Inleiding

De 101 activiteiten in dit boek zijn gebaseerd op de beeldverandering die ik in mijn eerste boek, De gave van ADHD (Nederlandse uitgave, Panta Rhei, 2008), naar voren bracht. Deze beeldverandering kan eenvoudigweg omschreven worden als het kijken naar de talenten en sterke punten die kinderen met ADHD (attention-deficit/ hyperactivity disorder) in overvloed bezitten. De beeldverandering is veel wezenlijker dan het simpelweg vinden van sterke punten, omdat ADHD daadwerkelijk als gave gezien kan worden. Het gedrag, de kenmerken en uitingsvormen die doorgaans als symptomen gezien worden, kunnen door een andere bril bekeken worden en gezien worden als sterke punten die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan onze maatschappij en cultuur.

JE VERSTERKT DATGENE WAAROP JE DE AANDACHT RICHT

Zelfs als u er niet helemaal zeker van bent dat ADHD als een gave gezien kan worden, kan alleen al het overnemen van deze overtuiging de problemen die uw kind ervaart veranderen in sterke punten. Iedereen die het menselijk gedrag op serieuze wijze bestudeert, zal het eens zijn met de bewering dat je het verschijnsel waarop je de aandacht richt versterkt. Onderzoek naar positieve verklaringsmodellen (de oorzaak van goed gedrag en positieve uitkomsten bij zichzelf zoeken, terwijl de oorzaak van storend gedrag en negatieve uitkomsten buiten zichzelf gezocht wordt) wijst uit dat het richten van je aandacht op positieve dingen je mentale en fysieke gezondheid ten goede komt. Dit is geen verzinsel maar wetenschappelijk onderzocht en bewezen.

Als u dit eenvoudige principe (dat je dus datgene versterkt waarop je je aandacht richt) in gedachten houdt, kunt u met behulp van een aantal eenvoudige oefeningen die op dit principe gebaseerd zijn, het leven van uw kind met ADHD ingrijpend veranderen.

WAT IS ADHD?

ADHD kan opgesplitst worden in drie hoofdkenmerken of tekortkomingen. Het eerste hoofdkenmerk heeft te maken met aandacht en concentratie, namelijk het onvermogen om de aandacht op de juiste taak gericht te houden of het onvermogen om de aandacht lang genoeg bij een bepaalde taak te houden. Dit komt vaak naar voren in de vorm van zwakke schoolprestaties, het vergeten om huiswerk te maken of bepaalde klusjes te doen en moeite hebben met het aanbrengen van structuur in je leven. Het tweede hoofdkenmerk is impulsiviteit, wat inhoudt dat uw kind moeite heeft met het onderdrukken van impulsen en er vaak zomaar wat uitflapt, wat door anderen vaak als respectloos ervaren wordt. Een voorbeeld van impulsiviteit is dat uw kind anderen onderbreekt zonder op zijn beurt te wachten. Het derde hoofdkenmerk is hyperactiviteit, wat zich uit in de vorm van overmatige fysieke of mentale rusteloosheid. Soms lijkt het misschien wel alsof uw kind wordt aangedreven door een motor, zich vaker dan anderen ongemakkelijk voelt en niet in staat is om op school gewoon op zijn stoel te blijven zitten.

Veel van deze symptomen kunnen ook veroorzaakt worden door depressies, angsten of gebeurtenissen die voor veel stress zorgen. Om er zeker van te zijn dat uw kind daadwerkelijk ADHD heeft, moeten deze andere mogelijke oorzaken eerst uitgesloten worden.

WAAR IS EEN KIND MET ADHD GOED IN?

De snelste manier om de problemen van uw kind om te zetten in sterke punten is u herhaaldelijk afvragen: "Waar is mijn kind goed in?" Hierdoor zult u de talenten van uw kind gemakkelijker ontdekken. Een voorbeeld hiervan is een moeder die zich zorgen maakte over de minder goede schoolprestaties van haar kind. Ze ging op zoek naar de sterke punten van het kind. Nadat zij dit een poosje gedaan had, was zij verrast over het creatieve en artistieke talent van haar zoon en begon deze talenten te stimuleren. Telkens wanneer ze terugviel in het vergelijken van haar zoon met zijn leeftijdgenoten, die schijnbaar moeiteloos uitblonken op school, stelde zij zichzelf weer de vraag: "Waar is mijn kind goed in?" Dit bracht haar weer terug op de eerder ingeslagen weg van het positief stimuleren van haar kind.

Het is normaal dat u uw kind met andere kinderen vergelijkt. In onze prestatiegerichte maatschappij is het haast onmogelijk om dat niet te doen. Ik denk niet dat ouders volledig zonder zorgen kunnen leven, maar dat zij daarin wel een bepaalde vrijheid hebben. Dat wil zeggen dat u erkent dat zorgen bij het ouderschap horen, maar dat u de energie die bij die gevoelens hoort omzet in productief handelen en dat u positief blijft.

Als u zich bijvoorbeeld zorgen maakt over de schoolprestaties van uw kind, ga dan met zijn leerkrachten praten, help het met zijn huiswerk en maak gebruik van andere hulpmiddelen (bezigheidstherapie, logopedie) die hun steentje kunnen bijdragen aan het aanpassingsvermogen van uw kind. Soms opent de diagnose ADHD de deur naar hulpmiddelen zoals bezigheidstherapie en het geven van meer individuele aandacht aan het betreffende kind. Maak van deze hulpmiddelen gebruik en houd hierbij in gedachten dat u op zoek moet gaan naar de echte talenten van uw kind en richt uw aandacht daarop.

Door de nadruk te leggen op de talenten van uw kind besteedt u extra aandacht aan datgene wat het goed doet en kunt u manieren vinden waarop uw kind die talenten kan gebruiken. Dit kan frustrerend zijn als u vast blijft houden aan de verwachtingen die u vroeger van uw kind had. Als u bijvoorbeeld altijd het idee gekoesterd heeft dat uw kind een geleerd persoon moet worden en als vervolgens blijkt dat zijn talenten meer op het artistieke vlak liggen, zult u uw verwachtingen moeten aanpassen. Probeer in gedachten te houden dat uw kind zal uitblinken in datgene wat het graag doet en dat een passie op een bepaald vlak ervoor kan zorgen dat het ook op andere gebieden steeds vaardiger wordt.

Een van de belangrijkste redenen om de nadruk te leggen op talenten is dat het een selffulfilling prophecy kan worden. Kinderen voldoen vaak aan datgene wat van hen verwacht wordt. Als we de nadruk leggen op wat onze kinderen goed doen, zullen ze dat goed blijven doen en er steeds beter in worden en hun passie ervoor behouden. Als we de nadruk leggen op wat een kind niet goed doet, is het mogelijk dat het de gewoonte ontwikkelt dat het zwakke punten probeert te verbeteren en zich altijd minderwaardig voelt ten opzichte van anderen. Als u goede resultaten eist op de gebieden waarop uw kind niet goed is, legt u in feite de nadruk op zijn zwakke punten.

De kans is groot dat u dan meer zult zien van datgene waarop u uw aandacht richt, in dit geval zwakke prestaties. Bovendien kan dit een zeer nadelige invloed hebben op uw kind, omdat het zichzelf enorm onder druk zet om maar goed te presteren op school.

DE PRIJS DIE ALLESWETERS BETALEN

In onze huidige cultuur wordt kinderen wijsgemaakt dat zij hun waarde als mens alleen maar door hun kennis kunnen laten zien. Maar deze nadruk op leren om zich superieur ten opzichte van anderen te kunnen voelen kan tot grote problemen leiden. Als psychologe zie ik dat mensen die gedreven worden door de behoefte om aan anderen te laten zien hoe slim ze wel niet zijn, het moeilijk voor zichzelf kunnen maken als het gaat om het ontdekken van hun ware talenten. Als je koste wat het kost altijd maar beter wilt zijn dan de ander, ben je gedwongen om het grootste deel van je tijd en energie in het (nog eens) leren en voorbereiden van de betreffende stof te stoppen. Dit betekent datje veel tijd kwijt bent aan het uit het hoofd leren ervan, zodat je het op elk moment zonder na te hoeven denken weer op kunt hoesten. De tijd die je hieraan besteedt, kun je niet besteden aan het onderzoeken van de wereld om je heen. Misschien heb je wel een uniek talent op een zeer gespecialiseerd gebied dat je nooit zult ontdekken, omdat je te veel tijd besteedt aan gebieden waarop je grootste natuurlijke aanleg niet ligt.

VIJF TALENTEN VAN ADHD

Als u meer gaat letten op de talenten van uw kind, zult u veel unieke en bijzondere dingen over het kind ontdekken. In De gave van ADHD beschrijf ik vijf verschillende talenten die ik bij cliënten en leerlingen met ADHD heb gezien. Bij de jongere mensen met wie ik heb gewerkt heb ik gezien dat ADHD vaak gepaard gaat met creativiteit, uitbundigheid, emotionele gevoeligheid, inter-persoonlijke intuïtie en een versterkt ecologisch bewustzijn. Het is mogelijk dat uw kind al deze eigenschappen bezit en daarnaast ook nog andere. In dit boek wordt gekeken naar de meest voorkomende talenten, maar u moet daarnaast blijven zoeken naar andere talenten van uw kind.

1.Het talent van creativiteit

De meeste kinderen met ADHD hebben een creatief talent. Dat kan een talent voor tekenen zijn, het talent om op een andere manier naar de wereld om hen heen te kijken of het talent om zich op een originele manier op artistiek gebied te uiten. Sommige mensen die al tientallen jaren met kinderen met ADHD hebben gewerkt zeggen dat zij betwijfelen of een kind wel ADHD heeft als er geen creatief talent aanwezig is.

Sommige ouders hebben de neiging om geen aandacht aan het creatieve talent van hun kind te besteden uit angst dat het niet praktisch is en niet zal leiden tot een succesvolle carrière. Als u deze visie deelt, denk dan eens aan het feit dat in veel beroepen creativiteit juist een vereiste is ondanks de soms beperkte definitie van succes in onze cultuur, en dat er vele manieren zijn om op artistiek gebied succesvol te zijn. In onze huidige maatschappij zijn creatieve mensen nodig. Daarnaast hoor je tegenwoordig steeds vaker het argument dat onze economie zich ontwikkelt naar een niveau waarop creatieve mensen het meest succesvol zullen zijn, omdat ander werk steeds vaker uitbesteed wordt. De economie lijkt steeds meer te drijven op vernieuwing. Koester en stimuleer dit talent van uw kind en probeer open te staan voor andere ideeën over wat succes inhoudt.

2. Het talent van uitbundigheid

Probeer de 'hyperactiviteit' van uw kind te zien als een vorm van uitbundigheid. Ga ervan uit dat de overvloed aan energie van uw kind en zelfs zijn onbeheerste gedrag een sterk hulpmiddel voor het kind kunnen zijn. Als u een manier vindt om deze energie te sturen, zal uw kind enorm veel kunnen bereiken.

3. De gave van emotionele gevoeligheid

De ogenschijnlijk niet in de hand te houden uitbarstingen van kinderen met ADHD zijn vaak terug te voeren op een ander talent: emotionele gevoeligheid. Het gedrag van uw kind is extremer dan dat van andere kinderen, omdat uw kind diepere gevoelens heeft. Deze gevoelsdiepte en een sterker bewustzijn met betrekking tot wat er om het kind heen gebeurt, kunnen een fantastisch talent zijn in het verdere leven. Als het u lukt om uw kind te leren omgaan met zijn emoties, deze te benoemen en te accepteren, kan het uitgroeien tot iemand die zeer goed met zijn emoties kan omgaan. Recente ontwikkelingen binnen de psychologie tonen aan dat emotionele intelligentie een betrouwbaardere indicator is voor een succesvol leven dan de traditionele IQ-tests.

4. De gave van inter-persoonlijke intuïtie

Wat vaak gezien wordt als een beperkt sociaal inschattingsvermogen, kan ook gezien worden als wat inter-persoonlijke intuïtie genoemd wordt. Dit houdt in dat uw kind met ADHD vaak de niet geuite emoties of conflictgevoelens van mensen in zijn omgeving intuïtief aanvoelt en er uiting aan geeft. Deze inter-persoonlijke intuïtie, weten wat er in anderen omgaat, kan voor het schoolgaande kind vreselijk zijn als het om moet gaan met de onvolwassenheid en pesterijen die bij deze leeftijd horen. Maar het talent om situaties waarin emoties niet uitgesproken worden intuïtief aan te voelen, kan het kind later helpen als het als volwassene in ingewikkelde situaties terechtkomt, vooral als het al op jonge leeftijd met dit soort emotionele prikkels leert omgaan.

Sommige van de activiteiten in dit boek helpen uw kind om deze overvloed aan indrukken wat in te perken. Bij sommige activiteiten moet u zelf meespelen en lekker gek doen, wat ook een positieve invloed kan hebben op de ervaringen van uw kind.

5. De gave van ecologisch bewustzijn

Een typisch beeld van een kind met ADHD is een kind dat in de klas naar buiten zit te staren. Dit 'niet opletten' zou voort kunnen komen uit een ander talent: ecologisch bewustzijn. Dit houdt in dat kinderen met ADHD zich sterk aangetrokken voelen tot de natuur. De kans is groot dat uw kind vindt dat de natuur vol leven zit en dat het zich opgesloten voelt als het het grootste deel van de dag binnen moet zitten. Het talent van ecologisch bewustzijn is in onze hedendaagse cultuur hard nodig. Als dit talent gekoesterd wordt, ontwikkelt het zich tot een instinctief vechten voor natuurbehoud en natuurbescherming.

VAN HET WERKEN AAN ZWAKKE PUNTEN TOT HET ONTWIKKELEN VAN STERKE PUNTEN

De grootste verandering in de manier van denken over ADHD die in De gave van ADHD en in dit boek gevonden kan worden is: de aandacht verschuiven van het werken aan zwakke punten naar het vaststellen en ontwikkelen van sterke punten. Dit houdt in dat wanneer uw kind niet zo goed is in spelling maar wel een groot probleemoplossend vermogen heeft en in staat is om nieuwe ideeën naar voren te brengen, u uw kind meer ingewikkelde vraagstukjes voor moet leggen zodat het zijn creatieve vermogens kan toepassen. U probeert manieren te vinden die uw kind in staat stellen om zich essentiële vaardigheden eigen te maken waarmee het van nature moeite heeft.

Dit betekent niet dat u geen tijd besteedt aan het ontwikkelen van vaardigheden op gebieden die moeilijk zijn voor uw kind. Het betekent wel dat u het grootste deel van uw tijd besteedt aan de ontwikkeling van de sterke punten die uw kind heeft en de dingen die het leuk vindt.

De familie De Jong en de familie Schouten

Meneer en mevrouw De Jong waren tot wanhoop gedreven en maakten zich ernstige zorgen over de slecht ontwikkelde sociale vaardigheden van hun zoon Johan. Hoewel Johans sociale vaardigheden te wensen overlieten, deed hij het erg goed op school. Zo las hij boeken die ver boven zijn leeftijdsniveau lagen. Zijn ouders besteedden echter geen aandacht aan dit opmerkelijke talent. Het viel hen niet eens op dat hij overal zijn dikke romans mee naar toe sleepte. Hij kwam zelfs een keer in de problemen toen hij op school een roman voor volwassenen zat te lezen tijdens de wiskundeles. Johans ouders stopten al hun energie in het werken aan zijn zwakke sociale vaardigheden, wat betekende dat zij zijn talent voor literatuur over het hoofd zagen.

Meneer en mevrouw Schouten waren zeer bezorgd over het feit dat hun dochter Anne slechts middelmatig presteerde op school. Hoewel haar schoolprestaties dus niet uitzonderlijk waren, was Anne wel gemakkelijk in de omgang en zeer populair onder haar leeftijdgenoten. Ze had niet alleen veel vrienden en vriendinnen, ze was ook vriendelijk tegen de leerlingen die gepest werden en liet merken dat ze wist wat zij voelden. De populaire kinderen nodigden haar uit voor allerlei sociale activiteiten en tegelijkertijd vonden kinderen die sociaal gezien niet zo vaardig waren steun bij haar en zorgde Anne ervoor dat zij zich weer beter voelden. In haar benadering van de hiërarchie zoals die zo vaak voorkomt op scholen en die zo vaak tot problemen leidt, maakte ze gebruik van haar sociale status en betrok de kinderen die niet goed in hun vel zaten er ook bij.

Geen van beide gezinnen had oog voor of erkende de duidelijk aanwezige talenten van de kinderen. Kunt u zich voorstellen hoe de levens van deze gezinnen zouden kunnen veranderen als ze de talenten wel zouden erkennen en het grootste deel van hun tijd aan deze talenten zouden besteden? Hoe zou het zijn als de ouders van Johan het fantastisch zouden vinden dat hun zoon zo in literaire romans geïnteresseerd was? Hoe zou het zijn als zij de passie van hun zoon zouden stimuleren en zich zouden voorstellen dat hij later een succesvol romanschrijver, docent of uitgever wordt. Hoe zouden beide gezinnen en kinderen zich voelen als zij hun aandacht meer op de talenten van de kinderen zouden richten? Stelt u zich eens voor hoe het zou zijn als de ouders van Anne de sociale vaardigheden van hun dochter zouden prijzen en het gemak waarmee zij met anderen omgaat zouden zien? Zij zouden zich een toekomst kunnen voorstellen waarin hun dochter in haar beroep gebruik maakt van haar sociaal talent en een succesvolle vrouw is, doordat zij gebruik maakt van haar talent om met andere mensen om te gaan.

Anders zijn is niet hetzelfde als gestoord zijn

Een van de centrale thema's van De gave van ADHD was dat verschillen geen stoornissen zijn. Het is heel goed mogelijk dat u tijdens het lezen van bovenstaande voorbeelden bij uzelf dacht dat Johan best zo iemand als Bill Gates zou kunnen worden of een excentrieke schrijver die zijn minder goed ontwikkelde sociale vaardigheden compenseert met zijn overvloed aan talent op creatief en intellectueel gebied. Bij Anne kunt u zich gemakkelijk een charmante vrouw voorstellen die sociaal zeer vaardig is, zoals Oprah Winfrey of een andere bekendheid uit de media die op indrukwekkende wijze met andere mensen omgaat en voor wie het niet direct van belang is dat zij op intellectueel gebied uitblinkt.

Als we de wereld vanuit een breder perspectief zien en denken aan al die miljarden mensen op aarde en de vaak totaal verschillende culturele achtergrond van mensen en hun verschillende normen en waarden, vaardigheden en interesses, dan lijkt het wonderbaarlijk dat we het überhaupt met elkaar uithouden. Als er zo veel diversiteit is en als we bedenken dat verschillen steeds meer geaccepteerd worden, dan lijkt het streven om van al onze kinderen even goed presterende leerlingen te maken wel erg onrealistisch. Er zijn vier manieren waarop u verschillen niet als stoornissen kunt leren zien:

1 Perspectiefverandering. Iets wat als een stoornis gezien wordt, kan vanuit een ander perspectief als een positieve eigenschap worden gezien. In De gave van ADHD werd mentale afwezigheid op deze manier veranderd in creativiteit, hyperactiviteit in uitbundigheid, emotionele uitbarstingen in intense gevoeligheid en sociale problemen in inter-persoonlijke intuïtie. Verschillen kunnen dus ook gezien worden als talenten.

2 Maak een overzicht van de sterke en zwakke punten van uw kind. Ieder mens is een unieke combinatie van sterke punten, zwakke punten, vaardigheden en interesses. Iemand met een uitgesproken talent is vaak zwakker op een ander gebied. Soms is het gewoonweg een kwestie van de hoeveelheid tijd en energie die je ter beschikking hebt in je dagelijks leven. Als je zeer intelligent bent en een passie voor lezen hebt, heb je eenvoudigweg niet de motivatie, tijd of energie om je op allerlei andere gebieden te ontwikkelen.

 In alle recente theorieën over intelligentie wordt gesproken over verschillende soorten intelligentie, zoals wiskundige, verbale, muzikale, fysieke, inter-persoonlijke, emotionele en spirituele intelligentie en nog vele andere soorten.Vaak is het zo dat wanneer iets een stoornis genoemd wordt, er sprake is van het over het hoofd zien van de aanwezige sterke punten. Bovendien wordt de aandacht overmatig gericht op zwakke punten, die vanzelfsprekend naar voren zullen komen als een kind op allerlei gebieden getest wordt. Een mooi voorbeeld hiervan is wat Lance Armstrong heeft meegemaakt. Zijn moeder heeft ooit eens gezegd dat Lance het schoolvoorbeeld van een kind met ADHD was. Hij was zeer actief en niet bepaald gemotiveerd voor school. Als je kijkt naar wat hij bereikt heeft en wie hij is geworden, is het duidelijk dat hij geen stoornis had. Hij zit gewoon zo in elkaar dat hij op sportgebied tot grootse dingen in staat is en qua kracht, vastberadenheid en doorzettingsvermogen een voorbeeld is voor anderen die ook met hun gezondheid kampen.

3 Rekening houden met verschillen in ontwikkelingstempo. Ieder mens ontwikkelt zich in zijn eigen tempo. En als we erkennen dat er verschillende ontwikkelingsgebieden bestaan, zoals intellectuele, emotionele, motorieke en inter-persoonlijke ontwikkeling, dan lijkt het vanzelfsprekend dat elk kind zich op het ene gebied sneller ontwikkelt dan op het andere.

Veel mensen geloven dat de motorische ontwikkeling bij jongens eerder plaatsvindt dan de taalontwikkeling en dat het bij meisjes juist andersom is. Hoe beter u begrijpt hoe veelomvattend de ontwikkeling van een kind is, hoe beter u in staat bent om rekening te houden met alle mogelijkheden qua ontwikkelingstempo van uw kind. Zo kunt u zich zonder veel moeite een kind voorstellen dat zich op sociaal en motorisch gebied volop aan het ontwikkelen is, terwijl de intellectuele ontwikkeling een beetje achterloopt, of andersom. Bovendien is het logisch dat een kind dat te maken krijgt met een bepaalde vorm van stress, bijvoorbeeld door problemen binnen het gezin, gezondheidsproblemen of zelfs het veranderen van school of het overgaan naar een andere klas, vertraging kan oplopen in zijn ontwikkeling, omdat het moet leren omgaan met de situatie.

Vaak is datgene wat aangeduid wordt als een stoornis het gevolg van ongeduld. Ik heb cliënten gehad die zich ernstige zorgen maakten over hun kind en onder druk van leerkrachten en kinderartsen overwogen om hun kind medicijnen te geven, omdat het op een bepaald gebied niet goed presteerde. In sommige van deze gevallen was het probleem na een jaartje of twee vanzelf opgelost.

4 Rekening houden met culturele verwachtingen. Wat tegen de ene culturele achtergrond een stoornis lijkt te zijn, wordt binnen een andere culturele setting misschien slechts als een verschil met anderen gezien. Als er vanuit een beperkt perspectief gekeken wordt, kunnen verschillen het etiket stoornis opgeplakt krijgen. Ik heb gevallen meegemaakt waarbij een kind het etiket leerstoornis

kreeg opgeplakt omdat het alleen maar zesjes haalde. Hoewel een zesje in sommige gevallen wel eens op een stoornis kan wijzen, is het vaak zo dat het gewoon wijst op een gemiddelde prestatie en helemaal niet op een stoornis. De diagnose is vaak het gevolg van het verwachtingspatroon binnen een culturele setting als in deze setting goede schoolprestaties van een kind verwacht worden en een gemiddelde prestatie al als een stoornis wordt gezien.

Aan de andere kant zijn er ook culturen waarin er niet zo veel nadruk ligt op goede schoolprestaties. In sommige van deze gevallen is er sprake van een vertraagde intellectuele ontwikkeling, omdat dit niet zo belangrijk gevonden wordt. In dergelijke gevallen kan een breder perspectief ervoor zorgen dat men deze kinderen ziet als kinderen die het slachtoffer zijn van een vooroordeel of als kinderen die gewoon met andere waarden en vaardigheden opgevoed zijn. Het gaat te ver om te zeggen dat deze kinderen een stoornis hebben, zoals gesuggereerd wordt door de diagnose ADHD.

DE POSITIEVE EN NEGATIEVE KANT VAN ETIKETTERING EN WAT U ZELF KUNT DOEN

In De gave van ADHD stel ik dat kinderen die op de juiste manier zijn onderzocht en het etiket ADHD hebben gekregen duidelijk anders zijn dan andere kinderen. Ik ontken niet dat ADHD bestaat.

Op alle gebieden waarop prestaties belangrijk zijn, resulteren verwachtingen in bepaalde uitkomsten. Stelt u zich eens voor dat een kind dat volop in ontwikkeling is en zoekende is naar een eigen identiteit en wil begrijpen wie het is en hoe het in de wereld om zich heen past, in zijn hoofd voortdurend een bulderende stem hoort die zegt dat het niet normaal is. Natuurlijk zal dit het kind beangstigen en het (en zijn ouders) er wellicht toe bewegen om het probleem eindeloos te analyseren. Als een kind hoofdzakelijk zijn aandacht richt op wat er mis is, kan dat leiden tot een selffulfilling prophecy.

De positieve kant: zie de verschillen, niet de stoornis

Het goede van etiketten is dat zowel de ouders als kinderen een gevoel van opluchting kunnen ervaren wanneer zij zien dat al die verschillen ten opzichte van andere kinderen onder één noemer vallen. Het geeft hen het gevoel dat ze niet zo alleen en anders zijn. Ook geeft het hen de hoop dat ze beter kunnen leren functioneren. Daarnaast biedt het leerkrachten de kans om de verschillen die het kind ten opzichte van andere kinderen heeft, te erkennen en stelt het hen in staat om de kinderen de nodige hulp te bieden en op een adequate manier met de verschillen tussen deze kinderen en de andere leerlingen om te gaan.

Als het gaat om de verwachtingen die u van uw kind heeft en de manier waarop u met het kind omgaat, doet u er goed aan om de verschillen te accepteren, maar houd ook vast aan de hoge verwachtingen die u heeft, zolang ze maar realistisch zijn en overeenkomen met zijn talenten en persoonlijke interesses. Dit wordt door mensen die werken met mensen die ADHD hebben ook wel omschreven als 'werken met de verschillen en de stoornis laten voor wat ze is'.

Veel ouders en leerkrachten weten niet goed hoe ze het kind moeten vertellen dat het ADHD heeft. Mijn suggestie zou zijn dat u de talenten van het kind als brug gebruikt om ADHD vanuit dat nieuwe, positieve perspectief te leren zien. Zowel ouder als kind is gebaat bij een duidelijk beeld van de behoeften van het kind en de mate waarin deze verschillen van die van andere kinderen. De beste manier om achter die verschillen te komen is de aandacht te richten op de talenten, waarbij hyperactiviteit bijvoorbeeld als uitbundigheid gezien wordt. Vervolgens kan dan gezocht worden naar manieren om met de gevolgen van het niet lang stil kunnen zitten om te gaan, zowel op school als in andere omgevingen.

Het is ook van belang dat ouder, kind en leerkracht stilstaan bij wat ADHD nu precies inhoudt en wat de mogelijke implicaties ervan zijn. Ouders kunnen daarom aan hun kind vragen:" Wat betekent ADHD voor jou?" U kunt dan goed naar uw kind luisteren, bepaalde negatieve overtuigingen corrigeren en praten over de dingen waarover uw kind zich zorgen maakt. Het kan voor ouder, kind en leerkracht ook van belang zijn dat zij zich realiseren dat onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met ADHD niet minder intelligent zijn dan andere kinderen. Kinderen met ADHD zijn over het algemeen wel minder goed in staat om informatie in het kortetermijn-geheugen op te slaan. Maar het zal u duidelijk zijn, dat dit ene feit niet tot gevolg zou moeten hebben dat de verwachtingen die aan een kind met ADHD gesteld worden, opeens drastisch aangepast moeten worden, terwijl dit wel vaak gebeurt als blijkt dat een kind ADHD heeft.

Wat de diagnose ADHD wel zou moeten zijn voor het kind, de ouders en de leerkrachten is een kans om zich in de verschillen van het kind ten opzichte van anderen te verdiepen, deze te erkennen en er op adequate wijze mee om te gaan. Kortom, ouders en leerkrachten kunnen leren om op een goede manier met kinderen met ADHD om te gaan in plaats van het etiket ADHD passief te accepteren en het als last te zien. Een eenvoudig voorbeeld van wat ouders en leerkrachten kunnen doen, is om alles concreter en minder abstract te maken, bijvoorbeeld door middel van meer projectgestuurd onderwijs. Daarnaast zouden kinderen met ADHD erbij gebaat zijn, als zij wat meer tijd krijgen bij de overgang van de ene situatie naar de andere en wanneer tegemoetgekomen wordt aan hun behoefte aan beweging.

De negatieve kant: zorgen die met het etiket ADHD gepaard gaan

Zoals elk etiket dat als gevolg van een diagnose op iemand geplakt kan worden, gaat ook het etiket ADHD gepaard met bepaalde zorgen. Als u zich echter van deze zorgen bewust bent, kunt u voorzorgsmaatregelen treffen, zodat uw kind deze mogelijke negatieve gevolgen van het etiket niet zal ondervinden.

Een voorbeeld van zorgen met betrekking tot ADHD is dat het een negatief effect heeft op de motivatie van het kind. Zo kan een kind het etiket interpreteren als het bewijs dat het een handicap heeft of een ziekte. Vervolgens zou het zich kunnen afvragen waarom het zijn tijd zou verdoen op een sportveld als het toch niet kan winnen. Let op signalen die erop wijzen dat uw kind tegen zichzelf zegt: "Ik heb een ziekte. Waarom zou ik mijn best doen?" U kunt deze negatieve overtuiging aanpakken door het geven van voorbeelden van mensen die grote tegenslagen overwonnen hebben en uw kind duidelijk maken dat schoolprestaties grotendeels afhankelijk zijn van doorzettingsvermogen en motivatie en dat, als er al een verband is tussen ADHD en intelligentie, dat verband zeer zwak is.

Een ander voorbeeld van zorgen die met het etiket ADHD gepaard gaan, is de mogelijkheid dat uw kind niet leert om doeltreffend met zijn tijd en talenten om te gaan, maar het gevoel ontwikkelt dat het geen invloed heeft op het verloop van zijn leven of niet in staat is om zijn doelen te bereiken. Uiteindelijk gaat het hier om de mate waarin uw kind in staat is om controle te hebben over de wereld om zich heen en zodanig te handelen dat er dingen bewerkstelligd worden. Het risico dat kinderen lopen is dat zij horen dat ze ADHD hebben en vervolgens denken: "Ik ben een slachtoffer, ik heb een ziekte en ik heb er geen controle over." Hierin schuilt een gevaar, want motivatie en doorzettingsvermogen zijn bepalend voor de mate waarin uw kind overtuigd is van zijn vermogen tot doeltreffend handelen. Het gevoel dat je zeifin de hand hebt hoe je reageert op wat er om je heen gebeurt en dat je dingen kunt bewerkstelligen is een basisvoorwaarde voor ieder mens die zijn dromen wil waarmaken.

Het etiket ADHD kan ook zorgen voor de overtuiging dat er iets fundamenteels mis is met het kind. Het is raadzaam om alert te zijn op dit soort algemene overtuigingen, gevoelens of uitspraken van uw kind. Uw kind kan denken dat er iets mis is of dat het nooit goed genoeg zal zijn. Het helpt misschien als u dit soort overtuigingen ziet als een soort achtergrondmuziek die voortdurend in het hoofd van uw kind te horen is en zijn leven negatief beïnvloedt. Het is mogelijk dat uw kind bij het horen van de woorden 'gebrek' en 'stoornis' het gevoel krijgt dat het etiket van ADHD de zaak alsmaar erger maakt. Als ouder moet u met deze mogelijkheid rekening houden en ervoor zorgen dat elke negatieve overtuiging die uw kind zich eigen maakt, wordt tegengegaan. Daarnaast moet u uw kind positieve feedback geven over wie het werkelijk is.

Wat u kunt doen: het etiket ADHD in twijfel trekken

Aangezien etiketten dit soort zorgen tot gevolg kunnen hebben, kan het voor ouders raadzaam zijn het etiket ADHD in twijfel te trekken, voordat zij daadwerkelijk met de diagnose aan de slag gaan. Met in twijfel trekken bedoel ik echter niet dat u de diagnose naast u neer moet leggen. Soms zijn de diagnose en de medicatie voor het behandelen van ADHD de juiste middelen om een kind te helpen. Onderzoek wijst uit dat medicatie de symptomen van ADHD terugdringt. Hoewel veel ouders zich bewust zijn van de bijwerkingen, blijft het feit bestaan dat medicatie er bij sommige kinderen voor zorgt dat zij beter kunnen functioneren.

Als ouders het etiket ADHD in twijfel trekken, kunnen zij ervoor zorgen dat er een gedegen onderzoek plaatsvindt, voordat er een diagnose gesteld wordt. In sommige gevallen hebben kinderen de diagnose ADHD en de bijbehorende voorgeschreven medicatie gekregen, terwijl dit enkel en alleen gebaseerd was op verminderde schoolprestaties of motivatie. Veel van de symptomen die bij ADHD horen, kunnen ook veroorzaakt worden door normale ontwikkelingsstadia, depressies, angsten of ernstige stressfactoren. Als ouder zou u hierop alert moeten zijn en zou u kunnen vragen hoe en waarom deze andere mogelijke oorzaken uitgesloten zijn.

Ouders zouden ook kunnen stilstaan bij de filosofische kant van de diagnose. Vormen de problemen die uw kind heeft wel echt een stoornis? Gaat het misschien om zaken als controle, aanpassing en volgzaamheid? Een kind dat vraagtekens zet bij de manier waarop de dingen die het op school leert in de praktijk worden toegepast, laat misschien wel een stukje zelfstandigheid zien in plaats van opstandig gedrag. Een kind dat de status-quo in twijfel trekt, heeft misschien wel gelijk. Misschien vinden we te snel dat een kind dat dingen in twijfel trekt een stoornis heeft. Zo heb ik kinderen gezien die de diagnose ADHD kregen, omdat zij hun huiswerk niet wilden maken en daardoor slecht presteerden op school. Een interessant feit in dit verband is dat wetenschappers zich recentelijk zeer kritisch geuit hebben met betrekking tot huiswerk en de tol die het eist. Deze wetenschappers schrijven over het probleem dat kinderen vaak zo veel huiswerk hebben dat zij geen tijd meer hebben om met hun gezinsleden door te brengen of andere interesses te ontwikkelen. Daarnaast bestaat er twijfel over de educatieve waarde van huiswerk. Huiswerk vraagt van een kind dat het kennis opdoet en reproduceert in plaats van dat het die kennis moet leren toepassen in het dagelijks leven en ervaring opdoet in de wereld om zich heen. Op deze manier maken kinderen die de diagnose ADHD krijgen duidelijk dat het huidige onderwijssysteem niet voldoet aan de eisen van het digitale tijdperk. De komst van zoekmachines als Google, de wereldwijde toegang tot het internet en software die een nieuwe manier van leren mogelijk maakt, maakt het verzamelen en reproduceren van kennis steeds minder belangrijk. Andere vaardigheden zoals aanpassingvermogen, kritisch denkvermogen en het contextgericht denken worden steeds belangrijker binnen de informatiemaatschappij. De Bill and Melinda Gates Foundation heeft een initiatief gestart om in te spelen op het falen van scholen die leerlingen feitelijk voorbereiden op de industriële samenleving en achterlopen op het digitale tijdperk.

Op een dieper niveau weten we niet eens wat het betekent om iets aandacht te geven. Slechts weinig mensen hebben zich ooit afgevraagd wat aandacht nu precies is? Een van de dingen die ik heb geobserveerd is dat mensen aandacht geven aan datgene wat hen interesseert, wat betekenisvol is met betrekking tot hun levensdoel. Ik denk aan Lance Armstrong, wiens moeder heeft gezegd dat hij op school moeite had met opletten. Aangezien er zo veel beroepen, talenten en interessegebieden zijn waarin je kunt uitblinken, lijkt het waarschijnlijk dat veel kinderen van mening zijn dat het halen van goede cijfers niet bijdraagt aan hun globale levensloop, zeker als de goede cijfers alleen maar gehaald worden door zich steeds aan te passen en gehoorzaam te zijn. Het halen van goede cijfers voor een vak dat hen interesseert heeft veel meer betekenis. Zelfs kinderen met ADHD halen vaak goede cijfers voor vakken die hen echt interesseren en waarbij ze echt bij de les betrokken worden. Als ouder kunt u in de gaten houden op welke vlakken uw kind goed presteert, zodat u kunt nagaan of het erop lijkt dat uw kind zich toelegt op een bepaald interessegebied. Het is mogelijk dat kinderen zich realiseren wat ouders vaak niet onder ogen durven zien: veel mensen zijn zeer succesvol in het leven zonder dat ze op school voor alle vakken goed presteerden.

Terwijl kinderen net als vroeger de behoefte hebben om te spelen, om zich met de wereld om hen heen te verbinden en deze te onderzoeken, hebben het belang van goede schoolprestaties en competitiedrang een hoge vlucht genomen in onze cultuur. Hoewel de meeste volwassenen wel in staat zijn om het helse tempo dat door de moderne technologie mogelijk gemaakt is bij te benen, is dat voor zich ontwikkelende kinderen niet gezond en niet mogelijk.

Een ander punt waar ouders bij stil kunnen staan als zij het etiket ADHD in twijfel trekken is de rol die competitie speelt bij de diagnose. Natuurlijk is het belangrijk dat u hoge verwachtingen van uw kind heeft, maar let erop dat u uw eigen ego niet in de weg laat staan van de natuurlijke ontwikkeling van uw kind. Ga na of u de diagnose ADHD misschien wel verwacht vanwege uw eigen persoonlijke behoefte dat uw kind goed presteert op school. De diagnose

ADHD vereist dat er binnen twee of meer omgevingen sprake is van een verslechterd functioneren. Daarnaast moet er sprake zijn van de symptomen: hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratieproblemen. Alle kinderen vertonen wel eens enkele van deze symptomen. De bedoeling van de diagnose is dat deze een duidelijk verzwakt functioneren aangeeft. Daarom is het heel goed mogelijk dat hiervan helemaal geen sprake is bij een kind dat slechts middelmatig presteert op school. Zo kan een kind met een artistiek talent het uitstekend doen bij handvaardigheid, terwijl het bij de meer theoretische vakken maar net kan meekomen. Als ouders in staat zijn om hierin het overzicht te bewaren en alles vanuit een breder perspectief te zien — ervan uitgaande dat het kind een succesvolle carrière zal hebben als ontwerper of kunstenaar — zijn de schoolprestaties van het kind niet zozeer een symptoom van een stoornis als wel een weergave van zijn daadwerkelijke talenten en interesses.

VIJF NIEUWE BEELDVERANDERINGEN

In mijn werk met ouders, kinderen en leerkrachten pas ik altijd het eenvoudige principe toe dat ik de nadruk leg op de sterke punten van mijn cliënten en ik ben tot het inzicht gekomen dat er vijf aanvullende beeldveranderingen nodig zijn om kinderen met ADHD net dat steuntje in de rug te geven dat zij nodig hebben. In dit boek komen de vijf beeldveranderingen aan bod die ik sinds de publicatie van De gave van ADHD heb ontwikkeld of uitgebreid. Daarbij geef ik concrete voorbeelden van specifieke oefeningen die deze veranderingen ondersteunen. De vijf beeldveranderingen die ouders kunnen verwezenlijken om een positieve interactie met hun kind tot stand te brengen zijn:

• coachingvaardigheden leren

• de emotionele intelligentie van uw kind koesteren

• de wereld door de ogen van uw kind zien

• opkomen voor de sterke punten van uw kind

• flexibiliteit aanbrengen in uw manier van denken

In hoofdstuk 1 leert u hoe de relatie die u met uw kind heeft kan Veranderen als u zichzelf als coach ziet. Als u eenmaal doorheeft dat datgene wat u uw kind moet leren voor het grootste deel valt onder procedureel leren (vaardigheden die oefening en herhaling vereisen), waarbij u kunt denken aan vaardigheden zoals leren fietsen, zult u merken dat u niet uitsluitend hoeft terug te vallen op straffen en het koppelen van bepaalde consequenties aan het gedrag van uw kind om gedragsverandering teweeg te brengen. In hoofdstuk 2 leert u hoe het respecteren en erkennen van de emoties van uw kind en het helpen van uw kind om zonder al te veel moeite zijn emoties te benoemen zonder dat daar een straf aan te pas komt, ervoor kunnen zorgen dat het grootste deel van wat storend gedrag genoemd wordt, verdwijnt. Vaak is storend gedrag gek gedrag of een uiting van verdriet of angst. In hoofdstuk 3 leert u hoe u de manier waarop uw kind van andere kinderen verschilt met respect kunt benaderen.Vaak is datgene wat lijkt op opstandig gedrag gewoon een uiting van de fantasie van het kind of een bepaalde drang. U leert hoe 11 uw kind kunt stimuleren op de gebieden waar zijn interesses en passie liggen. Daarnaast zal er binnen het gezin minder vaak sprake zijn van storend gedrag. In hoofdstuk 4 leert u hoe leuk het is om voor uw kind op te komen en op een positieve manier uitleg te geven over zijn gedrag aan zijn leerkrachten, leeftijdgenoten en aan andere ouders. U wilt dat uw kind het gevoel heeft dat het in een vriendelijke wereld leeft en u kunt daaraan meehelpen. In hoofdstuk 5 leert u hoe u uw kind kunt helpen bij het begrijpen van de complexe wereld. U leert hoe u uw hoge verwachtingen die 11 van uw kind heeft kunt behouden zonder dat er sprake is van een competitie-element dat voortkomt uit vergelijkingen met andere kinderen. U kunt leren hoe u de talenten van uw kind kunt stimuleren, terwijl u het helpt met zijn schoolwerk. Naast deze beeldveranderingen bevatten de vijf hoofdstukken ook specifieke activiteiten die u samen met uw kind kunt doen en waaraan u en uw kind veel plezier zullen beleven.

IETS OVER DE ACTIVITEITEN

De activiteiten in dit boek zijn gebaseerd op de vijf beeldveranderingen. In alle gevallen bevorderen en stimuleren ze emotionele intelligentie, sociale intelligentie, lichamelijke activiteit en plezier. Lees de activiteiten eens door en kies er een uit die u wel leuk lijkt. Met behulp van de activiteit kunnen de problemen die uw kind heeft, omgezet worden in sterke punten. Bij veel van de activiteiten is rekening gehouden met een eventuele beperkte beschikbare tijd. Zo

kunnen sommige activiteiten tijdens een autorit gedaan worden.

De activiteiten zijn zo opgebouwd, dat ze voor u als ouder en voor het kind leuk zijn. Dit boek is niet zoals andere boeken waarin de activiteiten de hersenwerking van kinderen stimuleert, waarbij impliciet bepaalde prestaties van het kind verwacht worden. De oefeningen stellen uw kind in staat om beter voor zichzelf op te komen en het heft in eigen hand te nemen in zijn leven. Over het algemeen bevatten de oefeningen een vorm van positieve suggestie en laten zij uw kind ervaren dat het controle kan uitoefenen op zijn omgeving. Deze oefeningen kunnen uw gezin helpen om meer blijdschap en spelvreugde te ervaren in onze vol geplande, stressvolle wereld. Enkele van de positieve effecten die u kunt verwachten zijn: 1) het creëren van nieuwe interactiepatronen tussen u en uw kind en een nieuwe manier om een band met uw kind op te bouwen, 2) energie zodanig kanaliseren dat het emotionele en sociale intelligentie bevordert en 3) het perspectief van uw kind respecteren en daardoor een gelukkiger en effectiever gezin creëren.