. Intrinsiek slechte dingen kunnen dus, met mate, ook goed zijn, voor jóú. Omdat jij er gelukkiger van wordt.

Kan slecht goed zijn? Het is misschien wel echt Nederlands om te denken dat dat niet zo is. Het leiden van een leven waarin je regelmatig toegeeft aan je behoefte aan genot en plezier staat hier niet in hoog aanzien. Maar wat blijkt? Het gaat heel goed met mensen die zich op genot richten. Zij kunnen de tegenslagen van het leven beter aan. Verdragen stress beter. Zijn helemaal niet zielig en alleen, integendeel: ze gaan gezellig samen met anderen eten, drinken en naar de film. Als 34

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 35

je je gelukkig voelt, ben je ook vaak gezonder. Genieten, kortom, is goed. Geen zonde. Dat je een serieuze verslaving over zal houden door zo nu en dan eens toe te geven aan je verlangens lijkt me voor de meesten van ons geen erg reële optie. Daarvoor zijn we, zoals reeds gezegd, over het algemeen te beheerst. Natuurlijk moet het niet zo zijn dat je je kinderen niks te eten geeft omdat jij je zoveelste designertas moet kopen, maar hoe vaak komt dat nu voor? Juist door toe te geven aan een ontladinkje nu en dan, een beloninkje hier en daar, houd je het leven in de ratrace beter en bovendien leuker vol dan als je jezelf altijd maar beheerst. Je schuldig voelen over een nutteloze, maar wel vrolijkstemmende aankoop of het nuttigen van een patatje tussen de middag, dát is pas zondigen. En mits goed bediend, gaan de meeste verslavingen ook gewoon wel weer over. De bonbons bijvoorbeeld, waarover ik het aan het begin van dit stuk had, zijn op een gegeven moment onopvallend uit ons leven verdwenen. De laatste exemplaren sloegen wit uit in het Winnie the Poohblik (laat ik nu maar meteen álles vertellen) in de koelkast, terwijl wij samen met de kinderen, die allang niet meer om acht uur, halfnegen in bed liggen, naar Desperate Housewives keken. We hadden ze niet meer nodig.

35

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 36

DE KWESTIE KNIEFLAPJE

Laatst lunchte ik met iemand die ik via het werk ken. Leuke Vrouw, laten we haar zo noemen voor het gemak, en ik vroegen aan elkaar hoe het was en hoe het kwam weet ik niet, maar binnen de kortste keren hadden we het over ouder worden. Dat overkomt me de laatste tijd nou steeds vaker. Met mannen heb ik het er nooit over (zij lijken het er trouwens onderling als het henzelf betreft óók nooit over te hebben), maar de vrouwen van mijn leeftijd (40 plus) zijn er allemaal mee bezig. De eventuele kinderen worden wat groter, je lichaam is weer helemaal van jou, er daalt een schijnbare rust neer over het leven en dan blijkt dat opeens iedereen op straat je met ‘u’ aanspreekt. Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat je ouder wordt, en we kennen inmiddels ook genoeg mensen die door akelige ziekten forever young zijn gebleven, hetgeen relativeert, maar we hebben toch de indruk dat we moeten ontdekken hoe dat voor ons, nu, moet. In de bestaande rolmodellen herkennen we ons niet. Onze moeders bijvoorbeeld waren qua uiterlijk op hun dertigste al oud (lijkt het tenminste op foto’s) en toen ze echt oud werden, zo boven de vijftig, gingen ze zoals door Germaine Greer warm werd aanbevolen menopausaal tuinieren, in non-descripte jurken en op degelijk schoeisel. Wij 36

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 37

daarentegen hebben als dertigers onze kinderen gekregen, wij werken, wij hebben tijd noch belangstelling voor fulltime tuinieren. Wij bemoeien ons overal mee en kopen vrolijk rode push-up-bh’s en hoge hakken. Maar intussen gaan we wel al een paar jaar mee en dat zie je. En dat is tegenwoordig een probleem.

Leuke Vrouw was in de winter een weekje naar Florence geweest, vertelde ze. Op straat had ze veel sjans van De Italiaanse Man, maar dat was subiet afgelopen als ze in een café

haar muts afzette. De Italiaanse Man sprong dan als door een adder gebeten weg: Leuke Vrouw heeft namelijk een grijze lok in haar bruine krullen. Dat hadden ze door de muts niet kunnen zien. Help, bijna waren ze met oma in bed beland! Nu wist Leuke Vrouw het even niet meer. Ze had altijd gezworen dat ze nooit heur haar zou verven, maar misschien moest ze dat toch maar eens gaan doen. Niet vanwege De Italiaanse Man hoor, maar omdat het haar toch het gevoel gaf dat ze oud was en dat was confronterender dan ze dacht. Van het kleuren der haren (ikzelf ben al jaren om) ging het gesprek over op de botox en wat dies meer zij. Nog niet eens zo heel lang geleden waren Leuke Vrouw en ik fel tegen dergelijk geknoei aan gezonde vrouwenlichamen. Inmiddels voelt dat als een vorm van hoogmoed. Misschien, heel misschien ging ze wel iets aan haar oogleden laten doen, ooit, sprak Leuke Vrouw. Ik ben bang voor ziekenhuizen en snijden, maar zo langzamerhand sta ik ook niet meer voor honderd procent voor mezelf in. Laatst zag ik tijdens het aankleden ’s ochtends toevallig in de spiegel dat er heel vreemde flapjes huid over mijn knieën zijn gaan hangen. Wat moest ik hier nu mee? Als een dolle naar de sportschool – een plek waar ik nog nooit ben geweest, wat ik graag zo zou houden – om een bij voorbaat tot mislukken gedoemde strijd te voeren tegen de zwaar37

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 38

tekracht? Naar de plastisch chirurg voor een knielift? Nou ja, niet een knielift maar een knievelcorrectie? Zou dat bestaan?

Of moet ik gewoon accepteren dat dit het einde is van het dragen van korte rokken zonder maillot?

Halverwege mijn broodje geitenkaas had ik ineens zo genoeg van dit getob. Wat laten we ons aanpraten: lopen we achter een rollator of zo? We verkeren in de bloei van ons leven!

Zolang we dansen en vrijen en de slappe lach kunnen hebben, met drie kinderen op een fiets door de stad crossen, aan nieuwe banen beginnen, zolang we woest kussens naar de televisie gooien als het hoofd van Balkenende daarop verschijnt, ruzie maken met puberdochters en daarna gezellig samen met hen op de bank naar The Gilmore Girls kijken, zolang we die nieuwe tas naast ons bed zetten om ’m meteen bij het wakker worden te kunnen zien – wie is er dan oud?

Leuke Vrouw en ik knikten elkaar tevreden toe. We rekenden af en gingen geïnspireerd terug naar ons werk. Dát moesten wij, wij veertigplusvrouwen, voor het voetlicht brengen: hoe leuk en spannend het leven ook nu is, inclusief grijze lok en overhangend knievel.

38

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 39

KLEEDT U ZICH MAAR WEER AAN

Ik geloof zo langzamerhand dat ik tegen porno ben. In zoverre je tegen iets kunt zijn dat altijd heeft bestaan en altijd zal blijven bestaan, natuurlijk. Maar toch: voor mij is het een opmerkelijke ommezwaai. In de jaren zeventig, toen de slogan

‘porno is de theorie, verkrachting de praktijk’ opgang deed, was ik niet zo militant. Al werd ikzelf vooral treurig van seksuele actiefilms (die enge mensen! De griezelig grote roedes en borstpartijen! Het in schril contrast daarmee weer zo magere verhaaltje! De troosteloze locaties! Dit alles was in mijn fantasie echt een stuk beter geregeld), als anderen er wel aardigheid in hadden: van mij mochten ze. En ach, onderdrukkend voor vrouwen… Zolang die er vrijwillig aan meewerkten en vrijwillig naar keken, wat maakte ’t dan uit?

Het scheelde dat ik achteraf gezien erg naïeve ideeën over porno had. Van de destijds befaamde pornofilm Deep Throat had ik bijvoorbeeld begrepen dat het hierbij ging om een vrouw die geen lol aan seks beleefde totdat ze ontdekte dat (heel vreemd inderdaad, maar goed) haar clitoris in haar keel zat, waarop zij nog lang en seksueel dolgelukkig leefde. Good for her! dacht ik – totdat ik de film daadwerkelijk zag, diep in de nacht op een televisiescherm met veel sneeuw, via de illegale Amsterdamse kabel. Ik had het moeten weten: het ging 39

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 40

helemaal niet om háár genot, maar om dat van de mannen in haar leven, die zogenaamd om haar te plezieren nu geheel gelegitimeerd eindeloos gepijpt werden. Hoofdrolspeelster Linda Lovelace keek daarbij (begrijpelijk) eerder gepijnigd dan extatisch.

Nu, ruim dertig jaar later, kijk ik er anders tegenaan. Nog niet eens zozeer vanwege de pornografie zelf, want die lijkt

– voor zover ik dat kan beoordelen – min of meer hetzelfde te zijn gebleven, in ieder geval niet opvallend veel vrouwvriendelijker. Wat wel is veranderd is de hoeveelheid en de toegankelijkheid ervan. Waar je vroeger tot diep in de nacht moest wachten op illegale pornobeelden, heb je ze nu binnen een muisklik in de huiskamer. Je moet er zelfs moeite voor doen om ze níét in je huiskamer te krijgen – en die moeite doe ik. Dat is een persoonlijke verandering: ik ben inmiddels moeder en ook vanuit dat perspectief bevalt deze ontwikkeling me niks.

‘Waarom hebben vrouwen in videoclipjes eigenlijk altijd bikini’s aan?’ vroeg mijn destijds negenjarige dochter een paar jaar geleden. En waarom hebben ze zulke grote borsten?

En zulke dikke lippen? zou ik hieraan toe kunnen voegen. Waarom? Omdat grote delen van de maatschappij en de videoclip in het bijzonder totaal geseksualiseerd zijn, lieve kind. Ik voel me nog steeds met enige regelmaat gedwongen om het clipjeskijkend nageslacht erop te wijzen dat het níét normaal is dat twintig halfblote, onderling inwisselbare beeldschone vrouwen krioelen rond een dikke, in trainingspak gehulde man. Dan knikt het nageslacht verveeld, zonder hun blik van het scherm af te wenden. Het beeld van seksualiteit en vooral van vrouwenlichamen dat tegenwoordig onder andere via videoclips wordt overgedragen op kinderen (meisjes én jongens) baart mij zorgen. 40

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 41

Ook wat betreft de vrijwilligheid waarmee iedereen aan porno meewerkt, heb ik inmiddels mijn twijfels. De meeste vrouwen (Linda Lovelace incluis, zo bekende zij in haar autobiografie) doen dit werk niet voor hun lol. Hoe opwindend is het, als je niet Rob Oudkerk heet, om naar strapatsen van iemand te kijken die waarschijnlijk een slachtoffer van vrouwenhandel is?

En afgezien van dit alles: lag niet, ooit, een groot deel van het plezier dat je aan porno kon beleven in het feit dat dit genot stiekem, verboden, geheim was? Privé, zal ik maar zeggen? Die lol is er ook af. Laatst stond ik in een kiosk op Schiphol achter een man die ongegeneerd een enorme stapel pornoblaadjes aanschafte. Straks zit hij naast me in het vliegtuig, dacht ik. Noem me preuts: ik vond het geen prettig idee. En nee, ook niet opwindend.

Het is allemaal te veel geworden, en vooral te veel in your face. Om al deze redenen zou porno wat mij betreft best weer een beetje een taboe mogen worden. Om mijn eigen minuscule steentje hieraan bij te dragen, kom ik nu uit de kast. Porno is voor viezeriken!

41

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 42

BIJSPIJKEREN

Waarom? Waarom geloof ik toch iedere zogenaamde deskundige die mijn pad kruist? Hoe vaak ik me niet – en erger nog: mijn kinderen ook – op rubberlaarzen door een stralende dag heb heen gezweet, alleen omdat Erwin Krol de avond ervoor zei dat het zou regenen. Het ellendige is bovendien dat iemand in mijn ogen al heel gauw deskundig is. Als een beginnend schrijfster mij toefluistert dat haar uitgever in haar ‘de nieuwe Connie Palmen’ ziet, denk ik niet: dat zal wel loslopen, maar snel ik na verschijning van het werkje naar de boekhandel om het aan te schaffen (en er vervolgens al heel snel in te stranden. Er is nog steeds maar één Connie P.). Zelfverzekerdheid imponeert mij. Ikzelf ben van weinig zaken overtuigd, dus als iemand dat wel is en dat bovendien met verve weet te brengen, denk ik te gauw dat ze wel gelijk zullen hebben. En doe ik dingen die ik met een heldere geest waarschijnlijk niet gedaan zou hebben. Zoals nu weer: een heel dure, heel strakke spijkerbroek kopen. Ik was toe aan een nieuw exemplaar en hoorde juichende berichten van een bepaald merk – daar begon het al. Die broeken kostten een paar centen, maar dan had je ook wat, verzekerden de draagsters ervan mij. Lange benen bijvoorbeeld en dat is in mijn geval niet iets waar je op kunt neerkij42

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 43

ken. De broeken zaten bovendien zo lekker, vertelden de vrouwen, dat je ze dag en nacht droeg, waarmee je jezelf de aanschaf van andere broeken bespaarde, zodat de prijzige spijkerbroek uiteindelijk helemaal niet zo duur was. Ook dit was een argument dat goed aan mij besteed is. En dus toog ik naar een van de hippe winkels alwaar dergelijke broeken worden verkocht. Ze bleken er in verschillende modellen te bestaan; ik paste ze allemaal. Als er een lekker zat, schudden de dames verkoopsters en masse het hoofd: die kon duidelijk een maatje kleiner. Dus vooruit, die probeerde ik ook. Oef ! Nou ja, ik kreeg ’m dicht, dat moest gezegd, maar hij zat wel erg strak. Zo hoort het, spraken de verkoopsters goedkeurend, dit was he-le-maal goed. Ik wist toch wel dat deze broeken heel erg uitliepen? Waanzinnig gewoon. Zij hoorden verhalen van vrouwen die ’m iedere dag in de was moesten stoppen om ’m weer passend te krijgen. Sommigen gooiden de broek daarom zelfs in de droger!

Dit laatste argument trok mij over de streep – ik ben namelijk zo bang dat er iets krimpt dat ik de droger nauwelijks durf te gebruiken. Voor het gemak vergat ik even de talloze schoenen die ik heb gekocht die nooit zoals beloofd zijn uitgelopen, en ik trok met mijn ogen dicht mijn creditcard; even later was de Kelly van mij. Thuis trok ik hem aan. Even, want echt comfortabel zat-ie niet. De dag erop deed ik een nieuwe poging, want ik wist: als die broek nu in de kast verdwijnt, komt hij er nooit meer uit. Rechtop zitten bleek die dag een beetje een probleem, want zo’n scherpe hoek trok mijn Kelly niet, althans: niet met mij erin. Ik loungede er noodgedwongen op los. En als ik eenmaal zat, moest ik hijgend een stuk overhangend buikvel (sorry, maar dat krijg je als je drie kinderen hebt gebaard) in de broekband terugproppen. Ik 43

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 44

mocht dan lange benen hebben, maar ik voelde me een worst. Wanneer begon die broek eindelijk met uitlopen?

Na een paar dagen van lijden besloot ik mezelf vrij te geven en mijn oude, vertrouwde spijkerbroek aan te trekken. Niet heel strak, maar ook helemaal niet wijd, precies goed vond ik die altijd (maar inmiddels wel met een gat). Maar wat slobberde die broek ineens om me heen, zeg! Ongelooflijk, dat me dat niet eerder was opgevallen.

Fijn, nu had ik twee oncomfortabele spijkerbroeken. De situatie was nijpend, maar deze keer kwam het goed. Want toen ik mezelf daarna weer eens in de Kelly propte, vond ik ’m ineens best lekker zitten. Hoera! Maar één ding weet ik zeker: misschien dat ik die broek op termijn weleens ga wassen, maar nooit, nóóit gaat-ie in de droger. 44

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 45

MIJN VADER, DE ALMACHTIGE

Mijn vader kan alles. Toen ik klein was, zorgde mijn moeder voor ons, de vier kinderen – dat was normaal, daar kwam in mijn kinderogen weinig magie bij kijken. Mijn vader daarentegen ging doordeweeks de wereld in om computers te verkopen (destijds heel geheimzinnige apparaten; ik stelde me er een soort robots bij voor) en repareerde in het weekeinde alles wat er zoal door de week stuk was gegaan in en om ons huis. Hij plakte fietsbanden, hij wist de televisie die wegens

‘onherstelbaar’ was teruggekomen van een professionele deskundige weer aan de praat te krijgen, hij repareerde de wasmachine, de lekkende kraan, het raam dat opeens niet meer dicht kon. Daarnaast was hij verantwoordelijk voor alle verstelwerkzaamheden, want dat kon mijn moeder niet en geheel begrijpelijk weigerde ze het te leren. Ze gaf mijn vader gewoon een naaimachine voor zijn verjaardag: waarom wel een stofzuiger repareren en niet een spijkerbroek?

Geen wonder dat ik dacht dat mijn vader alles kon. Wonderlijk is wel dat ik dat, diep in mijn hart, nu nog steeds denk. Als mijn wasmachine midden in de zoveelste luizenexplosie overstroomt, mijn computer een virus heeft, als er zenders moeten worden ingesteld in mijn nieuwe televisie of er een kind ziek is en de Man en ik móéten allebei naar het werk – ken ik maar één 45

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 46

reactie: papa bellen! Mijn vader, de schat, komt trouw uitgerukt, maar ik moet toegeven: het heeft iets kinderachtigs voor een volwassen vrouw, moeder van drie kinderen. Dat vindt de Man duidelijk ook. ‘Zou je het wel doen?’

vraagt hij voorzichtig, als hij mij naar de telefoon ziet snellen om mijn vader te melden dat we lekkage in de gang hebben.

‘Denk je echt dat je vader hier iets aan kan doen?’ Hm. Het is waar: zelfs ik zie dat mijn vaders almacht de laatste jaren tanende is. De modernste computers heeft hij niet meer in zijn vingertoppen. Om de droger te repareren, heeft hij laatst bijna een volle week bij ons in huis gebivakkeerd, tot mijn gêne vaak op zijn rug onder het gewraakte apparaat, en opgeven ho maar. Toen ik allang dacht dat het niet goed zou komen, geschiedde het wonder en hervatte de droger zijn werkzaamheden – dankzij de Man waarschijnlijk, die zich ermee was gaan bemoeien.

’s Avonds zei hij tegen mij: ‘Je moet je vader een beetje ontzien. Het is te veel voor hem en dat wil hij niet erkennen.’

Hij wordt ouder, mijn papa, geef het maar toe. Hem lukt dat niet en mij kost het duidelijk ook moeite. Goh, hij lijkt wel moe, dacht ik, toen hij vorige maand grauw terugkwam van zijn traditionele vakantiedag-met-opa in het zwembad, afgerond met een bezoek aan McDonald’s. Vind je het gek, sprak ik mezelf daarna streng toe: die man is 73! Ik ben al uitgeput na een uur in de hel die het recreatiezwembad heet, laat staan na de halve dag die mijn vader er met mijn kinderen pleegt door te brengen.

Ik ben niet de enige die problemen heeft met het herijken van het beeld dat ze van haar ouders heeft, valt me op. Vriendin M. begrijpt niet dat haar 81-jarige moeder het te veel vindt worden om haar kinderen plus nog wat vriendjes en vriendinnetjes iedere week naar hockey te brengen. Hoe kan dat nou: haar moeder is nooit iets te veel! Medemoeder A. is 46

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 47

geïrriteerd omdat haar moeder steeds met dezelfde vragen aan de telefoon hangt. Wat is er aan de hand: haar moeder vergeet nooit iets!

Als we geluk hebben, worden ze ouder, onze ouders. Dat weten en zien we natuurlijk wel, maar wat dat écht betekent en wat daarvan de consequenties zijn, dat blijkt toch moeilijk te bevatten te zijn. Ook voordat ze bedlegerig zijn of anderszins verzorging nodig hebben, zullen de rollen zich in ieder geval een beetje moeten omdraaien. En dat begint ermee, inderdaad, dat we iemand anders de kinderen naar hockey laten rijden, sommige verhalen een paar keer extra vertellen en in mijn geval, gewoon eens de loodgieter bellen als de stortbak van de wc lekt.

Het wordt tijd om écht volwassen te worden. Leuk dat mijn vader dat nog meemaakt.

47

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 48

PMS-HUMEUR

Ik heb een slecht humeur. Ik wil best toegeven dat mijn naderende ongesteldheid hierbij een rol zou kunnen spelen – met het klimmen der jaren wordt mijn pms steeds heviger, als je me maar verder met rust laat. ’s Middags bek ik de kaasboer af omdat hij me voor de zoveelste keer een voorgesneden stuk van drie ons gorgonzola in de maag wil splitsen in plaats van het onsje waar ik om vraag. Meestal denk ik: niet moeilijk doen, het komt wel op, maar vandaag niet. Snijd maar een kleiner stukje af, meneer!

Grommend waad ik daarna thuis door een zee van schoenen, school-en gymtassen in de gang naar de keuken. Kan iedereen van achter televisie en computer vandaan komen om zijn troep op te ruimen? Nu?! Tijdens het eten spreek ik oudste dochter toe over haar weer eens niet-gemaakte huiswerk, jongste dochter over het niet-verschoonde caviahok en krijgt zoonlief nog wat te horen over zijn overal rondslingerende sokken. Ik heb weer zó gelijk, maar erg bevorderend voor de sfeer zijn mijn opmerkingen niet. Na het eten moeten de kinderen snel naar bed; de Man trekt zich daarna vreemd genoeg geheel vrijwillig terug in zijn werkkamer. Mijn enige vriend vanavond is de afstandsbediening, dat is duidelijk. Jammer dat ook deze vriend mij in de steek laat en ik weet 48

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 49

zeker: dit ligt nu eens niet aan mijn humeur. Het is saai en voorspelbaar. Hoe is het mogelijk dat we dit seizoen ondanks de verschijning van een geheel nieuwe televisiezender geen enkel nieuw televisiegezicht erbij hebben gekregen? Ook en juist daar worden we avond in avond uit getrakteerd op dezelfde koppen. Wat is een Talpa-programma zonder Linda, Beau en bovenal Gordon?

Bij de publieke omroepen kunnen ze er ook wat van. Hun Gordon is driekoppig. Op welk moment je de televisie ook aanzet, de kans is groot dat je Jeroen Pauw, Matthijs van Nieuwkerk of Paul Witteman te zien krijgt, al dan niet in herhaling. Hiermee manifesteer ik mijzelf als typische Nederland 3-kijker, maar daarvoor hoef ik me niet te schamen – Sanne Wallis de Vries en Bram van der Vlugt (Sinterklaas!) zijn het ook, zag ik in de pr-campagne van deze zender. Het gebeurt op Nederland 3 regelmatig dat Jeroen Pauw tussen negen en tien uur ’s avonds eerst een test of een thema-avond presenteert, en vijf reclameminuten later, in een ander overhemd, nova komt aankondigen. Het lijkt wel staatstelevisie. Kan het wat creatiever, mensen?

Tot overmaat van ramp gaan de mensen die toch al alle programma’s presenteren ook nog eens acteren – zodat ze helemaal onvermijdelijk worden. De Volkskrant sprak al van het Bunskoek-syndroom, genoemd naar een van de weinige jonge vrouwen die de laatste jaren zijn doorgebroken bij de televisie. Daphne Bunskoek is dit jaar niet alleen dagelijks te zien geweest in RTL Boulevard, maar reist er (in de weekeinden?

’s nachts?) ook op los voor RTL Travel én speelt een (naar het schijnt weinig overtuigende) rol in de avro-serie Keyzer & De Boer Advocaten. Linda de Mol is ook zo’n multitasker. Fijn voor haar, maar voor de televisiekijker toch wat verwarrend. Wat moet ik ervan denken als zij in Gooische vrouwen te ma49

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 50

ken krijgt met een ‘politierechercheur’, die gespeeld wordt door de man met wie zij een paar weken daarvoor nog de duffe talkshow Linda & Beau presenteerde? Of als ik haar meteen na Gooische vrouwen een quiz zie presenteren, waarin de presentatrice Linda een treffende gelijkenis vertoont met nieuw rijke Cheryl? Zo wordt het wel heel moeilijk om mee te gaan in het Gooise drama. Of is dat helemaal niet de bedoeling?

Genoeg! Ik werp de afstandsbediening van me af en vis een tijdschrift van onder de bank vandaan. ‘De keuken is het hart van ons huis. Daar zitten we in de weekeinden urenlang te tafelen met vrienden,’ lees ik. Ga toch weg! Alsof iedereen tijd heeft om eindeloos te tafelen met vrienden! Alsof dat niet heel veel werk is!

Ik geef het op. Ik ga naar bed en hoop dat ik morgen de ietwat roze bril weer opheb die het leven draaglijk maakt – voor iedereen.

50

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 51

RETOURTJE KOPZORGEN

Voor iemand die niet van reizen houdt, ben ik verrassend veel onderweg. Dat komt door mijn werk. Nu zou je kunnen zeggen dat ik als ik dat reizen zo vervelend vind maar ander werk moet zoeken, maar zo simpel is het niet. Ik vind mijn werk toevallig erg leuk, dat ten eerste, en ten tweede ben ik stiekem wel blij dat ik zo nog ergens kom. Het is goed voor me (zegt men) en al kost het me enig bloed, zweet en tranen, achteraf heb ik nooit spijt dat ik gegaan ben.

Maar ik blijf het onbegrijpelijk vinden hoe andere mensen zo nonchalant en vrolijk over reizen kunnen doen. En zeker over zakenreizen, want die zijn zo mogelijk nóg stressvoller dan een reisje ‘voor de lol’. Op vakantie hoef ik me alleen maar zorgen te maken over waar we terechtkomen en of daar geen enge douches zijn, of ik wel de juiste dingen bij me heb, of we onderweg niet verongelukken, of ik me op de plaats van bestemming niet zal vervelen, over wat ik thuis in die tijd allemaal mis, dat soort dingen; bij een zakenreis komen er nog extra zenuwen bij. Zo’n reis kost het bedrijf namelijk Veel Geld en daarvoor willen ze, heel begrijpelijk, wel iets terugzien. Gaat me dat wel lukken?

Er is altijd wel wat. Neem voor het gemak even het afgelopen jaar, toen ik voor het werk in Londen, New York en Por51

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 52

tugal ben geweest. Naar Londen had de heenvlucht zoveel vertraging dat ik te laat kwam voor het interview dat het doel was van mijn reis en slechts op het nippertje mijn terugvlucht haalde. Toen ik naar New York ging, was er iets met het vliegtuig, waardoor ik van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat op Schiphol moest wachten, totdat de vlucht uiteindelijk geannuleerd werd. Daardoor kwam ik een dag later dan gepland aan in New York en moest ik een uur na aankomst reeds mijn eerste interview doen, en drie uur later het tweede. De reis naar Portugal verliep voor de variatie heel soepel, maar daar stond weer tegenover dat tijdens het interview het bericht binnenkwam dat de schoonmoeder van de geïnterviewde in Nederland op sterven lag, wat niet echt bevorderlijk was voor een rustig gesprek. Bij al deze dingen geldt dat het uiteindelijk wel goed kwam, maar het kostte me jaren van mijn leven. En toen moest ik naar de Democratische Republiek Congo (echt waar!). Ruim een week; zo lang was ik nog nooit alleen weggeweest. Tot op het laatst hoopte ik dat er iets tussen zou komen, waardoor het buiten mijn schuld (heel belangrijk: ik wilde wel mijn goede wil tonen, het onderwerp was belangrijk genoeg en lag mij na aan het hart) niet door zou gaan. Helaas: er kwam niks tussen. De Man vond het ook geen enkel probleem dat ik ging. Ben je gek, zei hij, hulptroepen inschakelen om mijn afwezigheid te compenseren, dat was echt niet nodig. Het was goed bedoeld, maar diep in mijn hart vond ik zijn luchthartigheid een tikje beledigend. Besefte hij wel dat ik onmisbaar ben?

Een paar dagen voor mijn vertrek vond er een aardbeving plaats in Congo; de kranten stonden vol over de vreselijke dingen die mensen elkaar daar zoal aandoen. ‘Ik wil niet dat je gaat!’ weende puberdochter, die in de weken ervoor nauwelijks een goed woord voor me over had gehad. ‘Het is daar ge52

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 53

vaarlijk!’ Ik slikte mijn eigen tranen weg en zei dat ik zó weer terug zou zijn. De Man schudde verbijsterd het hoofd bij deze lichthysterische taferelen: hij is dol op reizen en zou graag met me ruilen. ‘Weet je wel wat je zegt?’ snifte ik. Om een lang verhaal kort te maken: ik wierp een laatste blik op alles wat mij lief was en ging. En kwam weer heelhuids terug. Geen vertraginkje meegemaakt, alle aansluitingen moeiteloos gehaald en in Congo door Artsen zonder Grenzen als een kostbaar kleinood bewaakt. Ik zag ellende in ongekende omvang, telde mijn zegeningen en ging verrijkt weer naar huis

– naar man en kinderen die het inderdaad ook zonder mij heel goed hadden gerooid.

Ik zou nu toch definitief mijn lesje geleerd moeten hebben. Volgende week moet ik een paar dagen naar Frankrijk. Ik wacht nu in spanning af wanneer ik me daarop begin te verheugen. 53

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 54

PUINRUIMEN

Het is lente en akelig licht, dus zie je extra goed wat een puinhoop het is. Het huis schreeuwt om aandacht! Maar het lijkt wel alsof ik de enige ben die het hoort. De Man zegt dat ik gelijk heb, maar moet opeens nodig aan het werk; de kinderen maken alleen maar rommel. Dit schiet niet op. Niemand werkt ook mee, mopper ik, nadat ik bij de vuilnisbak ben betrapt met een stuk speelgoed waarnaar niemand in jaren heeft omgekeken, maar dat nu toch beslist niet weggegooid mag worden van mijn verontwaardigde kinderschare. Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Laat ik mijn klerenkast eens opruimen! Hoe lang geleden is het dat ik dat voor het laatst heb gedaan? Toch al wel een jaar of twee, schat ik. Eerst alles er maar eens uit. Hm, de motten zijn er nog steeds. De door hen aangevreten truien en vesten worden onmiddellijk, zonder er goed naar te kijken, in een vuilniszak gepropt –

daar is toch geen redden meer aan (al gaat het hier onder andere wel, zie ik stiekem toch, om een robe manteau van Dirk Bikkemberg. Nou ja, die droeg ik toch haast nooit – veel te warm). De rest wordt buiten gehangen, de planken neem ik af met een vochtige doek, ik verstop her en der een mottenbal (je moet toch wat?), haal extra vuilniszakken voor door zowel mijzelf als door de motten afgekeurde spullen die straks er54

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 55

gens in de stad gedumpt gaan worden – die X-Large T-shirts bijvoorbeeld die ik achter een stapel handdoeken aantref. Ik ben goed bezig!

Dan wordt het moeilijk. Men zegt dat je alles wat een jaar niet gedragen is, moet weggooien, maar dat breng ik niet op. Had ik deze winter niet veel succes met de Schotse wollen cape van mijn oma, die tien jaar ongebruikt bij mij in de kast had gehangen? Ach kijk, daar is mijn beige broek. Ooit mijn lieveling. Ik ben nog terug geweest naar Sissy Boy om er een voorraad voor het leven van aan te schaffen; goddank, achteraf gezien, hadden ze hem toen niet meer, want inmiddels ligt de broek al jaren ongedragen in de kast. Weg ermee! Maar geldt dat ook voor de Orson + Bodil-rok met vlek in de voering – van die keer toen ik ongesteld werd in een restaurant tijdens een romantisch rendez-vous? En voor de Dries van Noten-wikkelrok-uit-de-uitverkoop? Orson krijgt een tweede kans, Dries gaat in de zak – lange linnen rokken zie ik mezelf niet meer dragen en ik gun een ander haar vintage moment.

De jaren negentig trekken aan me voorbij. Het witte T-shirt van de markt met de Katherine Hamnett-achtige tekst leave me alone dat ik aanhad tijdens de bevalling van mijn eerste kind (al herinner ik me dat eerlijk gezegd vooral van de foto’s) mag nu ik het heb hervonden natuurlijk blijven; de gouden broek gaat absoluut in de verkleedkist, samen met de uitgelubberde roodfluwelen bodystocking. Maar wat doe ik met die blauwe viscose rok die ik droeg toen ik op een zomerse dag in april in New York de schrijfster Kathryn Harrison ging interviewen? Zal de eventuele nieuwe eigenares, nu de rok toch maar in de zak gaat, hem wel op waarde weten te schatten?

Al schiftend ontdek ik een voor mij nieuwe categorie: kleren die iets voor oudste dochter zouden kunnen zijn. Met lage 55

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 56

broeken is zijn X-Smallshirtje echt te kort voor mij en zo komt het dat zij genadig een stapeltje Agnès B. in ontvangst kan nemen. Ze is meer te spreken over de Puck&Hans-catsuit (heb ik dat ooit gedragen??) – waarmee ze hoge ogen denkt te gaan scoren als Catwoman op het gekostumeerde bal op school.

Aan het einde van de middag heb ik een pico bello ingerichte kast met keurige stapeltjes, en kan ik drie vuilniszakken afgekeurde waar afvoeren. Achter de handdoeken zijn ditmaal een gebreid pakje, de Gaugin-rok en nog zowat beland

– twijfelgevallen waarvan ik nog geen afscheid kan nemen. De huisgenoten worden erbij geroepen om mijn prestatie te bewonderen. Ongeïnteresseerd werpen zij een blik. Daarna gaat de kastdeur dicht. En zie je dus helemaal niks van mijn noeste arbeid. Het huis is nog steeds een puinhoop. Maar gelukkig is het buiten inmiddels donker. 56

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 57

MOMENTOPNAME

Zaterdagochtend. De Man is met oudste dochter naar de voetbal (sommige dingen moeten in het pakket van een vader, vind ik, zeker als die dingen ’s ochtends vroeg plaatsvinden), resterend nageslacht is beneden en lijkt zich te amuseren. Ik heb de eerste was van het weekeinde opgehangen, bedacht wat we de komende dagen gaan eten en kruip stiekem weer in bed. Aaaah, de luxe van oudere kinderen… Toen ze klein waren, zat overdag lezen er echt niet in of in ieder geval niet zonder schuldgevoel en oordoppen. De zaterdagse boodschappen moesten met drie kinderen aan mijn rokken gedaan worden, een slopende exercitie door weer en wind, maar ze alleen thuislaten was destijds natuurlijk geen optie. Wat een gesleep en gedoe. Nu kan ik nog even lezen voordat ik straks alleen een rondje markt en supermarkt maak.

Ik sla mijn boek open en lees over een moeder die haar jongste zoon naar school rijdt. Het dagelijkse ritje door een Londen vol files, waarbij onderweg nog andere kinderen worden opgepikt, legt een groot beslag op haar dag en maakt dat ze nauwelijks kan werken, maar ze is er ook op gesteld geraakt. In de auto heeft ze vaak de leukste gesprekken met haar zoontje; andere keren zitten ze comfortabel zwijgend naast elkaar. Terwijl zoon en vriendjes op de achterbank over klasgenoten 57

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 58

en de meester roddelen, rekent zij uit hoe lang ze dit ritje nog kan/moet rijden: haar zoon is negen, op zijn elfde gaat hij alleen. Nog maar twee jaar!

Het verhaal raakt een gevoelige snaar. Deze fictieve vrouw heeft gelijk! Oudste dochter (12) is al geleidelijk mijn leven aan het uitglijden. Vorig jaar brachten we haar haast nog overal naartoe; inmiddels heb ik vaak geen idee waar zij

– middelbaar scholiere – uithangt. Ze heeft een heel eigen leven. De helft van haar vriendinnen ken ik niet. Middelste dochter (10) wil ook al alleen naar school. Over nog maar een paar jaar kan ik desgewenst het hele weekeinde in bed doorbrengen. Dan is het altijd zoals het nu is als ze uit logeren zijn: stil en saai.

Ik sta op het punt om uit bed te springen om de kinderen beneden aan mijn hart te drukken nu dat nog kan, als mij van beneden vertrouwde geluiden bereiken. ‘Hou op!’ gilt de een.

‘Niet trappen!’ brult de ander. Ik zucht en blijf liggen. Gek word ik van dat gekibbel. Ik zou er stoïcijns op moeten reageren, maar regelmatig sta ik met ze mee te gillen. Slechte moeder. Zij gillen omdat ik gil, ik weet het. Maar ze zijn in deze fase zo alomtegenwoordig, die kinderen, met hun steeds langer wordende lijven, hun overal rondslingerende spullen, hun muziek, hun televisieprogramma’s, hun langdurige telefoongesprekken, hun sociale leven… Het is me soms te veel. En dan ben ik geïrriteerd en snauwerig. Ik wil ook weleens míjn muziek horen of in ieder geval geen Pussycat Dolls; met mijn eigen vriendinnen praten zonder potjes met grote oren naast me op de bank; geen discussie hoeven aan te gaan over wiens beurt het is om de tafel te dekken/de tafel af te ruimen/af te drogen; de huiskamer binnenkomen en die aantreffen zoals ik die ’s ochtends had achtergelaten.

Maar ja, inmiddels zou ik moeten weten dat ik over een 58

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 59

paar jaar vast heimwee heb naar deze dan verloren tijd, toen ze nog gezellig thuis waren en me eindeloos uit de doeken deden wat er nu weer in Charmed was gebeurd; toen we nog samen op de bank naar Moulin Rouge keken, zij diep, diep, diep ontroerd; toen zoon (7) nog met enige regelmaat zijn armen om mijn middel sloeg achter op de fiets. Wat blijft dat moederschap toch ambivalent: zo mooi en groot, zo intens en onontkoombaar. Hup, jaag ik mezelf op, dat bed uit, naar beneden, de ruzie beslechten, het werkstuk-in-wording over De Eekhoorn bekijken, boterhammen smeren, opgewekt een spelletje doen zónder op mijn horloge te kijken, niet snauwen als er voor de duizendste keer ‘mama!’ wordt geroepen. Van het moment genieten, nu, en niet pas als het voorbij is. 59

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 60

LANG LEVE DE GENERATIEKLOOF

Laatst waren de ouders van de kinderen uit de bovenbouwklas van mijn dochter (11) opgetrommeld voor een crisisgesprek. Er werd gepest in de klas en de leerkrachten waren ten einde raad. Er moest nu ook thuis worden opgetreden. De kinderen moesten daar te horen krijgen dat pesten niet goed was en schelden evenmin. Open deur, dacht ik gapend – mijn dochter wordt zover ik weet niet gepest en pest ook zelf niet, het gedoe gaat een beetje langs haar heen, dus kon ik me enige interesse ook veroorloven. Maar goed, ik wilde het er best thuis nog eens over hebben. Een nieuwe waarschuwing kwam vervolgens ter tafel: wij ouders wisten toch ook dat er op internet heel wat afgescholden en gepest werd? Ook daar moesten we nu meer dan ooit attent op zijn. ‘Houd uw kinderen in de gaten bij het msn’en!’

Ik schoot wakker. In de gaten houden bij het msn’en? Hóé

in vredesnaam? Ik heb geen idee hoe het werkt, msn’en. De kinderen hebben weleens gevraagd of ze mij mochten toevoegen (?), zodat we gezellig konden kletsen als ik op mijn werk zat, maar dat aanbod heb ik hooghartig afgeslagen: ‘Waarom denk je dat ik op mijn werk zit? Om even níét met jullie te kunnen kletsen!’ Stiekem dacht ik erachteraan: dat kletsen doe je maar met je vriendjes en vriendinnetjes. Msn’en hoort niet 60

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 61

in het takenpakket van een moeder.

Kinderen hebben recht op privacy, vind ik, en op een eigen wereld. Sommige dingen móéten mij niet interesseren. In die zin was die goeie, ouwe generatiekloof zo gek nog niet. Als puber vond ik het maar al te fijn dat mijn moeder haar eigen leven had en weinig belangstelling toonde voor de finesses van het mijne. Ik moet er niet aan denken dat zij de Spaanse laarzen waarvan ík toen droomde zomaar had gekocht omdat zij er wel geld genoeg voor had. Of dat ze, oh gruwel, méé had gewild naar The Police. Ik vond haar kleren en muziek stom, zij de mijne. Lekker duidelijk. In de puberteit is het zaak om je van je ouders los te maken en je eigen smaak en voorkeuren te ontwikkelen. Dat doe je niet als zij, en bij meisjes is de moeder hierbij misschien het belangrijkst, vrolijk naast je meehuppelen en alles willen wat jij wilt. Er moet iets zijn om je tegen af te zetten. Waarom zou je anders ook ooit uit huis gaan?

Inmiddels zijn de rollen omgekeerd en ben ik de moeder van twee dochters van 13 en 11 (en van een zoon van 8, maar die doet nog even niet mee). Mijn opvattingen zijn niet veranderd. Vanaf de jaren zeventig is er door ouders, gezagsdragers en wellicht ook kinderen hard gewerkt om de generatiekloof te dichten en het is ze bijna gelukt. Juist omdat de generaties nu in veel opzichten zo naar elkaar toe gekropen zijn, is het zaak om wat des pubers is des pubers te laten. We delen tegenwoordig al zoveel! Onze cd’s van John Legend en Amy Winehouse liggen vaker in oudste dochters kamer dan in onze cd-speler, zij leest mijn tijdschriften, leent weleens mijn kleren als ze een feestje heeft, we kijken samen naar Des- perate Housewives.

Deze overlap laat ik van haar uitgaan, zelf zal ik nooit een cd van haar pikken of een van haar T-shirts aantrekken – hoe leuk ik die soms ook vind. Haar lievelingsboeken zijn háár 61

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 62

lievelingsboeken. Zo heb ik nooit de neiging gehad om Harry Potter ter hand te nemen. Stel je voor dat ik er niks aan zou vinden, dat zou voor haar niet leuk zijn. Maar ook als ik geheel gegrepen zou worden door Harry en de zijnen, dan was het nieuwe deel dat ik haar cadeau zou geven verdacht, want misschien stiekem voor mezelf bedoeld. Nee, ik lees mijn eigen boeken, zie mijn eigen programma’s op televisie, ga naar mijn eigen feestjes, en soms vertel ik mijn kinderen daar iets wervends over in de hoop dat zij dat of iets daarvan opslaan voor later. Volwassen zijn is ook leuk – dát wil ik ze meegeven. Er moet toch iets zijn om naar te streven? Als we allemaal kind gaan zitten zijn, kan ik me voorstellen dat je je dan als écht kind afvraagt wat je bij volwassenheid te winnen hebt. En dat is jammer, aangezien je toch het grootste deel van je leven volwassen zult zijn. Ik ben dus geïnteresseerd in wat mijn kinderen doen, lezen, zien, en daar hebben we het ook vaak over, maar ik hoef dat zelf niet altijd te doen, lezen of te zien –

daar komt het op neer.

Als je erover nadenkt, is het internet zo ongeveer het enige terrein waarop die goeie, ouwe generatiekloof nog alive-andkicking is. Wat mijn kinderen zo eindeloos – als ik tenminste niet scherp de tijd in de gaten houd – achter de computer uitspoken, weet ik niet of nauwelijks en eigenlijk vind ik dat wel best. Het is hun nieuwe wereld, veel plezier ermee! Ik weet dat ze mij heel ouderwets vinden omdat ik al jaren dezelfde screensaver heb, iets wat vooral voor mijn jongste twee kinderen ondenkbaar is. Maar is het niet ook fijn om je moeder ouderwets te vinden en jezelf heel modern? Ik leen me er graag voor. En dus houd ik me verre van Hyves, msn en wat dies meer zij. Ik communiceer per postduif ! Nee hoor, ik mail er natuurlijk ook op los, maar anders, minder emoticongevoelig dan mijn nageslacht.

62

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 63

Natuurlijk: ik weet heus wel dat er op internet dingen gebeuren die niet goed voor de kinderziel zijn. Zo’n digibeet ben ik nu ook weer niet. De kindercomputer staat op een vrij toegankelijke plek in huis opgesteld en ik loop regelmatig langs om te kijken wat ze aan het doen zijn. Ik tref ze dus regelmatig druk msn’end aan en erg opwindend lijkt dat inhoudelijk niet te zijn. Ze zijn bijvoorbeeld in gesprek met iemand die zich ‘Ik ga naar Parijs, joepieieieieie!!!!!’ noemt, en bij navraag gewoon N. blijkt te zijn, en de correspondentie gaat, voor zover ik kan zien, heen en weer van: ‘Yess!’ en

‘Kweenie’, dit alles gelardeerd met vele smileys en andere emoticons. Het ziet er even onschuldig als oninteressant uit. Natuurlijk gebeuren er, net zoals in het echte leven, op internet nare dingen en wees gerust: ik zou ingrijpen als mijn kinderen zich daaraan schuldig zouden maken. Maar totdat ik klachten krijg, laat ik het internet aan hen – voor zover het kinderslot hun toegang biedt. Ik voel geen enkele behoefte om naast een msn’end kind te blijven zitten en mee te lezen. Ja, wel toen zoon, destijds zes, meldde dat hij op msn al zijn geheimen vertelde aan ‘Noorse Babe’, volgens hem een meisje van 12 uit Utrecht. Toen hebben we uitgebreid met hem besproken dat hij helemaal niet wist wie deze Noorse Babe écht was (‘Wel hoor: ze is 12 en woont in Utrecht!’ ‘Maar lieverd, het kan ook iemand zijn die zégt dat ze dat is, maar in het echt een oude man is.’‘Nee hoor! Ze is 12! Dat heeft ze zelf gezegd!’

etcetera) en dat het dus niet handig was om daar zo openhartig tegen te zijn. In die periode liepen we iets vaker langs dan nu. Maar dat is opvoeding.

Op de ouderavond waarop wij ouders werden aangemoedigd om het msn-gedrag van onze kinderen te monitoren, begon ik ineens aan mijn generatiekloof-omarmende filosofie te twijfelen. Zeker toen ik na afloop ervan in een discussie te63

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 64

rechtkwam met collega-moeders die het naadje van de kous leken te weten van het internetgedrag van hun kinderen. Zo konden zij met grote zekerheid beweren dat hun kind nóóit iets onoorbaars deed op het net en als dat al gebeurde, dan waren zij er als de kippen bij om in te grijpen. Dat geloofde ik eerlijk gezegd allemaal maar tot op zekere hoogte, maar ik vroeg me bij thuiskomst wel af of ik me mijn internet-onkunde nog wel kon blijven permitteren, hoe goed beargumenteerd ook als symbool van de generatiekloof. Moest, ook bij mij, deze laatste kloof worden gedicht?

‘Je moet natuurlijk niks, maar je zou jezelf wel iets onthouden als je je er niet in verdiepte,’ zegt Justine Pardoen, naast moeder hoofdredacteur van zowel de populaire site Ouders Online als van de site Mijn Kind Online, die ik telefonisch om raad vraag. ‘Ik heb vaak de leukste gesprekken met mijn dochter via msn. Nee, niet in msn-taal. Ik heb meteen gezegd dat ze in haar berichten aan mij normaal moet spellen en dat deed ze meteen braaf. Ik merk dat ze me via msn gemakkelijker dingen vertelt dan gewoon.’

De internetwereld is er een waarop kinderen tegenwoordig heel intens met anderen omgaan en als ouder moet je daar weet van hebben, vindt Pardoen. ‘Het hoort bij de opvoeding. Daarom lijkt het me verstandig om goed te luisteren naar wat ze erover vertellen en te vragen wat ze er meemaken. Uit onderzoek weten we dat kinderen zich eenzaam kunnen voelen omdat hun ouders niet geïnteresseerd zijn in wat ze op internet doen en ze hun dus ook niet kunnen vertellen over de nare dingen die ze daar soms beleven: dat hun meubels worden gestolen uit het Habbo-hotel bijvoorbeeld, of dat ze worden uitgescholden of gepest.Als ze dat niet vertellen, zijn ze niet alleen eenzaam, maar kun je er als ouder ook niet op reageren en ze leren hoe ze met dit soort teleurstellingen die bij het leven horen moeten omgaan.’

64

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 65

Justine Pardoen begrijpt waarom ik de generatiekloof toejuich, maar is onvermurwbaar. De digitale generatiekloof zou niet hoeven bestaan: als ouder kun je eroverheen. Je móét er mijns inziens zelfs overheen, want anders diskwalificeer je jezelf als vertrouwenspersoon.’

Lichtelijk opgelucht hang ik op. Me er een beetje in verdiepen, dat is op te brengen met behoud van levensfilosofie. Ik hoef geen profiel op Hyves en ook de gebruiksaanwijzing van dochters iPod kan ik met een gerust hart terzijde blijven schuiven (richting haar vader, dat weer wel). Ik maak me welgemoed op voor de battle of the generations, die bij mij de komende jaren aanstaande is. Maar ik ga het gebroed wel nederig vragen of ze mij toch maar willen toevoegen als msncontact. Want een vertrouwenspersoon ja, dat wil ik zeker zijn én ook in deze periode blijven.

65

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 66

RUISENDE BOSSEN

Voordat ik op vakantie kan, moet ik eerst vooruitwerken, verantwoord inpakken (maal vier, man doet het zelf), van alles en iedereen afscheid nemen, het huis een beetje verzorgd achterlaten, de cavia naar het logeeradres brengen én mij groots en meeslepend laten ontharen. Jawel. Wil ik mij in het openbaar wekenlang in bikini kunnen vertonen en tussendoor ook een boek lezen of iets dergelijks (lees: niet dagelijks met de epilady in de weer zijn), dan moeten er in mijn geval harde maatregelen worden genomen. Een paar dagen voor het vertrek naar het zuiden leg ik daarom traditiegetrouw mijn jaarlijkse bezoek af aan de schoonheidsspecialiste voor het harsen van wat in jargon ‘oksels, hele benen en bikinilijn’ heet. En oh, wat krijg ik daar een slecht humeur van. Niet omdat het zo pijn doet, want dat valt eigenlijk best mee. Behalve dan die ene keer dat ik in de klauwen viel van een Koeweitse deskundige en het buiten dertig graden Celsius was. Toen wilde de hars niet stollen, terwijl de Koeweitse desalniettemin kordaat de strips eraf bleef trekken en daarbij hele lappen van mijn dijen meenam. Dat was niet leuk. Maar verder sla ik me erdoorheen. Wie mooi wil zijn, moet pijn lijden, nietwaar, dat weet iedere vrouw. Ik lig op de behandeltafel, babbel wat met de schoonheidsspecialiste (‘Doe je dit werk al lang?’) en denk 66

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 67

terwijl zij in mijn liesplooien duikt heel hard aan iets anders. Bijvoorbeeld aan de vraag of ik de enige vrouw ben die zo chagrijnig wordt van het eeuwige gevecht tegen de ongewenste haargroei?

Ik zie, hoor en lees er nooit over. Ik ben ervan overtuigd dat er grote golven van herkenning door een bioscoopzaal gevuld met vrouwelijk publiek zouden gaan als er in een film eens een paar pakkende scènes zouden zitten over wat er gebeurt als een of andere onverlaat op zaterdagavond onschuldig voorstelt om de volgende ochtend gezellig met het gezin naar het zwembad te gaan. De paniek die dan toeslaat bij de hoofdpersoon (v) van de film, omdat zij zich realiseert dat zij a) al heel lang niks heeft gedaan aan die eeuwig ruisende bossen daaronder en b) niet zeker weet of er nog actieve scheermesjes of een tube epileercrème in huis zijn om die onmiddellijk te verwijderen. Het gedoe vervolgens als die crème, laten we daar even van uitgaan, er goddank toch blijkt te zijn: de onaangename lucht, het geklieder met dat spateltje, de eindeloos durende tien minuten waarin ze stijfjes door het huis wankelt om maar geen vieze vlekken te maken op de bank, de prangende vraag: zijn die tien minuten in haar geval eigenlijk wel afdoende? Zou zij daar niet eens een kwartier van maken om het probleem definitief aan te pakken of vallen er dan gaten in haar benen?

Er zijn vast vrouwen die het geen enkel probleem vinden. Die ’s ochtends onder de douche gaan en meteen fluitend even hun benen en oksels ‘meenemen’ met hun damesgillette. Die geen last hebben van ingegroeide haren of snijwonden. Voor wie het erbij hoort, net als tandenpoetsen. Het lukt mij maar niet om deze mate van acceptatie te bereiken. Vroeger wel. Op mijn elfde kreeg ik mijn eerste ladyshave, op mijn veertiende liet ik hem verstoffen. Dat was toen maat67

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 68

schappelijk geaccepteerd. Je was goed zoals je was. Dat was natuurlijk en natuurlijk was mooi. Sans gêne vertoonde ik me harig en wel in korte broek. Maar op een gegeven moment kon dat niet meer, merkte ik. Ik heb lang standgehouden, lui als ik ben, maar toen ik merkte dat ik zomers geen jurken meer durfde te dragen, wist ik dat het tijd was voor een hernieuwde kennismaking met het scheerapparaat. En moest ik eerlijk toegeven dat ik gladde benen ook mooier vind dan harige. Ik heb me dus geconformeerd aan de eisen van de schoonheidsindustrie, zo voelt het. Daarom ben ik waarschijnlijk zo nijdig, vlak voor de vakantie, daar bij de schoonheidsspecialiste. Als een geplukte kip verlaat ik haar pand. Pas morgen ben ik mooi, leert de ervaring. Voor even dan. Totdat iemand aan de rand van het zwembad ‘Hé, je prikt!’ roept en ik weer aan de slag moet. Hoezo, vakantie?

68

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 69

ONVERGETELIJK

Madonna komt! Alweer! Twee jaar geleden, in Gelredome, was ik van de partij. Het was onvergetelijk. Om te beginnen omdat het zo bijzonder was dat ik ging – het was al heel lang geleden dat ik naar een stadionconcert was geweest (Prince in de Kuip, 1988?). Maar rolmodel Madonna wilde ik weleens live zien. Dus belde ik op de dag dat de voorverkoop startte om tien uur met de ticketlijn. De lijn was steeds in gesprek, heel vreemd. Na drie keer proberen gaf ik de moed op. Ik ben niet zo’n doorzetter. De Man wel. Die bijt zich in dingen vast en laat niet los. Vrouw wil naar Madonna? Dan belt en mailt hij net zo lang (de hele zaterdag) totdat hij kaartjes voor haar en vriendin M. weet te bemachtigen. En toen ik die kaartjes maanden later, vlak voordat we naar het concert gingen, kwijt was (in de open kast achter de fruitschaal bleek toch niet de veiligste plek te zijn om ze te bewaren. Daar komt niemand, was mijn redenering, maar ik had buiten de werkster gerekend), wist hij ze weer te vinden (onder een dubbelgevouwen kindertekening in een doos met al jaren niet-gebruikte cassettebandjes, heel knap van hem). Helaas was de Man niet mee naar het concert, want dan had hij misschien kunnen voorkomen dat ik mijn jasje onderweg naar Arnhem aan het bankje liet hangen waarop M. 69

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 70

en ik op het station van Utrecht zo druk de laatste roddels over X. uitwisselden. Alhoewel ik de vermissing al snel opmerkte en die bij aankomst in Arnhem onmiddellijk meldde, was het jasje weg. Dat was jammer, want ik was er nogal aan gehecht. Het was een soort colbertje, van comfortabel meerekkend ribfluweel – ik kon er dus ook een dikke trui onder aan. Dat had ik de zwoele nazomeravond van het Madonnaconcert overigens niet, dus ik had het knap koud toen ik midden in de nacht eindelijk met een taxi vanaf het Amsterdamse Centraal Station werd thuisgebracht. Die taxi had ik nodig omdat mijn fietssleuteltjes zich in de zak van mijn verdwenen jasje bevonden. Dat was de volgende ochtend, toen de kinderen naar school moesten en ik daarna naar mijn werk, nog een probleem, want de reservesleuteltjes waren natuurlijk onvindbaar. Mijn fiets stond nog bij het station. De fietsenmaker aldaar verwees me naar de brandweer.

‘Komt in orde mevrouwtje,’ sprak de brandweerman achter de balie. ‘Gaat u maar naar uw fiets, we komen er zo aan.’ En jawel hoor: even later, ik stond braaf te wachten naast mijn aan een paal vastgeklonken fiets, reed tot mijn verbazing een heuse brandweerauto voor, waar maar liefst zes stoere brandweermannen uit kwamen tuimelen. Dit varkentje gingen ze even wassen op de saaie donderdagochtend! Ondanks al hun tangen, branders en vijlen viel het hun nog niet mee om mijn Abus-slot open te krijgen. Twee politiemannen, die toch in de buurt waren, kwamen zich er ook mee bemoeien – wat het aantal mannen in uniform rondom mijn fiets op acht bracht. Tot mijn grote opluchting vroeg niemand of ik kon bewijzen dat dit mijn fiets was, want dan had ik een probleem gehad. Pas toen het achterspatbord zogoed als vernield was, wisten de bezwete brandweerlieden mijn fiets te bevrijden. Ik kocht nieuwe sloten (‘Wat is er gebeurd?’ vroeg de fiet70

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 71

senmaker geschokt na een blik op de fiets te hebben geworpen) en na een paar weken toch ook maar een nieuw jasje –

want ook na herhaalde bezoeken van M. aan het Depot Gevonden Voorwerpen te Utrecht was het oude jasje spoorloos gebleven. Totdat ik, twee maanden na het concert, ineens een brief van de ns kreeg: mijn jasje was gevonden en als ik tien euro kwam brengen kon ik het krijgen. Aldus geschiedde. Ik drukte het jasje tegen me aan. De fietssleutels zaten nog in de zak, het was schoon, het rook zelfs nog gewoon naar mij. Waar was het al die tijd geweest? Ik vermoed al vanaf dag één in dat immense, onoverzichtelijke Depot. Van deze toestanden rondom mijn bezoek aan Madonna’s Reinvention Tour 2004 herinner ik me meer dan van het concert. Zegt dat niet genoeg? Ik denk dat ik haar dit jaar maar even oversla.

71

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 72

OMDAT WIJ HET WAARD ZIJN

Laten we eens doen, voor het gemak, alsof Sex and the City weer terug is en dat ik Carrie ben (voor het gemak, zeg ik toch?). En dat ik in deze aflevering de mensheid in mijn ondergoed vanachter mijn laptop de volgende prangende vraag stel: ‘Zijn vrouwen bewerkelijker dan mannen?’ Jaaaa, brult nu natuurlijk iedereen in koor, makkelijk zat. Maar ik bedoel: hebben ze écht meer eigenaardigheden? Ik vrees van wel. Ik kom op deze kwestie na het lezen van een boek waarover ik al veel had gehoord. Het is van een in Engeland populaire columniste, Liz Jones, oud-hoofdredacteur van de Britse Ma- rie Claire, en bestaat uit een verzameling columns waarin zij eerst haar bestaan als single beschrijft en later, nadat zij aan de man is geraakt, haar turbulente huwelijk. Haar man is zo’n jaar of elf jonger dan zij, van Indiase afkomst en een voortdurende bron van zorg en ergernis. Uit de pers rondom dit boek heen had ik opgemaakt dat Liz een onmogelijk mens was en haar vriend niet bepaald benijdenswaardig. Zo mag hij niet met zijn ‘harde’ (?) spijkerbroek op haar designbank zitten en haar ook slechts zoenen nadat hij zijn tanden gepoetst én geflost heeft. Dit sprak mij aan, want ik heb zelf ook nogal wat noten op mijn zang en ik wilde weleens lezen over iemand die nog erger is dan ik. 72

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 73

Dat bleek nogal mee te vallen of tegen te vallen, net hoe je het bekijkt. Oké, Liz Jones wil dat veel dingen op háár manier gebeuren, maar geldt dat niet voor de meesten van ons? Zij komt er alleen eerlijk voor uit. Ik nam tijdens de zonsverduistering van 1999 weliswaar geen vrije dag om de ogen van mijn katten te beschermen, zoals zij deed, maar ik liet voordat ik kinderen had mijn Basil wel jarenlang op mijn achterhoofd slapen hetgeen toch niet echt comfortabel was en de Man bovendien weinig ruimte tot toenadering gaf. Hoe die kinderen er desalniettemin zijn gekomen, is me dan ook een raadsel. Toen ik van de oudste moest bevallen, overhandigde ik de Man een enorme lijst met wat ik in het kraambed wilde eten en waar hij dat moest kopen: hart voor de poezen mocht alleen van die ene slager, kaas wenste ik van een winkel in de buurt waar ik vroeger woonde en brood mocht alleen van de bakker aan de andere kant van de stad.

Mijn vriendinnen zijn al net zo. Als E.’s man bij zijn nachtelijke hoestpartijen niet snel genoeg naar het matrasje naast het bed van een van hun kinderen verhuist, slaat E. hem met een kussen op zijn hoofd, terwijl ze sissend – om de kinderen niet wakker te maken – krijst dat hij weg moet. M. wil haar koffie op verschillende momenten van de dag met verschillende hoeveelheden en op verschillende wijzen opgeklopte melk en ook in verschillende bekers of kommen, en dat moet haar man vanzelf aanvoelen. Voor zieke mannen hebben we geen van allen geduld en waar het de kinderen betreft weten wij het altijd beter.

Zijn we te erg, vroeg ik me af. Even checken.‘Vind je mij lastig?’ heb ik de Man net op mijn allerliefst gevraagd. Hij moest er even over nadenken. ‘Als we op vakantie gaan en als er een kind bijna jarig is wel,’ sprak hij toen. Ik denk eigenlijk dat hij inmiddels aan een heleboel van mijn vreemde neigingen – dat 73

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 74

ik beslist aan de linkerkant van bedden wil liggen bijvoorbeeld, nooit op vakantie wil en liever omkom van de dorst dan dat ik meloenthee drink – gewend is geraakt en ze niet eens meer opmerkt. Hij schikt zich zuchtend in zijn lot. Net als veel van zijn soortgenoten.

Omdat ze sullen zijn? Dat denk ik toch niet. Ze hebben waarschijnlijk belangrijker dingen aan het hoofd én, laten we wel wezen, ze voegen zich omdat wij het waard zijn. Een vrouw die precies weet wat ze wil – en voor jou heeft gekozen! – is toch veel leuker dan zo’n mak, meegaand exemplaar zonder eigenaardigheden?

74

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 75

STRUISVOGELPOLITIEK

Zoals ik al eerder meldde, ben ik een allochtoon met vaste verblijfsstatus en ons soort mag alleen bij gemeenteraadsverkiezingen in actie komen. Daar verheug ik me al weken van tevoren op, al aarzel ik altijd ernstig over welk hokje ik rood moet maken (pas bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen was er bij ons plaatselijke gymlokaal helaas zo’n weinig romantische stemcomputer). Kiezen is niet mijn sterkste kant en als je het haast nooit mag doen, ontwikkel je die kant ook niet. In arren moede heb ik weleens mijn toevlucht gezocht tot de Stemwijzer, maar het advies dat de Arabische Partij echt iets voor mij was – moi! – bracht me niet veel verder. Integendeel: ik had er een probleem bij. Op welke vragen had ik antwoorden gegeven die tot deze vreemde conclusie hadden kunnen leiden? Had ik een Arabisch-vriendelijke mening over de privatisering van Schiphol?

Deze keer mag ik dus weer niet meedoen en dat maakt dat ik waarschijnlijk met enige distantie naar alle debatten en optredentjes van politici kijk. Dat ik nog lelijk nasudder op dat eindeloze nachtelijke Ayaandebat aan het begin van de zomer, waaraan we deze vervroegde verkiezingen te danken hebben, speelt echter ook een rol. Wat ik daaruit opmaakte over de rol van vrouwen in de politiek en de waardering daarvan, heeft me niet vrolijk gestemd.

75

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 76

Even terug naar die juninacht. Wat mij betreft was ik getuige van een bijzonder debat, over een bijzondere kwestie. In eerste instantie viel het me niet eens op dat er meer vrouwen dan anders het woord voerden, dat vrouwen goedbeschouwd de hoofdrollen speelden in dit drama: Ayaan Hirsi Ali, Rita Verdonk, Femke Halsema en Lousewies van der Laan. Dat is toch voorwaar een goed teken. Vrouwen in de politiek zijn gewoon geworden, dacht ik nog. Mooi zo. Na verloop van tijd merkte ik dat ik zelfs trots was op de manier waarop Halsema en Van der Laan hun werk deden. Zij debatteerden scherp, ze lieten merken dat er hier werkelijk iets op het spel stond – zo zie ik het graag.

Tot mijn verbazing waren de commentaren in de dagen en weken na het debat niet mals over mijn heldinnen. Nederland was getuige geweest van een ‘damesonderonsje’. De ‘opgewonden tantes’ Halsema en Van der Laan hadden zich puur door hun persoonlijke nijd – dus door emoties! Schandalig! –

jegens Rita Verdonk laten leiden. Vervolgens had ‘Lousewies’

eigenhandig het kabinet laten vallen – alsof zij dat in haar eentje had gedaan en niet als woordvoerder van een gehele fractie. Het was ‘politiek amateurisme’, schreef Dirk-Jan van Baar tot mijn verbijstering in HP/De Tijd, ‘geen aanbeveling voor nog meer vrouwen in de politiek’. Alsof we daar een aanbeveling van Dirk-Jan voor nodig hebben zeg. Vrouwen in de politiek zijn dus helaas nog níét gewoon. En nu hebben we verkiezingen. Lousewies van der Laan doet niet meer mee. Ik had het nooit gedacht, maar ik mis haar. Van het begin af aan werd haar verweten dat ze ambitieus is. ‘Grenzeloos’ ambitieus heette het zelfs in menig commentaar, zowel bij haar aantreden als fractievoorzitter als bij haar aankondiging van haar vertrek uit de Tweede Kamer. Blijkbaar is het anno 2006 nog steeds niet erg aanbevelens76

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 77

waardig om als vrouw enige ambitie te hebben; voor mannen (het is moeilijk om me tot één voorbeeld van een grenzeloos ambitieuze man te beperken, maar ik kies toch voor Alexander Pechtold) is het nog steeds geen enkel bezwaar. Laat ik duidelijk zijn: D66 is mijn partij niet en zal dat waarschijnlijk nooit worden. Met hun standpunten is over het algemeen niks mis, maar ik kan niet zo goed tegen het feit dat alle in het openbaar optredende partijleden hetzelfde taalgebruik bezigen. Een voorbeeld: D66’ers hebben ‘vrindjes’ of ‘vrinden’. Daar hoor ik niet bij. Maar ambitieuze vrouwen kunnen we niet missen in de politiek, nu minder dan ooit. Lousewies, kom terug! We hebben je nodig!

77

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 78

MAAK ER WAT VAN

De Man en ik lopen langs het strand. Kinderen zijn er ook, maar die rennen voor, heel soms naast en vooral achter ons, dus we hebben tijd voor een rustig gesprek. ’s Mans vader is twee jaar geleden na een slopend ziekbed overleden en sindsdien is hij er zeer van doordrongen hoe tijdelijk ons aardse bestaan is. ‘Wat gaat het snel,’ verzucht hij tegenwoordig als de vakantie voorbij is, als er een kind jarig is, als… Vaak dus. Het spijtige is dat hij ook het idee heeft gekregen dat het geen zin heeft om ergens heel hard voor te lopen. Waarom zou je je uitsloven? Het leven is zo voorbij!

Ik denk er anders over. Natuurlijk is het leven kort en zinloos, maar ja: je bent er nu eenmaal, dus huppekee. Maak er wat van. En ja, dat het steeds sneller gaat naarmate je ouder wordt, daar zijn boeken over volgeschreven. Ik vind het wel meevallen eigenlijk: het leven voordat ik kinderen had lijkt mij bijvoorbeeld ontzettend lang geleden, terwijl de oudste net dertien is geworden. Dat valt dus best mee. Objectief gezien heb je steeds minder toekomst voor je, maar daar staat weer tegenover dat ik steeds vaker het gevoel heb dat ik al zoveel heb meegemaakt –

en dit bedoel ik in positieve zin. Ik kan tegenwoordig zo fijn aan vroeger denken; zou dat ook bij het ouder worden horen?

Ik zie George Eliots Middlemarch in de kast staan en herin78

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 79

ner me hoe ik ooit in mijn tweekamerwoning links achter in de Jordaan op het door mijn toenmalige vriendje getimmerde bankje – wat was dat ding oncomfortabel, achteraf gezien – dagenlang dat heel dikke boek lag te lezen, zomaar door de week. Wat een leven! Ik zwom in de tijd, zeker vanuit het drukke perspectief van nu bezien. Ik zag alle films, ook slechte; ik ging op vrijdagochtend lekker naar de sauna. Op vakantie gingen we eerst een wéék naar Florence en daarna nog een dag of vijf naar Sienna. We bezochten alle grote musea en ’s avonds picknickten we op het grote plein. Nu ben ik blij als we het ’s zomers met de kinderen een ochtend uithouden in zo’n stad en dan kun je een bezoek aan het Uffizi, waar de rij in de kokende zon tot om de hoek staat, echt wel vergeten. Goed, vroeger was het een hele toer om samen rond te komen van 100 gulden per dag, all-in, en sliepen we in sleazy pensiones. Ik zou het nu niet meer hoeven, maar ik ben blij dat ik het heb meegemaakt. Het is allemaal voorbij, dat moet ik de Man nageven en dat is jammer natuurlijk. Maar ik heb het wel gehád, meegemaakt, gezien. Zelfs aan mijn gebroken hart, die ene keer dat het écht brak bedoel ik, kan ik nu filosofisch terugdenken. Het was een drama, maar achteraf gezien ben ik er in geen enkel opzicht slechter van geworden. Ik heb nu een veel leukere man dan toen en bovendien de kinderen waarnaar ik zo verlangde. Kortom, bij het klimmen der jaren – en ik heb gemakkelijk praten, ik weet het, met haast al mijn geliefden nog springlevend om me heen

– vind ik het leven rijker worden. De Man luistert, is het met me eens, zegt hij, maar toch… Is dat alles? We draaien ons om, jutten de kinderen op en beloven ze warme chocola in de enige strandtent die nog open is. ‘Met slagroom? Mag het ook cola zijn?’ roept zoon, die nogal van het onderhandelen is. We kijken elkaar aan, de Man en ik, en denken hetzelfde: met die drie hebben we wel de zin van óns leven te pakken en dat is heel wat. We lachen en rennen met z’n allen cola en chocomel tegemoet. 79

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 80

BOFKONT

Laten wij in een wereld waar honger, oorlog en andere ellende heersen eens een triviaal onderwerp aansnijden. En wel dit: mijn gebrek aan kont. Ik geef onmiddellijk toe dat er ergere dingen zijn en er gaan ook jaren voorbij zonder dat ik eraan denk of me er anderszins mee bezighoud. Maar toen mijn oog viel op een krantenstukje waarin een push-uponderbroek werd aangeprezen, knoopte ik die informatie toch in mijn oren. Sterker nog: toen ik een keer in een lingeriezaak was, heb ik naar zo’n wonderslip geïnformeerd. Ik wilde hem weleens zien en stiekem sloot ik zelfs een aanschaf niet uit. Het is natuurlijk raar, dat geef ik toe, maar aan de andere kant: van een push-up-bh kijkt niemand vreemd op (zeker ik niet, na drie kinderen jarenlang borstvoeding te hebben verstrekt – laat ik nu meteen maar álles vertellen), dus waarom dan wel van een push-upslip? Maar de lingeriemevrouw had zelfs nog nooit van dit fenomeen gehoord. Enigszins gegeneerd verliet ik het pand.

Jaren verstreken. Toen viel er een reclamefolder in de bus en daarin zag ik hem weer: de push-upslip. Met een foto erbij. Ha, hij bestond dus echt! Misschien moest ik eens bij het warenhuis langs om ’m te bestuderen. Net op de dag dat ik dat van plan was, hield mijn modecollegaatje giechelend een 80

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 81

zwart stukje katoen in de lucht: moet je kijken wat ze nu weer verzonnen hebben! Wie wilde dit rare ding hebben? Dankzij mijn grondige voorbereiding op dit gebied was ik er snel bij.

‘Geef maar, ik test hem wel,’ zei ik nonchalant. Het was een degelijk exemplaar, met een veelzeggend strikje op de achterkant. Denk: Bridget Jones op vrijersvoeten, maar dan in het zwart. Op het zitvlak waren twee zakjes aangebracht, waarin schoudervulling-achtige kussentjes. Die kon je er ook uit halen, want ook zonder kussentjes, beloofde het bijbehorende persbericht, deed deze slip dankzij allerlei uitgekiende naden en verstevigingen wonderen voor de (niet-bestaande) kont.

’s Avonds paste ik hem, natuurlijk in totale afzondering (man nog aan het werk, kinderen allang onder zeil). Vol verwachting keek ik in de spiegel en wat zag ik? Dat ik er héél gek uitzag. Ik moest er zelfs hardop om lachen in mijn eentje. Mijn achterkant stond zo ver naar achteren dat ik er desgewenst een dienblad op zou kunnen dragen, dacht ik. Ik leek op Katrien Duck! Ik trok de kussentjes eruit en toen zag mijn kont er net zo plat uit als anders. Blijkbaar was hier zelfs met vernuftig stiken stutwerk niks aan te veranderen. Vullingen er maar weer in. Met deze imposante kont zag ik er wel dikker uit, constateerde ik van opzij. Dat kon toch niet de bedoeling zijn? Ineens schoot me te binnen wat bestsellerauteur Saskia N. me tijdens een interview dit voorjaar toevertrouwde: ‘Iedereen weet natuurlijk dat vrouwen die hun borsten laten vergroten er meteen vijf kilo zwaarder uitzien.’ Tuurlijk, had ik wereldwijs geknikt, dat weet iedereen. Intussen had ik me koortsachtig afgevraagd of het inderdaad zo was.Voor zover ik weet, ken ik niemand die een borstvergroting heeft ondergaan, dus ik heb geen idee. Maar nu, voor de spiegel in mijn push-upslip, dacht ik: met konten werkt het blijkbaar ook zo. Wilde ik er gewoon uitzien zonder kont of dikker met?

81

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 82

De volgende ochtend kleedde ik me aan. De Man was nog in de slaapkamer, dochter twee (10) liep net binnen. ‘Willen jullie even lachen?’ vroeg ik, en ik draaide mijn wonderkont naar hen toe. Zij keken. Zij zwegen. ‘Zit je onderbroek een beetje strak?’ opperde dochter. Nee, nee, zei ik, wacht even. Ik trok gauw mijn spijkerbroek aan – tot mijn verbazing paste ik er met dikke kont en al in – en draaide mijn rug weer naar hen toe. Zij staarden.‘Ben je naar de kapper geweest?’ probeerde de Man.

Hoe leerzaam: blijkbaar zie ik er in push-upslip met extra bilvullingen net zo uit als zonder. Katrien Duck zit gewoon in mijn hoofd. Die niet-bestaande kont misschien ook wel. Vervuld van dit nieuwe inzicht haalde ik de kussentjes uit de slip. Niks mis met die (aanwezige? afwezige?) kont. Hij hoort bij mij.

82

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 83

OUDERWETS LEKKER

In mijn groentetas zitten twee preien. Even wat uitleg: sinds een half jaar haal ik iedere week bij de Natuurwinkel een familietas met daarin gemengde groenten van het seizoen. Het geeft mij het mooie gevoel iets bij te dragen aan een betere wereld (jammer alleen dat onlangs bekend werd dat het niet uitmaakt wat je eet: onbespoten groenten zijn niet gezonder dan bespoten. Nou ja, dat zeggen ze nu. Volgende week is het vast weer anders) en daarnaast ook wat zeer gewenste structuur in het van keuzemomenten vergeven leven. Zo’n tas zet mij als het ware op een spoor qua menu (jammer alleen dat deze winter dit spoor zo geplaveid is met broccoli en bleekselderij). Maar ik dwaal af. De preien. Wat moet je als ‘familie’ met twee preien, vraag ik me mopperig af. In een soep gooien? Maar soep op een doordeweekse dag, nee. Er schiet me iets te binnen: maakte ik vroeger niet een aardappelschotel met prei, uit de oven, heel lekker? Van een uit de krant geknipt recept? Ik klim op de keukenkruk en haal een inmiddels rijkelijk van stof voorziene map van de plank.

Jarenlang plakte ik in die verweerde turkooizen – mijn kleur in de jaren tachtig – map alle recepten die ik fanatiek uit kranten en tijdschriften knipte. Ik kon me geen kookboeken 83

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 84

veroorloven en bovendien: leuke vegetarische kookboeken waren destijds nog zeldzamer dan nu. Mijn knipselmap was een succes; er waren zelfs vriendinnen die ’m wilden lenen. De haren rijzen me te berge als ik zie wat ik destijds zoal heb verzameld: de meest gruwelijk aandoende menu’s. Groene paprika gevuld met aardappel, geserveerd met linzen, kwark toe. Dat kán ik niet gekookt hebben, net zomin als ‘Rodekool met ananas’, alhoewel ik dat recept in een kinderlijk handschrift met rondjes boven de i eigenhandig ergens uit heb overgeschreven. Alles moest toen met ananas, herinner ik me nu weer. Het recept voor met sojabrokjes gevuld stokbrood is uitgeknipt. Voor erbij wordt een winterwortelsalade aanbevolen. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat ik ook gerechten tegenkom waarvan ik toevallig de eerste keer dat ik ze at heb genoteerd (juli 1979) en die evergreens blijken te zijn geworden, maar het overgrote aantal van deze recepten zou ik nooit meer willen bereiden. Wie zou er nu warmlopen voor een menu bestaande uit een kopje champignonsoep, gevuld witlof (waarom moest alles gevuld worden?), doperwten en patates frites? Of voor grapefruitsla met avocadosaus, gevolgd door linzenschotel met ‘tahu’? Zelfs aan de her en der ingeplakte foto’s zie je dat dit eten ouderwets is. Ja, ook eten kan dateren, als je maar welvarend genoeg bent. Haast alles waarvan we nu denken dat het normaal en onvergankelijk is, is eigenlijk een trend, realiseer ik me al bladerend weer eens. En die trends gaan – niet alleen waar het je uiterlijk betreft – sneller voorbij dan je denkt. Laatst hadden we het aan tafel over slechte smaak (moeilijk onderwerp!) en ter illustratie daarvan wilde ik de kinderen daarvan een paar aansprekende voorbeelden laten zien. Ik greep dus naar The Encyclopedia of Bad Taste, een in mijn herinnering hilarisch boek. Vol verwachting groepten de kinderen om me heen. 84

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 85

Trainingspakken werden in 1990, het jaar waarin dit boek verscheen, beschouwd als een toonbeeld van slechte smaak (campingsmoking!). Ik kon me er nog wel iets bij voorstellen, maar mijn kinderen keken me verbaasd aan. En Madonna dan? Zij begrepen het niet. En wat was er mis met zo’n schattige chihuahua? Die heeft Paris Hilton toch altijd bij zich? Die hond is hot! Ik zette het boek maar snel weer in de kast, want de kinderen moesten naar bed en om dit uit te leggen had ik veel tijd nodig.

Wat vandaag geheel verantwoord is, is dat over een jaar of tien waarschijnlijk niet meer. Waar zullen we dan over tobben? Is de chihuahua dan weer ordinair? Eén ding is zeker: ook dan zal ik me vast afvragen wat we ’s avonds zullen eten. Het recept dat ik voor vanavond in mijn hoofd heb, vind ik niet. Dus verzin ik zelf wat met aardappels en twee preien. Iets typisch 2007.

85

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 86

DROOMWERELD

Zoon is een man van obsessies. In zijn bijna negenjarige leven hebben we er al veel voorbij zien komen: bussen in het algemeen, Sneeuwwitje, SpongeBob, en nog zo het een en ander. We kijken nergens meer van op: die dingen komen en gaan. Maar sinds een paar maanden heeft hij een passie die langer duurt dan de voorgaande. Hij is helemaal in de mode. En dan in Mode met een hoofdletter: het gaat hem om de merken. Eindeloos spelt hij modetijdschriften, waarbij hij vooral op de advertenties let: hoe meer grote merken erin adverteren, hoe beter hij het blad vindt. Hij heeft favoriete modellen, die hij bij naam kent, en favoriete merken. Hij weet welk model bij welk merk ‘hoort’. Zijn grootste wens voor Sinterklaas: een Louis Vuitton-tas. Zijn ongetwijfeld wat verbaasde klasgenootjes krijgen verhalen te horen over Chanel en Viktor&Rolf (die hij feilloos uit elkaar kan houden, wat ik hem beslist niet nadoe). Met zijn grote zussen kijkt hij ademloos mee naar America’s Next Topmodel. Op vakantie in Rome wilde hij dolgraag terug naar de Spaanse Trappen waar we het jaar daarvoor ook waren geweest. Ik was verheugd dat mijn culturele opvoeding blijvende vruchten had opgeleverd, totdat bleek dat hij daar alleen maar heen wilde vanwege de Pradawinkel, die ertegenover ligt. Als de naam P.C. Hooft valt, in 86

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 87

welke context dan ook (P.C. Hoofthuis, P.C. Hooft-prijs), veert hij op: gaat het hier misschien over de P.C. Hooftstráát?

Om van het gezeur af te zijn, nemen we hem daar weleens mee naartoe om te windowshoppen; de laatste keer werd hij in de winkel van Louis Vuitton als een oude bekende begroet.

‘Kijk,’ wees hij, ‘die jas stond in de elle.’ Thuis liet hij me zien dat het inderdaad zo was. ‘Wat weet hij er veel van af, zeg!’

krijgen we van geïmponeerde vrienden te horen die een tijdje met hem hebben staan praten. Ja, lach ik dan, een beetje als een boerin met kiespijn. Hij weet er inderdaad ontzettend veel van af. Maar wat heb je eraan? Hij is acht! Zou hij zich niet met andere dingen moeten bezighouden: buiten spelen in plaats van modebladen spellen? Een tractor tekenen in plaats van een fotomodel in extravagante jurk? Doe normaal!

Toen een collega voor een productie over denim nog een model van een jaar of acht zocht, streek ik over mijn hart. Zoon was door het dolle: een echte fotoshoot (de terminologie valt hem ook geheel correct uit de mond) en hij kreeg schoenen van Dolce&Gabbana aan! Een droom ging in vervulling. Ik mocht mee naar de shoot, als Moeder-van. Veel aandacht voor mij had hij daar niet. Hij babbelde met de visagist – een man naar zijn hart, wiens hondje een Louis Vuitton-halsband droeg. Hij vertelde aan de assistente dat hij nog niet wist wat hij wilde worden: model of ontwerper. Hij vroeg aan de fotografe voor welke bladen zij nog meer werkte. Misschien voor Vogue? Van de styliste wilde hij weten hoe ze dat deed: kleren lenen en die dan zonder prijsjes eraan weer terugbrengen naar de winkel. Iedereen vond hem even leuk en deskundig. Hij was als een vis in het water.

En ik keek en dacht: wat maakt het ook uit dat dit zijn passie is – voor altijd of voor zolang als het deze keer duurt. Stel 87

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 88

je voor dat hij zoals andere jongetjes van zijn leeftijd alles zou weten over dinosaurussen of voetballers, had ik me dan ook wat ongemakkelijk gevoeld, zoals nu? Vast niet, of in ieder geval minder. Want dat was gewoner geweest. Natuurlijk, de modewereld is een droomwereld, maar is de toekomst waarvan voetbaljongetjes dromen dat niet? Wat is er mis met dromen?

En al neem ik me heilig voor om hem thuis te blijven uitlachen om zijn nuffige gedoe en hem er regelmatig op te wijzen dat een T-shirtje van C&A nét zo mooi kan zijn als een exemplaar van Chloé (ja toch? Als je er maar blij mee bent), toch besluit ik die middag om ook trots op hem te zijn, mijn zoon de fashionisto.

88

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 89

DE MODESHOWS IN PARIJS

EEN HANDLEIDING VOOR BEGINNERS

Toen ik vertelde dat ik voor mijn werk naar Parijs ging om de Herfst/Winter 2007-2008 modeshows te bekijken, wilde haast iedereen die ik kende mee, al was het alleen om mijn tas te dragen. De shows in Parijs werken duidelijk op de verbeelding. Ik vertrok, rolde zelf mijn koffer en zag dat het er bij de shows héél anders aan toe ging dan ik had gedacht. Voor wie nog nooit is geweest, maar er wel van droomt – doe je voordeel met deze handleiding. Wat trek je aan?

Wat ik dacht: In het kanariegeel val je ernstig op, als je zonder kaartje toch naar binnen wilt bij een show – zo gaat het verhaal. Ik wilde overal naar binnen kunnen en koos dus voor de schutkleur van de modemaffiosi: zwart. En dus verdwenen er een zwarte jas, een zwart Viktor&Rolf-voor-H&M-jurkje (boodschap: fashion bewust, maar niet over de top), een zwart vest, een zwart tuniek en zwarte laarzen, schoenen en gympen in mijn ook al zwarte rolkoffertje. Mij kon niks gebeuren. Hoe het was: Het zwartgehalte viel mee. Bij iedere show zag ik mensen die geheel, van top tot teen, volgens de heersende mode waren gekleed, inclusief de klompachtige schoenen die 89

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 90

daarbij hoorden. Daarnaast waren er extravagant doch niet per se volgens de laatste mode geklede types. Deze beide, relatief kleine, groepen werden voorafgaand en na afloop van de shows door (Japanse) fotografen omringd, tot hun met moeite onderdrukte vreugde. Zoals vrouwen zich voor elkaar kleden, zo doen fashionista’s dat voor andere fashionista’s en tijdens de shows hebben ze eindelijk publiek op niveau. Wie elders weet te waarderen dat jij toevallig wél die ene Chloé-tas hebt of voortstrompelt op échte Miu Miu’s?

De rest van het publiek zag er in mijn ogen tamelijk gewoon uit en dat kon ook in spijkerbroek en op gympjes zijn. Niemand keek naar hen. Hiervan uitgaand kunnen wij constateren dat er dus ook niemand naar mij keek en dat het helemaal niet uitmaakt hoe je eruit ziet. Echte modedeskundigen zagen het overigens wel iets gedifferentieerder: zij scanden het publiek en waardeerden het gehalte van de show mede aan de hand van hun waarnemingen. ‘Hm, veel Zara-jurkjes op de eerste rij,’ hoorde ik naast me iemand observeren. ‘Geen topniveau dit.’

Waar worden shows gehouden?

Wat ik dacht: Op een paar vaste locaties, niet al te ver bij elkaar vandaan. Daar ren je dan naartoe, van de ene show naar de andere.

Hoe het was: Net als op de woningmarkt, blijkt het bij de shows ook voor een groot deel te gaan om locatie, locatie, locatie. De shows vinden plaats op de meest uiteenlopende locaties: in een beurshal (Viktor&Rolf), in een zeventiendeeeuwse stadsvilla (A.F. Vandevorst), in de snijzaal van een oud ziekenhuis (Ann Demeulemeester), in een tent (Martin Margiela), in een museum (Isabel Marant), in het beursgebouw (Yohji Yamamoto), in zalen bij het Louvre (Vivienne West90

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 91

wood, Marithé en François Girbaud). Deze locaties zijn meestal níet bij elkaar in de buurt. In het geval van haast – als de shows strak op elkaar aansluiten – zijn er bussen die de bezoekers van de ene locatie naar de andere vervoeren. Daar rent men na afloop van de eerste show naartoe, om er nog een kwartier in te zitten wachten voordat de bus vertrekt. Want rennen zul je inderdaad. Als je binnenkomt, zoek je gauw een plekje – dat is logisch. Verrassend genoeg werd er echter vooral na afloop van een show gerend – weggerend dus. Het laatste model had de catwalk nog niet verlaten, in sommige gevallen stond de ontwerper er zelfs nog op om het applaus te ontvangen, of de modejournalistes waren al op zoek naar de uitgang. Niks nog even nagenieten. Na afloop zo snel mogelijk wegwezen is duidelijk chic. Hoe kom je naar binnen?

Wat ik dacht: Je zegt dat je ernaartoe wilt. Hoe het was: Het gaat op uitnodiging. Sommige ontwerpers willen zo graag dat je komt, dat ze wel tien persoonlijke, met de hand gekalligrafeerde uitnodigingen naar je hotel sturen. Het zal duidelijk zijn: dit waren niet de meest begerenswaardige invitaties. Hoe groter de naam, hoe selectiever het uitnodigingsbeleid. Het ontvangen van zo’n persoonlijk aan jou gerichte uitnodiging bleek een onverwacht genot. Viktor&Rolf verzochten mijn komst op een stuk perkament, waarop met een heel fijn pennetje een eiland was getekend, en hun lakzegel ontbrak uiteraard niet; Martin Margiela vermeldde de ins en outs van zijn show op een flinke reep extra bittere chocola. Op de meeste kaarten stond vermeld waar (of in welk vak) ik geacht werd te gaan zitten en soms zelfs te staan. In de praktijk bleek dat je je daar niet echt aan hoefde te houden. Bij Viktor&Rolf had ik officieel moeten staan, 91

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 92

maar toen een van de hulpjes in zwart pak mijn kant op kwam met iemand die recht had op een zitplaats in zijn kielzog, zat ik op mijn illegale zitplaats net héél druk in mijn boekje te schrijven en kon ik lekker blijven zitten. Bij sommige shows was ik niet expliciet gewenst. De collegaatjes met wie ik optrok wel en dat stemde bitter. Geen show zo aantrekkelijk als de show waarbij je niet naar binnen kunt!

Gelukkig lukte het me een paar keer (bijvoorbeeld bij de shows van Yohji Yamamoto en Ann Demeulemeester) om toch ook tot die shows binnen te dringen: door me uit te geven voor de hoofdredacteur van Red –sorry José, maar weten die suppoosten veel –, door licht opdringerig en heel zielig kijkend naast de suppoost bij de ingang te blijven staan en/of door gedecideerd achter iemand met wel een kaart naar binnen te stuiven. Wie zijn er nog meer?

Wat ik dacht: Ik verwachtte me te kunnen vergapen aan allerlei celebs op de eerste rij: Caroline van Monaco, Lenny Kravitz, Paris Hilton, Uma Thurman, Scarlett Johansson, het duo Katie Holmes en Victoria Beckham. Voor minder deed ik het ook.

Hoe het was: Ik heb geen celeb gezien. ‘Kijk, daar heb je Suzy Menkes,’ siste mijn buurvrouw bij de show van Viktor&Rolf, in de richting van de invloedrijke modejournaliste knikkend. Menkes zag er buitengewoon shabby uit, met haar alsof ze net uit bed was gevallen. ‘En daar heb je Anna Wintour, zij is altijd een uur te vroeg en zit dan met haar zonnebril op te wachten totdat de show begint, terwijl iedereen zich aan haar vergaapt. Oh en kijk: Carine Roitfeld.’ Wintour is

– voor wie het nog niet wist – de hoofdredacteur van de Amerikaanse editie van Vogue; Roitfeld was de muze van Tom 92

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 93

Ford en tegenwoordig baas van de Franse Vogue. Mijn celebs waren dus in feite internationale collegaatjes. Zij zaten frontrow en ik, dankzij de kaart van mijn afwezige hoofdredacteur, ook wel eens (bij A.F. Vandevorst met een glas champagne in de hand).

Hoe laat begint een show?

Wat ik dacht: Nou, gewoon op het aangegeven tijdstip?

Hoe het was: Ze beginnen zo ongeveer een uur later dan aangekondigd. En als Suzy Menkes er dan niet is nog later. Voor de fotografen, die al die tijd hevig op elkaar gepropt in een vernederend klein vak aan het einde van de catwalk staan, is die wachttijd geen pretje. Op een gegeven moment beginnen zij te joelen en te klappen in de trant van: een, twee, drie, vier, komt er nog wat van? Niet lang daarna begint de show.

Hoe lang duurt het?

Wat ik dacht: Ik wist wel dat de shows niet meer zoals die in de hoogtijdagen van de couture een uur of drie duurden, maar verder had ik weinig idee. Ik besloot de shows die ik bezocht te klokken. Als het licht doofde, keek ik op mijn horloge, als het applaus klonk, keek ik weer.

Hoe het was: Modeshows duren maximaal twintig minuten. De kortste was die van Martin Margiela (9 minuten), de langste die van Vivienne Westwood (20 minuten). Wat gebeurt er tijdens een show?

Wat ik dacht: Duh, modellen laten natuurlijk kleren zien. Hoe het was: Theater! Natuurlijk lieten modellen kleren zien, maar de manier waarop ze dat deden, varieerde enorm. In het meest klassieke geval (Isabel Marant, Yohji Yamamoto, 93

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 94

Vivienne Westwood) was er een al dan niet verhoogde catwalk waarop de modellen – serieus kijkende tieners, niet al te uitgemergeld – heen en weer liepen onder begeleiding van luide muziekfragmenten. Maar bij Marithé en François Girbaud was er een heuse ballerina in een felrode fluwelen jurk, die een dansje deed, en zigzagden de modellen (om duistere redenen allen met tape om de enkels en de laarzen geplakt) daarna over een breed toneel, waarop her en der een beige of een rood kartonnen stoeltje stond. Bij A.F. Vandevorst waren er klapstoelen voor het publiek neergezet in de hoge, witgeverfde, aan elkaar grenzende kamers van een zeventiendeeeuws herenhuis, en liepen de modellen onder de kroonluchters over het krakende visgraatparket van suite naar suite.

De show van Viktor&Rolf was spectaculair. Hun modellen waren geheel selfsupporting. Zij droegen niet alleen een creatie, maar ook een stellage waarin spotjes hingen die hen verlichtten en kleine boxen waaruit hun persoonlijke begeleidende muziek (Eurythmics, Aan de Amsterdamse grachten, de Shaffy-cantate) klonk. Aangezien de modellen zich voortbewogen op klompen-met-hoge-hakken viel het meezeulen van al deze accessoires nog niet mee. Extra dimensie bij deze show was dus het spanningselement: gaat het model zonder te struikelen het einde van de catwalk halen? De modellen keken nog strakker voor zich uit dan anders en toen er een zwikte, ging er een collectief kreetje van ontzetting door de beurs. Drama ! Maar ze bleef op de been en er verscheen zelfs heel even een lachje op haar gezicht. In het ‘Brava!’ dat na afloop van de show vanuit de zaal werd geroepen, klonk ook een zekere opluchting door. 94

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 95

Wat doet een ontwerper na afloop van de show?

Wat ik dacht: Stralend de catwalk oprennen en het applaus buigend in ontvangst nemen. Wellicht de familie en de collega’s bedanken. En dan achterwaarts af. Hoe het was: Ook hier was het variatie alom. De enige die echt aan mijn verwachtingen voldeed was Vivienne Westwood, die na afloop van haar show in vol ornaat, als ware zij een model, helemaal de catwalk afliep, zich aan het einde daarvan uitgebreid liet fotograferen door wie daaraan behoefte had, en toen zwaaiend naar het volk weer terughuppelde. Viktor&Rolf kwamen maar heel even de catwalk op na afloop van hun spectaculaire show en van Ann Demeulemeester zag ik ook maar een glimp. Marithé en François Girbaud daarentegen maakten een soort ereronde over hun toneel, waarbij François ons, het publiek, vanuit de heup filmde. Heel apart. Het duo A.F. Vandevorst liet zich ook uitgebreid toe klappen: zij in een lang overhemd, hij in lederen broek en hoge laarzen. ‘Hé, het is Hans Klok !’ grapte de hoofdredactrice van ELLE naast mij. Weet ik nu alles over de nieuwe wintermode?

Wat ik dacht: Tuurlijk. Na mijn bezoek aan Parijs zou ik voor de troepen uit kunnen inslaan voor de komende winter en voor eens waarlijk fashionable voor de dag kunnen komen. Hoe het was: Al heb ik zeven shows gezien, ik heb geen idee wat het deze winter gaat worden. Er was van alles: leggings, bandplooibroeken, boyfriendbroeken, souavebroeken, pofbroeken, mini-jurken, kokerrokken, een soort hoepelrok die kon draaien, ballonrokken, lange rokken met veel stof, dikke wollen vesten, dunne bloemetjes bloesjes, vreemde mutsen, Doc Martins-achtige schoenen, heel hoge hakken, grove laarzen, gedragen met heel kort, plukkerig haar, juist heel lang 95

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 96

loshangend haar. Dit is de nieuwe wintermode. Wat gaat het worden? Aan het einde van mijn dagen in Parijs besluit ik dat ik kunst heb gezien en dat de duiding daarvan overgelaten moet worden aan echte deskundigen: de moderedacteuren (v/m) van de internationale modebladen. Zij kennen de geschiedenis (na afloop van de shows hoorde ik onnavolgbare zinnen als: ‘Ann is altijd Ann’ , ‘Stylen kan Isabel Marant niet. Waarom laat ze dat niet aan een ander over ?’en ‘Geweldig, hoe Vivienne Westwood iedere keer hetzelfde doet’), kunnen grote lijnen ontwaren en maken dan een selectie voor ons, de leken-liefhebbers. Parijs of geen Parijs: ook ik zal thuis pas ontdekken wat het deze winter wordt.

96

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 97

TASSENJACHT

Ik was dus in Parijs voor modeshows. Ik verbaasde me daar lichtelijk over de merkengeilheid van de vrouwen om me heen en hun deskundigheid op dat gebied: zo wisten ze haast ieder om ons heen gedragen kledingstuk moeiteloos te plaatsen. Ik vermoed dat mijn Jil Sander-jas hen nog wel voor problemen zou hebben gesteld, maar die was dan ook van 1995 én, verwarrend, de zoom hing eruit. Dat laatste zag ik pas toen ik al in de trein zat. Toen constateerde ik ook dat er een prominent gat zat op de elleboog van mijn met zorg uitgezochte, eveneens stokoude, zwarte vestje. Ik ben geen echt modemeisje, dat is duidelijk.

Maar ergens ben ik toch ook aangestoken (geraakt) door het grotemerkenvirus, want in de loop van de (twee) dagen voelde ik mijn begeerte groeien naar een prachtige Miu Miutas die iemand in mijn gezelschap had. Het was precies de tas waarnaar ik al lang zocht: vrouwelijk én stoer, en plaats biedend aan meer dan slechts een telefoon en een portemonnee. Ik zou er ook tijdschriften en boeken en flesjes water en spul waarmee je zonder water je handen kunt wassen en desnoods een paar extra schoenen in kunnen meenemen. Onderweg van Parijs naar huis nam ik mijn financiële situatie met een hebzuchtig gekleurde bril onder ogen. Waren opdrachtgevers 97

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 98

mij niet nog geld schuldig? Kwam er geen vakantiegeld aan?

Had ik niet nog spaargelden liggen – oké, voor een nieuwe bank, maar toch? En hadden we het hier niet over een tas voor het leven?

Doe eens gek, dacht ik en ik sms’te mijn in Parijs achtergebleven collega’s half hyperventilerend dat ze die Miu Miu-tas voor me moesten meenemen. Zij waren verheugd – geld uitgeven van een ander, heerlijk! – en snelden naar de winkel. Helaas, de tas was uitverkocht. Daarmee spaar ik mezelf een hoop geld uit, dacht ik grimmig. Heel veel geld. We moesten maar eens naar een bank gaan kijken. Jammer alleen dat ik daar geen zin in had. Ik wilde die tas.

Je moet eens op eBay kijken, adviseerde een vriendin. En jawel, daar trof ik hem gisteren na het eten: bruin weliswaar, maar relatief betaalbaar. Er was nog dertig minuten om te bieden. De verkoper nam echter alleen genoegen met Amerikaanse kopers. Gejaagd wierp ik een blik op mijn horloge. Goddank, ik kon mijn Amerikaanse moeder met goed fatsoen bellen! Zij bleek een vaste klant op eBay en sloeg meteen aan het bieden. Toen de tijd verstreken was, belde ze terug:

‘we’ hadden drie dollar te weinig geboden. ‘Misschien is die tas wel niet voor mij bedoeld,’ sprak ik dapper. Was ik nu helemaal gek geworden! riep zij, Amerikaans én shopaholic. Als je iets wilt hebben, moet je bereid zijn om ervoor te vechten!

De volgende keer dat ze mij sprak, hoopte ze dat ik die tas had. Tja, zo kon je er ook over denken. Ze vertrouwde er blijkbaar niet op, want een uurtje later had ik haar weer aan de lijn. Ze had een site gevonden waarop de tas stond, wat duurder dan wenselijk maar wel aanzienlijk goedkoper dan waarvoor hij op eBay was weggegaan, en nog zwart ook. Het was een kwestie van mijn creditcard trekken, voorwaarden accepteren en klik: hij was van mij. Zou ik 98

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 99

het doen? Lezer, ik deed het. Help!

Even later in bed kon ik alleen aan een nieuwe bank denken, waarop we allemaal samen onvergetelijke familiemomenten hadden kunnen beleven. Maar ik had liever een tas. Hebzuchtig en een slechte moeder, dat was ik. Vanaf nú ging ik (weer) sparen voor een nieuwe bank. Daarna droomde ik dat ik voor het werk op reis ging, op het vliegveld de tas zag en

’m kocht. Maar toen ik me daarna blij omdraaide, ontdekte ik dat al mijn bagage gestolen was, inclusief mijn ticket. Hoezo schuldgevoel? Gelukkig, het was maar een droom: er was niks gestolen en ik had de tas. Mits hij niet zoekraakt onderweg, natuurlijk. Want dan heb ik pas echt reden voor schuldgevoel: geen bank én geen tas. 99

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 100

TASSENJACHT. PART TWO

Ik was dus verliefd geworden op een tas. Een designertas helaas, die zich bovendien hardnekkig verzette tegen een aanschaf door mij. In Amsterdam was hij niet, in Parijs was hij op, op eBay bood ik net te weinig. Uiteindelijk kocht ik hem via een site die door mijn Amerikaanse moeder was gevonden. Mijn vreugde dat het gelukt was, was van korte duur. De dag na de aanschaf kreeg ik al een mailtje van ene Frank van topmodeapurses.com: ze hadden het erg druk en konden de tas pas over tien dagen versturen. Hm. Dit vond ik een slecht teken, maar dat lag vast aan mijn achterdochtige karakter. Na precies tien dagen mailde ik Frank: was de tas al onderweg?

Hij moest me iets bekennen. De tas was op. Ik knarsetandde. Ik voelde me zielig. Ik was onaardig tegen mijn huisgenoten. Ik zat de hele dag op internet – wat Amerikaanse moeder kon, kon ik ook – en zag de tas die ik begeerde in vele gedaantes en heel veel prijsklassen voorbijkomen. Sommige sites kwamen er eerlijk voor uit dat ze namaak leverden, maar die was wel van ‘uitzonderlijke kwaliteit’ en voor een fractie van de prijs van echt. Moest ik daar mijn toevlucht toe nemen? Het ging mij toch om de tas, niet om het merk?

Van site naar site schoot ik, aarzelend, tobbend. Ik kwam aan 100

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 101

niks anders meer toe. ’s Nachts droomde ik van zwarte Miu Miu-tassen.

En toen kreeg ik ineens weer een mailtje van Frank. ‘Mijn’

tas was alsnog binnengekomen en was al onderweg. Ik sprong een gat in de lucht en stond mijzelf fantasieën toe over een lang en gelukkig leven met de tas aan mijn arm… Twee dagen later al werd een pakje bezorgd. Het kwam uit China. China?

Mijn hart stond stil. Aarzelend scheurde ik het pakket open. Daar was hij dan, de tas van mijn dromen. Het handvat voelde ruw aan, de rits liep stroef, het leer was hard. Overal Miu Miukaartjes, dat wel.‘Ben je blij?’ vroeg de Man.‘Ja hoor,’ piepte ik. Die tas was nep, dat was helder. En ik had er veel geld voor betaald. Wat nu? Interessant genoeg was ik niet kwaad, nee: ik schaamde me. Ik durfde ‘het’ aan niemand te vertellen. Ik was veel geld kwijt en het was mijn eigen schuld. De volgende ochtend paste ik close reading toe op de site van de topmodeapurses-types (wat was dat bij nader inzien ook voor een naam: topmodea?). Ze verkochten ‘perfect quality European designer’s handbags’, schreven ze, en: ‘all our products are authentic and top quality’. Hm. Dit zou je natuurlijk ook anders kunnen interpreteren dan ik in mijn gretigheid had gedaan: de tas die nu bij mij in de kast verstopt was, was ongetwijfeld een authentieke tas. Maar géén authentieke Miu Miu-tas. Ik scrolde verder en vond wat ik zocht: ik mocht ’m terugsturen. Tegen administratiekosten, dat spreekt vanzelf. Dat terugsturen was nog een hele toestand omdat de Chinezen vele eisen stelden aan de manier waarop zulks diende te geschieden, wat mij erg zenuwachtig maakte. Dit móést wel misgaan – en dan had ik noch neptas noch geld terug. De horror! Nadat de tas was verstuurd, begon Frank inderdaad te morren over de verzendwijze. Dit leek mij het moment om te vertellen dat ik journaliste was en kijk: het zou allemaal goed 101

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 102

komen, suste hij mij per kerende mail.

Zo langzamerhand kreeg (ook) ik een beetje genoeg van mezelf en die tas, maar het lukte me niet om ’m los te laten. Ging collega K. niet binnenkort naar New York, zeurde een stemmetje in mijn hoofd, zou zij die tas niet daarvandaan kunnen meenemen? Er volgde een periode waarin ik op onmogelijke tijden met New York belde en talloze mails verstuurde. Als ik een ‘nee’ zou horen, was het afgelopen, nam ik mezelf voor. Maar er bleek nog één exemplaar van mijn tas in New York te zijn en mijn lieve collega wist ’m te bemachtigen. En toen mailde Chinese Frank dat het geld teruggestort was. Moraal van dit verhaal? Koop nooit iets duurs via internet?

Hebzucht komt ten val? Of toch de aanhouder wint? Wie het weet, mag het zeggen. Ik ga nu even naar buiten met mijn tas, die net zo mooi is als ik hoopte.

102

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 103

APPEL

Ik voel me weer eens een slechte moeder. Heb ik mijn bloedjes geslagen, hun te weinig vitaminen en mineralen toegediend, ze op de tere kinderziel getrapt? Vast ook, maar daar gaat het nu even niet om. Nu voel ik me ernstig tekortschieten omdat ik, ondanks een dringend beroep van mijn zoons juf, volgende week donderdag niet gul mijn voordeur ga openzetten om met zoon en vijf van zijn klasgenoten (tussen de 6 en 9 jaar) lekkere dingen te bereiden die ’s middags tijdens een feestelijk samenzijn op school verkocht zullen worden – aan ons ouders uiteraard.

Ik heb er simpelweg de tijd niet voor. Dit leerzame schoolproject kost me, als ik de brief goed heb begrepen, een hele werkdag. En dit aan de vooravond van een maand waarin de kinderen vaker niet dan wel naar school zullen gaan, gevolgd door zes weken zomervakantie. Om dat alles bevredigend te kunnen regelen én ook mijn werk af te krijgen, moet ik woekeren met mijn vakantiedagen. Steeds meer moeders werken. Steeds meer juffen zijn werkende moeders. Toch verwachten ook zij dat je als ouders alles uit je handen laat vallen als ze weer eens een leuk project hebben bedacht. Stel je eens voor dat ik dat zou doen, iets heel geinigs organiseren, gewoon door de week, waarvoor ik had 103

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 104

gedacht dat de juf op een dinsdag van pak ’m beet 11 tot 2

langs zou moeten komen – dan zou zij toch ook niet kunnen?

Waarom gelden er voor de ouders van de kinderen op hun school ineens andere regels?

Laatst vertelde Hedy d’Ancona tijdens een debat dat de emancipatie van vrouwen enorm gevorderd was door de toestroom van vrouwen op de arbeidsmarkt, maar dat daartegenover stond dat het moederschap een stuk zwaarder was geworden – ondanks de kinderopvang. In haar tijd leverde ze haar kinderen af op school en haalde ze aan het einde van de dag al dan niet zelf weer op. Tegenwoordig was het ook haar ervaring dat ouders geacht werden van alles en nog wat te doen op de school van hun kinderen en zich schuldig te voelen als ze dat laten. ‘Er is tegenwoordig zelfs een kerstdiner op school, dat de ouders moeten koken!’ sprak ze verbijsterd.‘En dan krijgen die kinderen niet een dubbelgeklapte boterham met pindakaas, maar súshi!’ Zelden iemand een woord met zoveel walging horen uitspreken. Dat het moederschap daardoor is verzwaard en het vaderschap niet, lijkt me een juiste observatie. De basisschool van onze kinderen is echt niet seksistisch in het aanspreken van ouders en het is dus heus niet zo dat alleen moeders mee moeten naar Nemo of de Krakeling of op driedaags schoolreisje of met versnaperingen langs de weg moeten zitten tijdens de avondvierdaagse of kinderen begeleiden bij het straatvoetbaltoernooi of mee moeten lopen naar schoolzwemmen of moeten luizenkammen of moeten helpen op de sportdag of mee naar de schooltuinen of met kinderen extra moeten lezen of de bibliotheek moeten runnen of de tuin op orde moeten houden of de school moeten versieren of de versieringen weer opruimen. Toch lijkt de Man aanzienlijk minder last te hebben dan ik van het appel dat door de school wordt gedaan 104

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 105

en het schuldgevoel als we dat weer eens negeren. Al werd het hem ook te gortig toen hij op een dag op zijn werk werd gebeld door onze jongste dochter, die op verzoek van haar juf –

die naast haar stond? – nogmaals een klemmend beroep op hem deed om mee te gaan naar een theatervoorstelling, want

‘anders kon het niet doorgaan!’

En daar komen we bij een heikel punt. Noem me een oude heks, maar worden er op scholen tegenwoordig niet te veel leuke dingen gedaan, met in ons geval kinderen die werkelijk niks tekortkomen aan theaterbezoeken en vakantiereisjes?

Natuurlijk moeten er dingen door vrijwilligers (lees: ouders) worden gedaan, maar misschien zouden scholen zich bij het bedenken van projecten en extra activiteiten vaker moeten afvragen of ze wel te organiseren zijn. Niet alles wat leuk is, kán. Is dat niet ook een enorm nuttige levensles voor onze kindertjes? En dat het mij van een nutteloos schuldgevoel zou verlossen, is natuurlijk alleen maar meegenomen. 105

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 106

KWESTIE VAN TIJD

Wat andere mensen rond de jaarwisseling schijnen te doen, doe ik tijdens de zomervakantie: goede voornemens maken. Wat helpt, is dat wij de laatste jaren een deel van onze vakantie vieren in het huis van vrienden in Italië. Een prachtige en inmiddels zeer gekende plek, die zich goed voor rituelen leent. Zoals dat de Man iedere ochtend olijvenbrood en aardappelfocaccia haalt bij Il Vecchio Forno verderop, zoals we dat altijd gaan eten bij La Vecchia Quercia en ons daar door eigenaar Pino ‘het lekkerste ijs van de wereld’ laten voorzetten, zoals dat ik daar zo iedere zomer, als de eerste leeshonger wat is bevredigd, onder de abrikozenboom lig te mijmeren over mijn leven.

Wat kan het toch simpel zijn om de dagen te vullen, denk ik ieder jaar weer: gewoon eten, drinken, kletsen, lezen, een spelletje doen, slapen. Al die kranten en tijdschriften die iedere dag bij ons thuis op de mat vallen: wie mist ze? Maar ze kosten wel zeeën van tijd. Thuis ga ik er een paar opzeggen, besluit ik. En dan die televisie. Ik kijk niet veel, maar toch gaat dat ding iedere avond aan en voordat je het weet zit je dan met je oudste dochter te kijken naar Van Del naar Dame of hoe dat idiote programma ook mocht heten. Dat moet dus ook anders. Nu ik toch bezig ben: hoeveel avonden zit ik thuis niet 106

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 107

sloom achter mijn computer? Soms om te werken, maar vaak ook alleen om te mailen, de mail te checken (is er nog iemand die mij een leuk mailtje stuurt?) en als er niks binnenkomt maar wat te surfen. Je gaat vijf minuten zitten en ineens is er een uur voorbij – en waaraan? Het computergebruik van de kinderen is door de Man en mijzelve strak aan banden gelegd, maar wijzelf computeren maar raak. Misschien is de Computerloze Dag die wij in onze oneindige wijsheid de kinderen eens per week hebben opgelegd ook wel iets voor mij – in werkluwe tijden uiteraard, denk ik er snel achteraan. Helemáál onthecht ben ik duidelijk nog niet.

Als ik deze voornemens allemaal weet waar te maken, heb ik het komende jaar zeeën van tijd. Om net zoals ik nu doe op vakantie maar dan thuis in één ruk een heel boek uit te lezen bijvoorbeeld. Of om een grondige studie te maken van alle kookboeken die ik heb. Met als resultaat dat ik me niet meer zoals nu vaak vertwijfeld moet afvragen wat we nu weer moeten eten, maar als vanzelf na een drukke werkdag de keuken binnenslenter om de zoals het tegenwoordig hoort ‘eenvoudige gerechten met de allerbeste ingrediënten van het seizoen’

te bereiden. Zo win ik nog meer tijd! In deze fase van de mijmeringen sla ik altijd een beetje door. Dan kan ik misschien een cursus Italiaans gaan volgen, denk ik, of me serieus aan taartversieren wijden. ’s Avonds opera-cd’s gaan draaien. Lezingen bijwonen over het brein, of over globalisering. Of spontaan de stad in lopen (toppunt van onthaasting) en in mijn eentje naar de bioscoop gaan. Heerlijk! Allemaal dingen die ik al jaren dólgraag wil! Waarom doe ik ze dan eigenlijk zelden of nooit? Omdat ik altijd achter die computer of voor die geestdodende televisie zit natuurlijk. Geweldig: dit soort inzichten doe je alleen op vakantie op. Jammer dat ik ze niet meteen ook aan Man en kinderen 107

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 108

kan opdringen, maar door de nieuwe, serene ambiance die er na de vakantie door mijn wedergeboorte zal heersen, worden zij vast meegesleurd. En dan worden we een niet-gestrest gezin, dat tijd heeft voor elkaar en de echt belangrijke dingen –

zoals het ordenen en opruimen van de chaos die thuis heerst…

En zo fantaseer ik vrolijk voort, na verloop van tijd met een glas prosecco binnen handbereik. De ervaring leert inmiddels dat ik eenmaal thuis binnen de kortste keren weer verzeild raak in de hectiek van het leven van alledag met te veel ook leuke dingen en te weinig tijd. Maar dat maakt niet uit. Denken over hoe het leven anders zou moeten hoort net zo goed bij het vakantiegevoel als de zon en het zwembad. 108

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 109

MUIZENISSEN

De kinderen liggen eindelijk te bed of doen huiswerk op hun eigen kamer, de Man is op pad en ik overweeg om naar de keuken te sluipen voor een kopje thee. Of moet ik er juist naartoe stampen? Als ik sluip, horen ze me niet en blijven ze misschien zitten waar ze zitten. Maar waar zitten ze? Toch niet weer op het aanrecht? Als ik stamp, rennen ze hopelijk weg en zijn ze verdwenen als ik daadwerkelijk in de keuken beland. Maar al wegrennend zouden ze ook voor mijn voeten terecht kunnen komen en dat moeten we niet hebben. Wat te doen?

Waarvan zou de muis het meest schrikken, daar gaat het om. Schrikt de muis überhaupt nog wel van mij? Ik heb de indruk dat de reguliere verhoudingen tussen mens en muis bij mij thuis al een tijdje zoek zijn. Ik slaak truttige kreetjes en spring op de bank als ik een muis tegenkom, zij daarentegen kuieren als ze mij zien welgemoed richting plint, om daarachter vast in clubverband te schaterlachen om de vallen en de bakjes gif die wij in huis hebben opgesteld. Alsof ze gif zouden prefereren boven hagelslag!

Het zou natuurlijk schelen als ik er beter voor zou zorgen dat er niks te halen was voor hen. Als ik iedere dag of ja, na iedere maaltijd! flink zou stofzuigen, nooit iets op het aanrecht zou laten liggen en sowieso de kinderen zou wegdoen. De 109

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 110

kranten en tijdschriften die overal liggen uit mijn leven verbannen, zou ook een positieve bijdrage aan de oplossing van het muizenprobleem kunnen zijn, begreep ik laatst van een muizendeskundige, want het ongedierte is dol op papier. Ikzelf helaas ook. Het ligt gelukkig niet alleen aan ons. Er heerst een ware muizenplaag in de buurt en volgens de buren zou het dichtkitten van alle kieren in ons oude huis lonend zijn, maar ja: het zijn er zoveel en in veel gevallen kunnen we er niet of nauwelijks bij. Wist u trouwens dat een muis al aan een gaatje van een halve centimeter doorsnee genoeg heeft? En, nu ik toch bezig ben, dat muizen een piepkleine blaas hebben, waardoor ze bij iedere stap een druppel urine verliezen? Dat ze zo enge ziektes verspreiden? Dat hoorde ik allemaal van de reeds genoemde deskundige en het kost me moeite om het weer te vergeten. Plop! Een vreemd geluid, gevolgd door een onverklaarbare beweging doen mij van schrik bijna van de bank vallen. Wat nu, een vliegende muis? Nee, het is de lampenkap die voor de zoveelste keer de afgelopen weken van de peer schiet waarop hij is geklemd en achter het tafeltje naast de bank verdwijnt. Had ik die lamp maar niet aan moeten doen. Maar zeg: ik hoef toch niet íédere avond in het halfduister door te brengen? Ik zou naar de lampenwinkel moeten om te vragen waarom de lamp na zes jaar ineens dit gedrag vertoont. Kan ik meteen spaarlampen kopen, zoals de minister ons heeft opgedragen. Terwijl ik moeizaam het kapje van achter het tafeltje vandaan tracht te vissen, valt mijn oog op een van de zitkussens op de grond. Wat voor de vakantie nog een sleetse plek in de rode hoes was, is inmiddels een deprimerend groot gat, waaruit het witte kussen opdringerig naar buiten puilt. O ja, dat moet ook: stof kopen en die naar de Gouden Schaar brengen om een nieuwe hoes te laten naaien.

110

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 111

Het is gewoon te veel. Hoe doen andere mensen dat: een huishouden geolied runnen, als er nog zoveel andere dingen moeten? Alhoewel de Man en ik zelden meehuilen met de wolven over hoe zwaar het is om kinderen en werk met elkaar te combineren, vrees ik dat ons chaotische huis de consequentie is van deze levensstijl. Er moet zoveel dat het échte huishouden met om de week de bedden verschonen en het op vaste dagen soppen van keukenkastjes erbij inschiet. De muizen, het gescheurde kussen, de wegschietende lampenkap –

zij vormen de prijs die ik betaal voor alles willen. Zou ik het anders willen? Nou? Heel soms wel.

111

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 112

HET EINDE

En ineens heeft iedereen kanker. Zo lijkt het tenminste. Er zijn altijd van die golven waarin alles opeens tegelijk lijkt te komen (zo figureerde Diana, Princess of Wales, op mysterieuze wijze in haast ieder boek dat ik deze zomer las. En dat waren heus niet alleen biografieën van haar) en nu is de Gevreesde Ziekte opeens alomtegenwoordig. De mensen van wie we het al weten, gaan dood – altijd eerder dan gewenst en gedacht. De een verlaat op eigen kracht het leven, hand in hand met haar geliefde. De ander besluit zelf dat het zo niet langer gaat. Hij houdt niks meer binnen, zijn darmen doen het niet meer, hij is uitgeput. Zijn laatste, bijzondere week besteedt hij aan het afscheid nemen van zijn dierbaren en het redigeren van de begrafenisspeech van zijn vader. In dezelfde week melden zich ook een aantal nieuwe ziektegevallen in onze kring. Hun diagnose is niet heel opwekkend, maar ze gaan het gevecht aan, zoals dat heet. Operaties, chemokuren, bestralingen – de inmiddels bekende reeks woorden is gevallen en we hopen er vurig het beste van, maar soms is dat moeilijk. Op een gegeven moment ken je te veel mensen die hebben gevochten totdat ze er letterlijk bij neervielen en vraag je je af wat het heeft uitgemaakt. In de boeken die ik lees hebben de hoofdpersonen kanker, 112

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 113

in kranten en bladen valt mijn oog dagelijks op artikelen over dit onderwerp. Lifestyle-gerelateerde vormen van de ziekte rukken op, lees ik: mond-en keelkanker door alcoholconsumptie, huidkanker door onbeschermd in de zon zitten. Het lijkt zo langzamerhand haast een wonder als je géén kanker krijgt. Diep in de nacht vraag ik – doorgaans echt geen hypochonder – me af waar in mijn eigen lichaam kwaadaardige cellen zich nu stiekem aan het vermenigvuldigen zijn. In mijn longen vast niet: ik heb nooit gerookt. Nu schijnt dat geen garantie te bieden, oneerlijk genoeg. Dan borstkanker. Als één op de negen vrouwen dat krijgt, waarom ik dan niet? Maar in deze sector hoop ik dat het echt waar is dat het geven van borstvoeding een contra-indicatie is en dat al de jaren dat ik dat heb gedaan mij iets zullen opleveren, afgezien van een danig geslonken cupmaat. Ik ben nogal sproetig: zou dat een indicatie kunnen zijn van een neiging tot huidkanker?

Overdag spreken de Man en ik over de dood. Hoe we ons die voorstellen, hoe we het geregeld willen hebben. Voor onszelf uiteraard, de gedachte aan de dood van onze kinderen is te erg en die houden we angstvallig buiten de beschouwingen. Hij wil het liefst op een rustig plekje buiten liggen, zo ver mogelijk weg van snelwegen en andere bronnen van lawaai. En: géén religieuze verwijzingen tijdens de dienst. Mij maakt het niet zoveel uit, ik heb zelfs geen duidelijke voorkeur voor begraven of cremeren, als het afscheid maar niet plaatsvindt in zo’n dieptreurige jaren-zeventig-fabriek aan de rand van de stad. Nee, de plaats waarop mensen afscheid van mij komen nemen, moet een beetje mooi zijn en na afloop moeten er echt lekkere hapjes en drankjes zijn, niet die laffe thee en die saaie cake of, erger nog, ontbijtkoek, die ik elders geserveerd heb gekregen. Het moet wel in de Geest van Liddie zijn. Daarvoor mag mijn spaarrekening best geplunderd worden. Op de 113

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 114

kist daarentegen moeten ze bezuinigen, want dat is onzin. Of hij wordt verbrand (toch? Of zou er een levendige handel zijn in tweedehands doodskisten? Ik zou me er iets bij kunnen voorstellen) of hij belandt onder de grond. Ook in dat laatste geval lijkt me een inferieure kwaliteit te prefereren: het is handig als de beestjes er gemakkelijk bij kunnen en me snel kunnen afkluiven voordat het graf weer geruimd moet. Verder zoeken mijn nabestaanden het maar uit.

Zo plotseling als het getob over ziekte en dood begon, zo plotseling is het ook weer voorbij. Ineens gaat er een dag voorbij zonder dat ik aan dood of kanker denk, dan een week. Andere onderwerpen dringen zich aan me op. Wat een luxe, dat ik me dat kan permitteren.

114

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 115

LEGGING IS KING

Gisteren keek ik om me heen en dacht: het moet maar weer eens afgelopen zijn met die leggings. Iedereen (v) die ik zag droeg er een en dat is alweer een tijdje aan de gang. Men draagt gouden leggings, gespikkelde leggings, rode, blauwe, kanten en helaas ook witte leggings, ik zag heel lange leggings die meer een voetloze maillot zijn, soms met een soort strikje op de enkel, leggings met glittertjes, met panterprint, korte leggings, losse leggings, strakke leggings. Ze worden gedragen onder minirokjes, onder tunieken, onder jurken, onder de ultrakorte broek; gecombineerd met flatjes, laarzen, gympen. Net als tijdens de eerste ronde – als je eenmaal een bepaalde leeftijd bent gepasseerd heb je de meeste trends al minstens één keer voorbij zien komen – dreigt het ook nu weer helemaal uit de hand te lopen met die malle leggings. Waakzaamheid blijft geboden. Als we niet oppassen, worden ze straks weer gecombineerd met een colbertje. Help!

Op het moment dat iedereen een bepaalde stijl omarmt, is het tijd om er afscheid van te nemen – zo denk ik er diep in mijn snobistische hartje over. Dan moeten we modegewijs weer voort, zo zal het wel werken. Dat mag zo zijn, als er nu een foto van mij zou worden gemaakt zou je me in legging gehuld achter mijn bureautje zien zitten. In dit geval draag ik een 115

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 116

zwart, wat slobberig exemplaar onder een kort kanten jurkje dat ik zonder afdoende beenbedekking beslist niet zou kunnen hebben. Daar heb je het al. De legging is gewoon té handig, zeker voor Ons Soort Vrouwen. Wij kunnen er toch minijurken mee aan of jurken boven de knie. De legging is ook zo fijn op dagen dat het te koud is voor blote benen en te warm voor een degelijke maillot of een zweterige panty. De legging is heerlijk comfortabel, zeker als je een dikke buik hebt of denkt te hebben (terwijl ik weet dat het niet kan – toch? – denk ik onmiddellijk na het nuttigen van twee grote bonbons te voelen dat mijn buik echt, letterlijk op mijn knieën hangt). Geen wonder dat iedereen een legging draagt. Hoe hebben we ooit zonder gekund? Want laten we dat vooral niet vergeten: de legging is – ook tot grote vreugde van mannen, die het ding schijnen te haten – jarenlang uit de mode geweest. De kloof tussen theorie en praktijk gaapt diep. Wat te doen?

Meer dan ooit wens ik dat ik een eigen stijl had, die mij van dit soort dilemma’s verloste. Als er een Liddie Austinstijl was, à la de Grace Kellystijl, hoefde ik me nergens druk over te maken. Dan droeg ik jaar in jaar uit mijn tijdloze stukken, die ik slim combineerde met één modieus accessoire. En zou ik me nooit meer onzeker hoeven te voelen, hoefde ik nooit meer vol afgrijzen naar foto’s van een paar jaar geleden te kijken (wat heb ik dáár in godsnaam aan?!), was ik een voorbeeld voor allen en leefde ik nog lang en gelukkig. Alleen oppervlakkige types zonder eigen smaak dragen het ene jaar een spijkerbroek met wijde pijpen en het volgende een skinny jeans. Ho ho, het is gelukkig ook weer niet zo dat ik er ieder seizoen totaal anders uitzie. Heel ingewikkelde kledingstukken zul je mij nooit zien dragen en ook alles wat gestreken moet worden, valt af. Maar dat is duidelijk meer een kwestie van luiheid dan van stijl. Ik zal moeten toegeven dat ik snel in ben 116

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 117

voor iets nieuws, iets anders. Aldus doorredenerend zou je kunnen zeggen dat ik avontuurlijker ben dan Grace en Audrey Hepburn (nog zo’n stijlicoon), hetgeen alweer prettiger klinkt dan ‘minder smaakvol’. Zouden zij het nooit sáái hebben gevonden, altijd die zo geheel verantwoorde eigen stijl?

Hoe nu verder? Moet ik principieel zijn en de legging, ja ook die nieuwe die ik laatst kocht en nog niet eens heb uitgepakt, in de zak voor Polen stoppen? Of druk ik mijn verveling de kop in en profiteer ik van alle mogelijkheden die het kledingstuk mij biedt? Laf besluit ik nog even tot het laatste, in de hoop dat het Mode Opperwezen met een nieuwe trend komt die ons snel en pijnloos van de legging verlost. 117

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 118

BAK

‘Wanneer doe je dat ding nu eens weg?’ ‘Wordt het niet eens tijd voor een gewone?’ Dergelijke vragen worden me de laatste tijd te vaak naar mijn smaak gesteld. Waar bemoeien mensen zich mee? Blijkbaar vindt iedereen dat de tijd van mijn grote fiets zo langzamerhand voorbij is. Mijn kinderen zijn groter, kunnen allang zelf fietsen en dus heb ik geen bakfiets meer nodig, zo zal de redenering luiden.

Laat me met rust! Ik ben heel blij met mijn fiets, die overigens slechts in de letterlijke zin van het woord een bakfiets is. Mijn fiets heeft een lang frame, en voorop een flinke bak, waarin ik vroeger twee kinderen kon vervoeren. Nu niet meer, inderdaad. Alleen Middelste of alleen Jongste erin vervoeren gaat nog wel, dus de bak is nog zeker functioneel – zeker voor iemand die wegens onpraktisch schoeisel zo min mogelijk loopt en luie, hun eigen fietsen liever vergetende kinderen heeft.

Laatst was ik op een boekpresentatie waarbij op badinerende toon werd gesproken over ‘bakfietsmoeders’, die deel uitmaken van een gruwelijk fenomeen genaamd ‘de bakfietsmaffia’. Hoor ik daarbij, vroeg ik me schichtig om me heen kijkend af. Ik dacht wel te snappen wat met die termen werd bedoeld, maar herkende mezelf, zoals dat gaat, er na118

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 119

tuurlijk helemáál niet in. Heb ik een hond? Sta ik na negenen eindeloos op het schoolplein te kletsen met medemoeders?

Drink ik witte wijn? Neen, driewerf neen. Bovendien: die bakfiets is voor mij geen accessoire, dat ik afwissel met de Volvo (al was het alleen omdat ik geen rijbewijs heb), de bakfiets is voor mij van levensbelang. Of was dat in ieder geval. Tien jaar geleden kochten we ’m, toen ik zwanger was van jongste en vreesde met drie kleine kinderen definitief aan huis en haard geketend te zullen worden. De fiets kostte een paar centen, maar ik kon er het complete nageslacht en mijzelf tegelijk op vervoeren (Jongste aanvankelijk in een doek op mijn buik) en daarmee gaf hij mij de vrijheid die ik vreesde te verliezen. En zoals wij allen weten: vrijheid is onbetaalbaar. Toen we ’m net hadden, zag je nog niet veel mensen op een dergelijke fiets en waren we een echte bezienswaardigheid. Ik vermoed dat wij – moeder met dikke buik op gekke fiets met een klein blond meisje voor-en een ander klein blond meisje achterop – op menig dia-avondje van de vakantie in Holland hebben gefigureerd. We werden gekiekt, we werden nagestaard, we werden uitgelachen; als ik ons een hoge brug op probeerde te trappen, kwam er steevast iemand naast me rijden om me stralend te vragen of het nou zwaar trapte, zo’n fiets? ‘Nee hoor,’ hijgde ik dan. Als we iemand tegenkwamen op een soortgelijke fiets groetten we elkaar, net als vroeger Nederlanders die elkaar op de snelweg in Frankrijk troffen. Tegenwoordig stikt het van fietsen als de onze in de stad en geloof ik dat hij bij nader inzien toch enigszins zwaar trapt. Dat zou een reden kunnen zijn om ’m nu hij iets minder van levensbelang is geworden op Marktplaats te zetten. Maar je kunt ook redeneren dat de fiets mij bezoeken aan de sportschool bespaart. Bovendien kan ik er afgezien van kinderen ook bloesemtakken, boodschappen voor de hele week en alle 119

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 120

gym-, school-en werktassen in vervoeren. Waarom zou ik zo’n multifunctionele fiets wegdoen?

Goed, nou ja, er speelt natuurlijk meer. Het A-woord. Het babyfietsstoeltje heeft jaren zinloos aan mijn stuur gehangen nadat ook Jongste er ook niet met geweld meer in gepropt kon worden. Het was dat een medemoeder erom vroeg voor haar kleine, anders had het er waarschijnlijk nog gehangen en had ik me er iedere keer dat ik op-of afstapte ingewikkeld omheen moeten slingeren. Het afscheid van het voorstoeltje was het afscheid van de periode waarin mijn kinderen klein waren. Als ik de bakfiets wegdoe, zet ik een punt achter de volgende fase en daar ben ik nog niet aan toe. Laat mij nog maar even, vooruit, een alternatieve bakfietsmoeder zijn. Het moment van afscheid nemen komt vanzelf. Of niet. Voor de rollator straks is zo’n bak vast ook reuzehandig. 120

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 121

MANNEN

Op vrijdagavond praatte ik met een vriendin over haar nieuwe liefde. Hij behoort, uiteraard zou ik haast willen zeggen, tot de categorie ‘moeilijke mannen’, iemand met – net als vriendin, overigens – een heel leven achter zich, kinderen aan zijn broekspijpen, interessant werk; iemand met wie het dus best eens leuk zou kunnen worden, mits goed aangepakt. Wat was wijsheid: moest ze hem bellen of hem juist met rust laten? Aan hem vragen of hij meeging naar het feestje van haar vrienden

– en zo aangeven dat hij echt belangrijk voor haar was – of hem nonchalant juist níét uitnodigen – om hem niet te veel in de nek te springen, want daar houden mannen toch niet van?

Vriendin en ik speculeerden druk, in het ene geval leek dit ons het beste, in het andere geval dat en tussendoor zeiden we ook een paar keer dat ze ‘gewoon’ moest doen wat haar hart haar ingaf en dat we echt niet zo oud geworden waren om ons geheel in hém te verdiepen. Het was heel bevredigend. Op zondagavond kwam een andere, jongere vriendin – die ik al lang niet meer had gezien – eten en ook deze L. had een nieuw vriendje. Terwijl ik een pastaovenschotel bereidde, vertelde zij in geuren en kleuren hoe het allemaal zo was gekomen. L. is 35, nieuw vriendje 37 en allebei hebben ze in de loop der jaren de nodige liefdeskwetsuren opgedaan. Voorzichtig121

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 122

heid was dus geboden. Maar L. wilde ook niet té voorzichtig of bindingsbang zijn. Haar verleden moest het heden niet gaan bepalen – ook voor deze nieuwe liefde wilde ze vol gaan. En dus had ze zich een week na hun toch zeer geslaagde eerste nacht weer bij hem aangemeld.

‘Het gaat me te hard,’ had hij toen gezegd, waarop zij zich terugtrok in haar eigen huis. Wat nu? Na rijp beraad, ongetwijfeld ook met vriendinnen, besloot ze hem bij de volgende ontmoeting te zeggen dat ze eerst maar eens vrienden moesten worden, en dan maar zien hoe de liefde zich zou ontwikkelen. Even geen gevrij, zei ze. Hij was het helemaal met haar eens – en kon vervolgens niet van haar afblijven. Opeens kon het hem niet hard genoeg gaan. ‘Goed gedaan!’ sprak ik.

‘Door dat voor te stellen, gaf je hem het gevoel dat je ook zonder hem kon en blijkbaar durfde hij toen zijn gevoelens pas toe te laten.’ Het ging nu goed tussen hen, maar het S-woord (samenwonen, brrrr) werd vooralsnog angstvallig gemeden. L. werkte daaraan.

Het was lang geleden dat ik dit soort gesprekken had gevoerd, realiseerde ik me weemoedig nadat ze was vertrokken. Ooit was ik er heel bedreven in geweest, in het wikken en wegen, het álle mogelijkheden afgaan en dan weer van voren af aan beginnen. Er was vroeger weinig – helaas tijdelijk – zo troostend als vriendinnen die me het gedrag van een ongrijpbare geliefde verklaarden, uiteraard geheel in mijn straatje passend: ‘Hij belt niet omdat hij je té leuk vindt.’ Natuurlijk! Waarom had ik dat zelf niet bedacht! Uiteraard was ik geheel tot wederdienst bereid als zij duiding van hun vriendje en/of relatie behoefden. Voorbij die tijd, althans voorlopig voorbij. De meesten van mijn vriendinnen zijn net als ik al eindeloos aan dezelfde man, wij bereiden pastaovenschotels (is er iets gezinachtigers?) en voeren als we elkaar eindelijk eens spreken andersoortige ge122

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 123

sprekken over het fenomeen man. Hij deed weer dit, we hadden weer ruzie over dat, weet je wat hij zei? En dan zuchten we diep, zeggen we ‘Mánnen’, en bestellen we hoofdschuddend nog een drankje. Wij speculeren niet meer over wat hij ermee bedoeld zou kunnen hebben, vragen ons niet af hoe we hem het beste kunnen benaderen, want dat weten we alláng. Jammer eigenlijk. Waarschijnlijk ook onverstandig. Misschien moeten wij langdurig samenwonenden ze weer eens invoeren: avonden waarop we onze partners uitvoerig analyseren, ons afvragen wat hij eigenlijk had willen zeggen toen hij die misplaatste opmerking maakte. Om de vriendinnen die zich dapper op de relatiemarkt begeven adequaat te kunnen bijstaan natuurlijk, maar ook uit eigenbelang.

123

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 124

WHAT’S IN A NAME?

Voordat ik een paar jaar geleden de schrijfster Zadie Smith ging interviewen, googelde ik haar even op internet. Leuk weetje nummer 1 was dat Zadie en ik op dezelfde dag jarig bleken te zijn (helaas bleek Zadie later niet iemand te zijn met wie je dit soort informatie gezellig kon delen.‘So what?’ zou ze vast ijzig hebben opgemerkt als ik het ter tafel had durven brengen), leuk weetje 2 dat ze eigenlijk Sadie Smith heet. Zadie vond ze als tiener exotischer klinken dan het doorsnee, wat brave Sadie en daarom veranderde ze haar naam. Volgens het biografietje dat ik van haar las, getuigt deze metamorfose van groot inzicht. Er zijn honderden Sadies in de wereld, maar slechts één Zadie.

Ik kan het helemaal volgen. Van een boek dat is geschreven door ene Sadie Smith maak je je als lezer een andere voorstelling dan van een roman van ene Zadie Smith. Sadie is blond, luchtig, sexy Sadie; Zadie is donker, scherp, pittig. Zadie has bite, om de beroemde blurb van Salman Rushdie over Smiths debuutroman Witte tanden te parafraseren. Ik heb een bescheiden, geheel persoonlijke theorie dat het geen toeval is dat best veel vrouwen die het ver hebben geschopt in het leven van voornaam zijn veranderd. En dan bedoel ik niet dat ze een pseudoniem hebben genomen aan de 124

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 125

vooravond van een glanzende carrière, maar dat ze als tieners al een nieuwe identiteit voor zichzelf verzonnen – want daar komt het toch op neer. De Engelse tassen-en schoenenontwerpster Lulu Guinness begon het leven als een Cindy. ‘Ik haatte die naam,’ vertelde ze ooit aan Vanity Fair. ‘Je had ook een Cindy-barbiepop in die tijd, zo’n naam was het.’ Op kostschool te Norfolk liet ze zich als twaalfjarige Lulu noemen. Actrice Sigourney Weaver heet eigenlijk Susan Alexandra, maar veranderde op haar veertiende haar naam in Sigourney, naar een personage in het boek The Great Gatsby. Kan het romantischer? Puberaler?

In de puberteit, daar gebeurt het blijkbaar. Al ken ik ook een paar vrouwen die op latere leeftijd besloten om van voornaam te veranderen, zij zijn niet of nog niet beroemd geworden. Zou het niet kunnen dat de meisjes die van voornaam wisselen al van het begin af aan al meer in hun mars hebben dan degenen die hun naam als onveranderbaar gegeven opvatten? Of daar in ieder geval meer van droomden dan anderen?

Ik ben ook nooit tevreden geweest met mijn voornaam, maar geen haar op mijn hoofd die er ooit aan gedacht heeft om ’m te veranderen. Veel te veel werk (daar begint het al: dit is vast niet het juiste uitgangspunt als je in het leven n’impor- te quoi wilt bereiken. Zucht). Ten eerste: hoe had ik dan wel willen heten? Is er een naam die de gehele mij omvat, tot in het diepst van mijn wezen? Want dat is toch wel de bedoeling, anders hoef je er niet aan te beginnen. Ik mag Liddie niks vinden, maar wat trekt me dan wel? Ik kan niks bedenken en zeker niet iets waarvoor ik zelf expliciet verantwoording wil dragen. Nu kan ik mijn ouders nog de schuld geven. Laten we er voor het gemak even van uitgaan dat ik Stella zou willen heten (in ieder geval iets met een (-)a op het einde, kan ik 125

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 126

onthullen) – dat zou ik dan aan iedereen die ik ken moeten gaan vertellen. Zij zouden lachen en vragen ‘waarom Stella?’

en me plagen en me toch Liddie blijven noemen (‘Lidd–o nee stella, haha, wil jij even…’), waarop ik dan niet zou moeten reageren… Het gedoe! Laat maar!

Petra Brinkhorst vond dat geen punt. Als puber bedacht zij dat Petra geen naam was en dat ze liever Laurentien wilde heten, haar tweede naam, een samentrekking van de voornamen van haar ouders. En zie waar haar dat gebracht heeft: ze is een heuse prinses geworden! Dat was als ze Petra was gebleven misschien ook wel gebeurd, maar ik acht het toch net iets onwaarschijnlijker. Dan was ze namelijk ook minder ambitieus geweest. 126

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 127

ACHTERLIJK DUUR

Er zijn zo van die dingen die je in het belang van de opvoeding doet. Omdat het zo hoort of omdat mensen of instanties wier mening je serieus neemt (in dit geval het Nibud) het aanraden. Zo schijnt het heel belangrijk te zijn om pubers kleedgeld te verstrekken, opdat ze met geld leren omgaan. En daarom maak ik sinds oudste dochters veertiende verjaardag braaf iedere maand 50 euro aan haar over, zodat zij zelf haar garderobe kan bijhouden. Oudste riep à la Amy Winehouse ‘No, no, no’ toen ik vertelde hoe het voortaan zou gaan, maar tevergeefs. In het belang van haarzelf en de maatschappij moest ik hard zijn.

Na een paar maanden wordt het tijd voor een evaluatie. Vooralsnog lijkt dochterlief geen aard naar haar moertje te hebben, want veel nieuwe stukken heb ik sinds de invoering van het kleedgeld niet in haar garderobe zien verschijnen. Ze was een keer de stad in geweest voor een trainingsbroek, om bij thuiskomst geschokt te melden dat die dingen ‘achterlijk duur!’ waren. Ze had daarom van de aankoop afgezien. Een heel leerzame ervaring, leek me dit. Minder vond ik dat ze ook in de maanden daarna geen enkel kledingstuk kocht, terwijl bij navraag het kleedgeld wel geheel uitgegeven bleek te zijn, in plaats van aan kleren aan broodjes en andere lekkernijen bij La 127

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 128

Place. Hoe je als ouder daarmee moet omgaan, vertellen ze je helaas niet bij het Nibud.

‘Ik vind dat kleedgeld echt afschuwelijk!’ jammert Oudste.

‘Ik ga liever net als vroeger met jou de stad in en dat we dan samen iets uitzoeken.’ Mijns ondanks gevleid – ze gaat liever met mij kleren kopen dan met haar vriendinnen! – stel ik een compromis voor: we gaan samen winkelen, ik geef advies en als er moet worden afgerekend, trekt zij haar pinpas. En zo begeven wij ons op een koude middag richting stad. Na een paar winkels begin ik een vermoeden te krijgen van haar agenda. Ze wil een stijlverandering: in plaats van de gebruikelijke spijkerbroek een jurkje, een gewaagde shift of style voor iemand van veertien, die zoals veel pubers wel wil opvallen, maar niet te veel. Of niet wil opvallen, maar met mate en dan ook nog op de enig juiste manier. Het luistert nauw. In de vierde winkel die we bezoeken, zie ik een lief grijs jurkje. Is dat misschien wat? Ze aarzelt, gaat dan toch passen. Vol verwachting kijken we allebei in de spiegel. Oudste in jurk! Dat is lang geleden. Ze kijkt en kijkt, draait zich nog eens om.‘Wat vind jij?’ Ik vind het mooi.‘Maar ja, jou staat ook alles,’ hoor ik mezelf zeggen. Dat zei mijn moeder ook altijd tegen mij als we vroeger samen gingen winkelen, herinner ik me. Net zoals Oudste dat nu doet, rolde ik dan met mijn ogen. Mij stond natuurlijk niks, nou ja: beslist niet alles. Pas nu ik dezelfde woorden gebruik, begrijp ik wat mijn moeder er destijds vast ook mee zei: dat ik als ik zou willen alles zou kúnnen dragen en zij niet meer. Zo bedoel ik het nu zelf namelijk ook. Als je jong bent, kun je bij nader inzien inderdaad alles of in ieder geval veel hebben; als je ouder wordt, raken de mogelijkheden beperkter. Zo’n grijs jurkje bijvoorbeeld, van heel dunne stof en ruim boven de knie eindigend, is niet meer voor mij (wel hoor, protesteert mijn inwendige modedeskun128

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 129

dige, ik moet het alleen ánders dragen. Ja ja) en zo is er de laatste tijd nog veel meer (goedkope T-shirts! Korte broeken!). Weemoedig kijk ik naar Oudste, die dit soort overwegingen nog niet heeft. Zij heeft weer tal van andere, voor haar niet minder zorgelijke, dat weet ik ook. Mijn voordeel is dat ik inmiddels wat meer geld te besteden heb dan zij. Opvoedkundig is het vast onverantwoord, maar als zij zich met moeite van de spiegel afwendt en teleurgesteld zegt dat het jurkje boven haar budget is, trek ik vrolijk de eigen portemonnee en wordt het toch gekocht. Voor haar natuurlijk, maar ook voor mezelf. Omdat het zo leuk is om iets te kopen voor iemand die alles nog staat. 129

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 130

DE COMPLETE VROUW

Bij het doorlopen van een boekenkast – nu alle boekenkasten bij ons thuis overvol zijn, proberen de Man en ik regelmatig dapper boeken weg te doen. Dat valt nog niet mee, want kan een matig boek met een lieve opdracht uit 1982 zomaar worden gedumpt? En wie wil het dan hebben? We schieten dus niet op – kwam ik een boek tegen dat ik twintig jaar geleden met plezier had gelezen: The Compleat Woman. Het was een bundel interviews met vrouwen die ‘alles’ hadden, volgens de auteur: ze waren meer dan 25 jaar getrouwd met dezelfde man, hadden minstens drie kinderen én een glanzende carrière. Schrijfsters als Margaret Forster (3 kinderen) en Fay Weldon (4 zoons), geboortedeskundige Sheila Kitzinger (5 dochters) en nog een aantal vrouwen van een vorige generatie (sommigen met wel 9 kinderen!), die we hier niet (meer) kennen, vertelden in het boek hoe zij dit huzarenstukje hadden geleverd.

‘Moet een vrouw kiezen tussen carrière en kinderen?’ staat er achter op het boek. Het was een kwestie die mij – net afgestudeerd, samenwonend – toen al interesseerde. Het leek me dat een vrouw niet zou hoeven kiezen. Ik wist zeker dat ik kinderen wilde, maar na een lange reeks oppasbaantjes wist ik al even zeker dat ik daar niet fulltime in mijn eentje voor wilde zorgen. Het leek me bovendien heel redelijk als de vader 130

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 131

van mijn aanstaande gebroed ook een substantiële bijdrage leverde aan hun dagelijkse verzorging. De verhalen die ik in The Compleat Woman las, waren inspirerend. Het was niet altijd gemakkelijk geweest, vertelden de vrouwen, maar ze hadden het gewoon gedaan. De blik waarmee ze terugkeken naar de jaren waarin ze zowel kleine kinderen hadden als carrière maakten, was waarschijnlijk wel wat rozig gekleurd, realiseer ik me nu, het boek doorbladerend. Hun kinderen waren ten tijde van het interview inmiddels allemaal al wat ouder en de uitputting dankzij gebroken nachten en koortsachtig geregel lag voor de meeste vrouwen lang achter zich (ik herinner me die nog wel, maar de urgentie ervan is ook aan de horizon aan het verdwijnen. Goddank onthoud je vooral de leuke dingen). Hun mannen hadden hen gesteund, vertelden deze alles-hebbers, maar die steun leek me meer ideologisch dan praktisch van aard te zijn geweest. De vaders die minder waren gaan werken om ook voor de kinderen te zorgen of spontaan een oppas regelden, waren schaars. Twintig jaar geleden moesten vrouwen onder sociale dwang kiezen tussen kinderen of carrière, tegenwoordig maken jonge vrouwen vaak geheel vrijwillig deze keuze, valt me de laatste tijd op bij de discussies over dit onderwerp. Je kunt niet alles hebben, zeggen thuisblijfmoeders en jonge vrouwen die nog geen kinderen hebben devoot, en ze eisen het recht op om zelf voor hun kinderen te zorgen en niet buitenshuis te werken. Je kunt niet alles hebben, zeggen carrièrevrouwen stoer, en ze zien in toenemende mate af van het moederschap. We moeten ‘realistisch’ zijn, heet het bij veel twintigers: een carrière is slecht te verenigen met het moederschap. In plaats van en-en, zoals ik het vroeger wilde, dromen vrouwen weer van of-of, net als vroeger.Vreemd toch.Voor vrouwen is het blijkbaar nog steeds niet vanzelfsprekend om zogenaamd alles te willen. Voor mannen wel. 131

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 132

Alles willen, wat is er mis mee? Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je ook alles krijgt. Als je ervoor kiest om substantieel te blijven werken nadat je moeder bent geworden, zul je thuis dingen missen en op je werk ook weleens. Zul je thuis en op je werk het gesprek moeten aangaan en soms balen of moe zijn. Misschien niet helemaal de carrière maken waarvan je droomt. Het blijft schipperen. Maar is dat niet uiteindelijk bevredigender dan hele delen van je persoonlijkheid, je interesses en je onafhankelijkheid op te geven? Zoals de grote denker Che Guevara al zei: Wees realistisch, eis het onmogelijke! En dan zie je wel waar het schip strandt. Ik schuif The Compleat Woman terug in de kast: dit boek moet nog maar blijven. Wie weet kan het de dochters ooit nog inspireren…

132

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 133

KEURIG GELAKT

Laatst las ik een artikel dat mij zorgen baarde. Er stond namelijk in dat een aantal dingen qua ‘grooming’ die vroeger facultatief waren geweest, nu stilletjesaan verplicht was geworden. Kon je er vroeger nog voor kiezen om je nagels al dan niet te (laten) lakken, nu moest het gewoon. Hetzelfde gold voor het föhnen van je haar: dat moest iedere dag en wel met deskundige hand. En zo was er nog wel meer, maar dat ben ik van schrik vergeten.

Ik weet niet meer waar ik het las, het zal wel in een Amerikaans blad zijn geweest, maar ik herinner me wel dat ik erom moest lachen: kom nou, verplicht je nagels lakken? Ik heb mijn haar nog nooit geföhnd en ik was niet van plan eraan te beginnen. Zo. Het vervelende was alleen dat ik merkte dat het toch bleef hangen in mijn hoofd, dit elfde gebod: gij zult een dagtaak hebben aan uw uiterlijke verzorging. Gij vrouwen, zou ik misschien moeten zeggen, maar ik vrees dat het gebod ook (steeds meer) voor mannen zal gelden. In Amerika, kun je tegenwerpen, maar ja, wij weten allen ook dat wat in Amerika geldt, niet lang daarna ook voor ons opgaat. Nu wil het geval dat ik niet lang nadat ik dit onheilspellende bericht had gelezen naar Amerika afreisde. ‘Welcome home,’ sprak de douanier zoals gebruikelijk, want ik heb toe133

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 134

vallig een Amerikaans paspoort. Spiedend keek ik in de subway om me heen of iedereen wel haar nagels had gelakt en heur haar geföhnd, en gelukkig: dat viel mee. In bepaalde buurten van New York viel het mee, moet ik hier eerlijkheidshalve aan toevoegen. In de chique delen van de stad hadden de meeste vrouwen inderdaad wel gelakte nagels en ook wel erg weelderig en gedwee, en dus waarschijnlijk geföhnd haar. Het was anders dan anders, deze keer in New York. Al snel realiseerde ik me dat New York niet was veranderd, maar dat ík dat was. Ik kwam vers uit een land waarin Wilders het debat bepaalt en tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen worden aangescherpt. En daardoor viel het extra op dat in New York veel verschillende bevolkingsgroepen zijn en iedereen dat heel normaal vindt. ‘Waar kom je vandaan?’ willen New Yorkers van je weten en het antwoord wordt met belangstelling aangehoord. Iedereen is daar ‘gelukzoeker’ en daar is niks mis mee. Wat een verademing.

Ik keek mijn ogen uit. In een goed restaurant zag ik dat de vrouw aan het tafeltje naast mij – zo te zien uit eten met haar man en een bevriend stel – ongeveer haar gehele hoofdgerecht in een doggybag liet inpakken voor mee naar huis. Nadat de ober het keurig ingepakt bij haar had afgeleverd, riep ze hem terug: of er nog wat brood bij kon. Hij gaf geen krimp en haalde brood. We nemen veel van Amerika over, maar dit heb ik in Nederland nog niet zo zien gebeuren.

Ook nog niet overgenomen in Nederland: de service die je in veel winkels krijgt. De aardige woorden, ook als je niks koopt. Oppervlakkig, misschien, maar daarom niet minder aangenaam. Bij Virgin Records zocht ik naar een bepaalde cd voor de Man. De jongen die me hielp – een jaar of twintig, hooguit, met rastahaar – zei dat hij me helaas niet aan Chet Baker kon helpen, maar mocht hij me wel vertellen dat ik er 134

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 135

‘particular beautiful’ uitzag vandaag? Op wolkjes verliet ik het pand aan Union Square.

Intussen bleven die gelakte nagels maar in mijn hoofd rondzoemen. Misschien waren de Amerikanen die ik ging interviewen wel van de school Nagellak Moet. Vonden ze mij een viespeuk als ik nagellakloos tegenover hen zou zitten. Zou het gesprek daardoor niet op gang komen. Was het allemaal mijn schuld. En daarom betrad ik in New York voor het eerst in mijn leven een nagelstudio. Ik moet toegeven: het was fijn, het kostte niks (12 dollar!) en na afloop voelde ik me er helemaal bij horen met mijn profi gelakte gouden nagels. Ik dacht: als dit ook zo snel en goedkoop, tussen de bedrijven door, in Amsterdam zou kunnen, was er best mee te leven. 135

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 136

HAMSTEREN

‘Mamma! Een muis!’ roept Zoon, die in de huiskamer op de grond zit te tekenen. Het is zondagavond, Zoon, Middelste Dochter en ik zijn alleen thuis en alhoewel ik op muizenbezoek niet zit te wachten, kijk ik er niet speciaal van op. Goed, het is wel heel brutaal dat ze zich gewoon in de huiskamer melden als wij er ook zitten en ik heb ze natuurlijk liever niet, maar inmiddels begin ik er soms een heel klein beetje aan te wennen (voelt u de relativering?) dat wij, net als onze eveneens keurig nette buren, die muizen niet weg krijgen.

‘Het is geen muis!’ roept Dochter opgewonden. Mijn hart slaat een slag over. Als het een rat is, gaan wij vanavond nog naar een hotel. En daarna verhuizen. Er zijn grenzen. Aarzelend steek ik mijn hoofd om de hoek van de huiskamer. De kinderen staan bij de boekenkast te gillen en wijzen naar iets dat zich daarnaartoe beweegt. Het is klein, zo te zien bruin en wit en nogal harig. Geen rat lijkt me, want die stel ik me als groot, donker en eng voor. Dit ziet er eerder vertederend uit, zelfs in mijn knaagdierfobe ogen.

‘Het is een hamster!’ joelen de kinderen en aangezien zij dit soort beestjes vaker zien dan ik, zal het wel zo zijn. Een hamster?! Ik weet dat er tegenwoordig vossen zijn aan de rand van de stad, maar hamsters op driehoog zijn nieuw voor me. ‘Wat 136

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 137

is hij schattig!’ kweelt Zoon. ‘Laten we hem Panda noemen!’

De kersverse Panda loopt langs de plint relaxed richting verwarming, en daar verliezen we hem uit het oog. Ik kijk ook niet heel goed, moet ik toegeven. Ik zet laf de balkondeuren open in de hoop dat het beestje weer verdwijnt naar waar hij naar ik aanneem vandaan is gekomen. Als ik de Man, die in het café zit, sms dat er thuis een hamster door de kamer loopt, sms’t hij gemeen ‘Je moet echt minder drinken’ terug. De volgende dag is er geen hamster te bekennen. De Man neemt ons niet serieus. Totdat Panda ’s avonds achter hem in de keuken staat en uit de groentemand moet worden gevist.

‘Zie je wel!’ roep ik triomfantelijk. Daarna stort ik lichtelijk in. We hebben al een cavia, wat moeten we met nog zo’n beest? En Middelste heeft astma! De kinderen zijn intussen al enthousiast een provisorisch hok aan het inrichten dat naast het caviahok geparkeerd wordt. Het is alsof we in Artis wonen, mopper ik. Zo ruikt het ook. De volgende dag gooien de kinderen op ons bevel briefjes met ‘hamster aan komen lopen!’ bij de buren in de bus, in de hoop dat er niemand op zal reageren. Na een week waarin we vaak worden aangesproken door gniffelende buren (‘Haha, nee, wij missen geen hamster, hoor!’) moeten de Man en ik iets ondernemen voordat de kinderen te zeer gehecht raken aan deze Panda. Op internet blijkt gelukkig een parallelle wereld te bestaan van waarschijnlijk in de mensheid teleurgesteld geraakte lieden die zich met hart en ziel wijden aan de opvang van ongewenste huisdieren. We overwegen te bellen met Hamsterdam, gespecialiseerd in – de naam zegt het al – hamsteropvang, of ons te melden bij de stichting Klein Geluk, die er is ‘om de nood die er heerst onder de kleine huisdieren te helpen verlichten’, maar via via komen we terecht bij Ankie, een alleenstaande vrouw met heel veel katten, honden, konijnen en chinchilla’s. Als we Panda komen 137

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 138

brengen, prijst ze ons uitbundig voor ons diervriendelijke gedrag. ‘Wat hadden we anders met ’m moeten doen?’ sis ik oprecht verbaasd naar de Man, die ‘grillen’ en ‘door de wc spoelen’ terugmompelt. Hardop belijden we in alle toonaarden onze dierenliefde (‘Vinden uw buren het vervelend dat u zoveel dieren hebt? Hoe is het mogelijk!’) en we nemen afscheid als goede vrienden. ‘Bedankt!’ roepen wij opgelucht, waarop Ankie: ‘Nee, júllie bedankt!’ terugroept. Onverwacht tevreden met onszelf rijden we terug naar huis. We mogen soms laf, drank-en gemakzuchtig zijn en onze kinderen niet nog een huisdier gunnen: er zijn mensen die vinden dat we deugen. Je zou haast willen dat er vaker een hamster langskwam. 138

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 139

OUDE DAMES

Het is een zwoele zomeravond, net nadat is ingevoerd dat je in openbare gelegenheden niet meer mag roken. Ik ga uit eten met twee vrouwen die ik uit verschillende werelden ken, eentje van vroeger en een van nu, en die elkaar ook weer kennen –

altijd een beetje spannend, want je weet nooit of het ook met z’n drieën zal klikken. We drinken buiten een glas prosecco, gaan binnen aan tafel waar heerlijke spijzen voor ons worden aangerukt. En we praten. Een van ons staat op het punt te gaan scheiden, de tweede is dat al lang. Ik luister naar hoe moeilijk het is en was, maar ook wat een bevrijding het kan zijn of worden: niet zozeer alleen die man van de vloer, maar meer het idee dat opeens niks meer vanzelfsprekend is. Waar ga je wonen? Met wie ga je om? Naar welke programma’s kijk je als jij degene bent die de afstandsbediening hanteert? Als je lang met iemand hebt samengeleefd, moet je jezelf na een scheiding deels herontdekken, weet ik ook uit eigen ervaring van lang geleden.

Onze kinderen, zes in totaal, zijn natuurlijk ook onderwerp van gesprek. Hoe reageert de een op de scheiding, wat gaat de ander doen na zijn eindexamen en naar welke middelbare school gaat mijn middelste? Daarna praten we over mooie en nare gebeurtenissen in onze levens; over onze veranderende li139

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 140

chamen en hoe we daarmee omgaan. En we hebben het over ons werk. De ene vriendin heeft een mooie baan, maar zou graag méér willen. De baas worden, bijvoorbeeld. Maar dat zit er niet in, verzucht ze, ‘gezien mijn leeftijd’. Pardon?! reageren wij verbaasd, en we bestellen nog een fles wijn. Vriendin is net als wij in de veertig en dat blijkt op haar werk een probleem te zijn. Verreweg de meesten van haar collega’s zijn veel jonger dan Vriendin en als zij weleens voorstelt om een klusje aan te pakken dat buiten haar normale taken valt, maar wel op een gebied ligt waarin zij jarenlange ervaring elders heeft, valt er onder hen een geschokte stilte. Help, oma wil wat anders!

‘Weet je zeker dat het zal lukken?’ wordt vervolgens bezorgd gevraagd, door mensen die bij wijze van spreken nog in de wieg lagen toen zij haar eerste baan had. Ook bij haar functioneringsgesprekken is het tegenwoordig pappen en nathouden.

‘Het gaat allemaal goed, fijn zo,’ krijgt ze te horen voordat ze weer naar buiten wordt geduwd. Over wat ze verder zou willen, carrièregewijs, heeft helaas niemand het meer. We vinden het alle drie schokkend. Vriendin nummer 2

komt uit Duitsland en vertelt dat daar minder ge-leeftijdgediscrimineerd wordt. Waarschijnlijk heeft het er ook mee te maken dat ze daar al wat langer gewend zijn aan vrouwen op de arbeidsmarkt. Hier in Nederland vinden veel mensen nog steeds dat vrouwen van zekere leeftijd zich koest moeten houden en stilletjes van het openbare toneel zouden moeten verdwijnen. Heel dom natuurlijk, zeker in een tijd waarin ons voortdurend wordt ingepeperd dat we binnenkort te maken gaan krijgen met vergrijzing en allemaal nog heel lang moeten doorwerken. Het is een raar gevoel om in de buitenwereld afgeserveerd te worden op het moment dat je zelf net een beetje begint te denken dat je je vak in de vingers hebt. We zullen het werk voor 140

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 141

onszelf leuk moeten houden, zeggen we tegen elkaar. Nieuwe dingen verzinnen, onze sterke kanten uitbuiten. Ambitieus blijven. Gemakkelijker gezegd dan gedaan uiteraard, maar wel fijn om het gevoel te hebben dat je het zelf nog een beetje in de hand hebt. Het is al laat als we het restaurant verlaten. We omhelzen elkaar en spreken af vaker zo’n avondje te organiseren. We blijken een goed trio.

Door het park fiets ik naar huis en daar hoor ik dat Ingrid Betancourt is vrijgelaten. Ze is 46 en na zes jaar jungle wil zij nog steeds president van Colombia worden. Ze lijkt ongebroken en ambitieus te zijn gebleven en hoe ontroerend is dat. Vlak voordat ze werd ontvoerd interviewde ik haar en zei ze:

‘Ik geloof oprecht dat niks in het leven onmogelijk is.’ Na vanavond geloof ik dat even met haar mee. 141

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 142

ACCEPT YOUR AGE

Je zult het maar zijn; een vrouw van boven de veertig. Of denk ik dat omdat ik zelf tot die leeftijdsgroep hoor? Ik lees over ons, zie ons in bladen – al dan niet in bikini –, hoor over ons op televisie (daar zíé je ons weer een stuk minder): de veertigplusvrouw staat in het centrum van de belangstelling! Helaas concentreert die belangstelling zich niet op hoe leuk, slim, aantrekkelijk en bijzonder wij zijn, maar gaat het steeds over hoe wij jong nog/oud al eruitzien. Het gaat om Hoe Wij Verouderen. Of we überhaupt mogen verouderen. Of we wíllen verouderen, zo zou je het ook kunnen formuleren, want in een tijd waarin vrouwen massaal ‘age-orectic’ zijn, zoals een Engelse journaliste het een paar maanden geleden in The Ob- server formuleerde (‘We leven in een tijdperk waarin one size fits all: jeugd’), is dat nog niet vanzelfsprekend. In de westerse wereld worden mensen tegenwoordig ouder dan ooit, maar willen zij dat minder dan ooit weten – ziehier de paradox. Jong ben je maar heel even; wie niet meer jong is, wil jong lijken. Ook als je dat niet per se wilt, moet je eraan geloven. Het lijkt alsof je in onze maatschappij tegenwoordig de morele plicht hebt om jong en fit te zijn en te blijven, de onvermijdelijke veroudering zo lang mogelijk op afstand te houden. Je kunt er een dagtaak aan hebben. 142

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 143

De klassieke wijze waarop je die taak invult, is flink smeren met gouden bergen belovende crèmes en andere cosmetische wonderen. Ieder zichzelf respecterend merk heeft een antiaginglijn in de aanbieding en terecht: daarop wordt geld verdiend. Anti-age is het toverwoord voor wie meedoet aan de ratrace van forever young. Om een voorbeeld te geven: in maart 2007 testte het gerenommeerde bbc-programma Hori- zon een aantal anti-agingproducten. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat er maar één was dat écht iets tegen rimpels deed: een crème van het eigen merk van Boots (een soort Engelse Etos), die slechts 16,75 pond moest kosten. Binnen 24 uur was de verkoop van dit No7 Protect and Preserveserum met 2000 procent toegenomen, waren er op de site van de firma meer dan 4000 aanvragen voor binnengekomen, werd er vanuit Amerika gebeld door vrouwen die het serum móésten hebben en werd er op eBay door desperado’s al meer dan 100 pond geboden voor een potje van dit wondermiddel. Hopen op cosmetische wonderen is tegenwoordig wel een beetje old school. We grijpen nu in steeds groteren getale ook naar hardere middelen: we botoxen erop los, laten van alles liften, bijvullen, oppompen en bijsnijden. De angst om oud te lijken heeft ervoor gezorgd dat het taboe op cosmetische chirurgie er helemaal af is. Waarom zou je genoegen nemen met datgene waarmee de natuur je bedeeld heeft? Je zou wel gek zijn.

Het is even schakelen voor iemand zoals ik, die volwassen werd in een tijd waarin je werd ingepeperd dat het uiterlijk er weinig toe deed. Facelifts waren er wel, maar alleen voor filmsterren en andere ijdeltuiten. Nog maar een jaar of tien geleden waren er trouwens ook geen extreme make-overs op primetime televisie, waren cosmetische chirurgen geen mediasterren, was er nog geen endermologie (een methode om 143

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 144

cellulitis te bestrijden en het figuur te verbeteren, waarbij, en ik citeer nu een site die deze methode aanprijst, ‘de huid door een apparaat wordt omhooggezogen en op-en afgerold’). Wij gingen ervan uit – als we er ons met de arrogantie van de jeugd al mee bezighielden – dat we gewoon oud gingen worden, met rimpels en zo. Dat lijkt er nu niet meer bij. Verouderen is niet meer iets dat nu eenmaal gebeurt, maar een keuze. En wie zou daar vrijwillig voor kiezen? Iedereen moet het natuurlijk voor zichzelf weten, maar ik denk dat ik dat toch tot op zekere hoogte ga doen. Maar hoe? Hoe ga ik dat doen? Daar moet je tegenwoordig over nadenken. In de discussies die momenteel worden gevoerd over de oudere jongere vrouw lijkt het alsof er maar twee opties zijn: of zij moet, hup, aan de bak en alles doen wat momenteel menselijkerwijs mogelijk is om er jong en fris uit te blijven zien. Of zij laat de boel de boel en wordt een wijze, oude vrouw.

Geen van beide opties spreekt mij aan. Om eerlijk te zijn ben ik te lui en te vrekkig om een bij voorbaat verloren strijd aan te gaan. Wat ik ook laat ophijsen, vullen, strak trekken of wegpesten – het effect ervan zal tijdelijk zijn en levert dus slechts uitstel van executie. Bovendien: als je aan je gezicht begint, steekt de rest van je lijf daar gek bij af, en moet dat dus ook en is het einde zoek.

Maar ook afgezien van dit alles, en misschien nog wel belangrijker: waarom zou ik me laten verjongen? Waarom de werkelijkheid ontkennen? Ik ga inderdaad al een tijdje mee en dat zie je. Ik heb geleefd, ik heb gelachen, ik heb gehuild, ik frons erop los ook al waarschuwde mijn moeder me al vanaf mijn prilste jeugd dat je daar rimpels van krijgt (die had ik vast anders ook wel gekregen); mijn lichaam heeft drie kinderen gebaard en gezoogd en dat is allemaal niet onopgemerkt 144

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 145

gebleven. Is dat een schande? Is er iets mis mee om de veertig en straks de vijftig of hopelijk ooit ook de zestig gepasseerd te zijn? Er lijkt me eerder iets mis met een maatschappij die het grootste gedeelte van haar bevolking complexen aanpraat en buiten beeld houdt. Ik weiger om van mezelf een probleem te maken. Grootscheeps cosmetisch ingrijpen, ik heb besloten om daar niet aan te beginnen.

Dan nu de tweede mogelijkheid die er voor ons soort oudere meisjes is. Word ik dan een uitgedijde, zich in vormeloze bloemetjesjurken voortbewegende moeder aarde? Ik dacht het niet. Ik ben geen meisje van 25, maar ook nog echt geen wijze oude vrouw. En ook geen veertiger zoals mijn moeder dat ooit was. Toen zij zo oud was als ik nu ben, waren haar kinderen grotendeels de deur uit en begon zij aan het grote afbouwen met veel bridge-, fiets-en leesclubjes. Het leven van de veertiger anno nu is anders. Onze kinderen zijn vaak nog jong, onze carrières in beweging, onze levens druk. Een veertiger van nu ziet er anders uit dan een veertiger van vroeger. Kijk maar eens om je heen: we zijn er in soorten en maten. Laten we realistisch zijn. Zoals Manon Spierenburg en Siska Mulder het in hun boek Rimpelmania formuleerden: iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn (of, in een parafrasering van mijzelf, er oud uitzien). Toch zal dat –

als het goed gaat – echt gebeuren, of je aan jezelf laat sleutelen of niet. Daar kun je je maar beter mee verzoenen. Het is een open deur, maar ik zie steeds duidelijker dat alles in het leven in fasen verloopt. Cru gesteld: je hebt de opkomst, de piek en de neergang. Dat heb je in de natuur, dat zie je bij bepaalde restaurants en carrières, en uiteraard ook in menselijke lichamen. Het lijkt me de kunst om die verschillende levensfasen zo bewust en elegant mogelijk te beleven. Iedere fase heeft haar eigen voor-en nadelen, de jeugd net zo goed als (hoop 145

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 146

ik) de ouderdom. Je zult er bij de ouderdom alleen misschien iets harder je best voor moeten doen om die te ontdekken. Bij mijn kinderen zie ik vanaf de eerste rij hoe de opkomst er ook weer uitziet. Het is prachtig. Maar zomin ik kan concurreren met hun aanstaande bloei, zo kunnen zij dat niet met mijn (ahum) levenservaring.

Nu de eerste veertigersschrik voorbij is, volg ik de veranderingen van mijn lichaam niet meer alleen met teleurstelling, maar ook met oprechte verwondering. Hm, die gekke verticale lijn naast mijn rechteroog – wat is dat? Die moet van het slapen komen. Vroeger kreukelde mijn huid daar blijkbaar niet of trok zo’n vouwtje na het wakker worden weg; nu gebeurt dat nog maar langzaam en er komt vast een tijd dat die lijn er altijd zal zitten. Heel vreemd die gerimpelde huid aan de binnenkant van mijn ellebogen als ik mijn arm op een bepaalde manier buig en wat gebeurt er toch met mijn benen?

Zakken mijn dijen kniewaarts? Sinds ik de veranderingen bij mezelf heb geconstateerd, let ik er ook op bij anderen. Ik zie dat mijn ene vriendin heel fijne rimpeltjes in haar wangen krijgt en de ander steeds meer sproeten en vouwen in haar decolleté; bij een leeftijdgenote in de supermarkt ontwaar ik een soort craquelé op de benen. Interessant. Bij de oudere jongere man gebeurt er trouwens ook van alles. Ik zal niet zeggen dat ik het allemaal even mooi vind, maar ik bezie het met belangstelling. In het geval van mezelf probéér ik dat te doen.

‘Maar als je het lelijk vindt, accepteer je het dus niet!’ riep een leeftijdgenote laatst triomfantelijk, toen ik het met haar over dit onderwerp had. Ik was en ben het nog steeds niet met haar eens. Ik mag dan ouder worden, maar mijn ogen doen het goed en ik zie best dat jong en strak mooier is dan oud en verlept. Zo is het nu eenmaal en dat ontkennen heeft geen zin. Ik ben ooit jong en strak (nou ja: strakkig) geweest, maar daar 146

Complete vrouw.qxp 25-09-2008 11:35 Pagina 147

heb ik nauwelijks van genoten. Het was zoals het was, ik nam het voor lief. Waarom zou ik dat met het lichaam van nu opeens niet meer doen? Ik heb geen zin om te verzuren, om te zuchten en te klagen over vroeger toen alles beter was. ‘Weet je dat mannen het lekker vinden dat vrouwen als ze ouder worden steeds zachter aanvoelen?’ fluisterde iemand me toe. Ik had er nog nooit bij stilgestaan, maar inderdaad: ik word steeds zachter. Grappig! Als dertiger kon ik flink klagen over hoe ik eruitzag; als ik nu foto’s van mezelf uit die periode zie, begrijp ik niet waarom. Over tien jaar zal ik dus waarschijnlijk liever veertiger zijn – waarom zou ik daar dan nu maar niet vast van genieten, nu ik het ben?

Voor de goede orde: hier spreekt geen vrouw die de boel de boel laat. Mijn haar wordt geverfd, mijn bloemetjesjurken zijn getailleerd en van decolleté voorzien en als ik volgende week in Londen ben, reken maar dat ik even bij Boots langsga. Als mijn oogleden mijzelf het zicht op mijn ogen gaan belemmeren (dus niet alleen het zicht op de weg) ga ik ze laten liften, heb ik ook al besloten. Ik heb het niet voor niks over de kunst van het omarmen van je leeftijd. Het is niet gemakkelijk om dat te doen. Maar ik weiger me gek te laten maken of achter de geraniums te laten stoppen omdat ik niet meer piepjong ben. Daarvoor is het leven te leuk – óók als je de veertig bent gepasseerd.