X

TAFEL

33

Twee dagen waren voorbijgegaan en Gendibal was niet ten prooi geweest aan somberheid, maar aan woede. Er was geen enkele reden geweest om hem niet onmiddellijk een verhoor af te nemen. Als hij onvoorbereid was geweest, dus tijd nodig had gehad, dan zouden zij er vast en zeker voor hebben gezorgd dat het verhoor wèl direct plaatsvond.

Maar nu de Tweede Foundation geen andere probleempjes aan zijn hoofd had dan de grootste crisis sedert het Muildier, verspilden ze tijd en dat alleen om hem te ergeren.

Nou, daar waren ze uitstekend in geslaagd! Maar, bij Seldon, daardoor zou hij des te harder terugslaan! Dat had hij zich vast voorgenomen.

Hij keek om zich heen. De wachtkamer was leeg. Dat was nu al twee dagen zo. Hij was een getekend man, een Spreker van wie iedereen wist dat hij na een actie die in vijf eeuwen geschiedenis van de Tweede Foundation geen precedent had, spoedig die positie zou kwijtraken. Hij zou worden teruggezet naar het gewone volk, teruggezet naar een positie als doorsnee Tweede Foundationist.

Het was nog tot daaraan toe weer een gewone Tweede Foundationist te zijn, een op zichzelf eervolle positie, zeker als je een gerespecteerde titel bezat, zoals bij Gendibal ook na de afzetting nog het geval zou kunnen zijn. Maar het was iets geheel anders ooit een Spreker te zijn geweest en vanuit die hoogte te worden teruggezet.

Maar dat zal niet gebeuren, dacht Gendibal woest, ook al had iedereen hem nu al twee dagen links laten liggen. Alleen Sura Novi behandelde hem als voorheen, maar zij was te naïef om de situatie te begrijpen. Voor haar was Gendibal nog steeds 'Heer'.

Het zat Gendibal dwars dat hij daar een zekere troost aan ontleende. Hij schaamde zich toen hij bemerkte hoe zijn humeur verbeterde zodra hij zag dat zij hem met een vererende blik aankeek. Was hij dan al dankbaar geworden voor zulke kleine geschenkjes?

Een bode kwam de Kamer uit om hem te zeggen dat de Tafel gereed was om hem te ontvangen. Gendibal liep naar binnen. De bode was iemand die Gendibal goed kende. De man wist tot in de fijnste finesses welke graad van hoffelijkheid elke Spreker verdiende. Op dit ogenblik bleek die graad voor Gendibal onthutsend laag te zijn. Zelfs de bode was van mening dat hij al zo goed als veroordeeld was. 

Ze zaten allen ernstig rond de Tafel en waren gekleed in de zwarte toga's van de rechtspraak. Eerste Spreker Shandess leek niet erg op zijn gemak, maar hij liet geen enkel spoortje van vriendelijkheid toe in zijn gelaatstrekken. Delarmi - een van de drie vrouwelijke Sprekers - keek hem niet eens aan.

De Eerste Spreker zei: 'Spreker Stor Gendibal, u bent aangeklaagd wegens gedrag dat niet passend is voor een Spreker. U hebt in ons aller aanwezigheid de Tafel beschuldigd - in vage termen en zonder bewijzen van verraad en poging tot moord. U hebt gesuggereerd dat alle Tweede Foundationisten, inclusief de Sprekers en de Eerste Spreker, een diepgaande geestesanalyse moeten ondergaan om vast te stellen wie van hen niet langer meer vertrouwd kan worden. Zulk gedrag maakt inbreuk op de gemeenschapsbanden zonder welke de Tweede Foundation niet in staat is de ingewikkelde en potentieel vijandige Melkweg te controleren en zonder welke zij zeker niet in staat zal zijn een levensvatbaar Tweede Imperium te stichten.

Aangezien wij allen getuige zijn geweest van deze schendingen zullen wij afzien van een formele presentatie van de aanklacht. We zullen derhalve meteen verdergaan met de volgende stap van de procedure. Spreker Stor Gendibal, hebt u een verdediging?'

Delarmi, die hem nog steeds niet aankeek, veroorloofde zich nu een katachtig glimlachje.

Gendibal zei: 'Als de waarheid beschouwd wordt als een verdediging, dan is het antwoord ja. Er zijn redenen om een lek in de veiligheid te vermoeden. Dat lek kan bestaan uit een geestelijke horigheid van een of meer Tweede Foundationisten - de hier aanwezigen niet uitgesloten - en het heeft een dodelijke crisis voor de Tweede Foundation geschapen. Als u dit proces werkelijk bespoedigt omdat u geen tijd kunt verspillen, bent u zich allen wellicht vaaglijk bewust van de ernst van die crisis. In dat geval vraag ik u echter: waarom hebt u twee dagen verspild nadat ik formeel gevraagd had om een onmiddellijk proces? Ik bezweer u dat juist deze dodelijke crisis mij er toe heeft gedwongen te zeggen wat ik heb gezegd. Ik zou mij hebben gedragen op een manier die niet past bij een Spreker als ik dat niet had gedaan.'

'Hij herhaalt zijn vergrijp, Eerste Spreker,' zei Delarmi zachtjes.

Gendibals zetel was verder van de Tafel verwijderd dan die van de andere Sprekers - op zichzelf al een duidelijke terugzetting. Hij schoof hem nog verder naar achteren, alsof hem dat niets kon schelen en ging staan.

Hij zei: 'Zult u mij nu zonder meer veroordelen, de wetten naast u neer leggend, of mag ik mij uitvoerig verdedigen?'

'Dit is geen wetteloze bijeenkomst, Spreker,' zei de Eerste Spreker. 'We hebben weliswaar weinig precedenten om op terug te vallen, maar wij willen u tegemoetkomen, want we erkennen dat, als onze al te menselijke beperkingen ons ertoe brengen af te wijken van de absolute rechtvaardigheid, het beter is een schuldige vrijuit te laten gaan dan een onschuldige te veroordelen. Hoewel de onderhavige zaak zo ernstig is dat wij er niet gemakkelijk toe zullen overgaan een schuldige vrijuit te laten gaan, zullen wij u derhalve toestaan uw verdediging te verzorgen op de manier die u wenst en zo lang u dat nodig oordeelt, totdat met algemene stemmen, inclusief de mijne' (en hij sprak die woorden uit met stemverheffing) 'wordt besloten dat we genoeg hebben gehoord.'

Gendibal zei: 'Laat mij dan om te beginnen zeggen dat Golan Trevize - de Eerste Foundationist die van Terminus is verdreven en van wie de Eerste Spreker en ik geloven dat hij de speerpunt is van de naderende crisis - in een onverwachte richting is vertrokken.'

'Punt ter informatie,' zei Delarmi zacht. 'Hoe is de spreker' (haar intonatie maakte duidelijk dat het woord hier geen hoofdletter had) 'dat te weten gekomen?'

'Ik werd hierover ingelicht door de Eerste Spreker,' zei Gendibal, 'maar ik bevestig het vanuit mijn eigen wetenschap. Onder de huidige omstandigheden, gezien mijn verdenkingen omtrent de beslotenheid van deze Kamer, zult u mij echter wel willen toestaan mijn bronnen geheim te houden.'

'Ik wil het oordeel hierover opschorten,' zei de Eerste Spreker. 'Laten wij verder gaan zonder die informatie, maar als, naar het oordeel van de Tafel, die informatie alsnog gewenst wordt, zal Spreker Gendibal haar aan ons moeten verstrekken.'

Delarmi zei: 'Als de spreker ons die informatie nu niet verstrekt is het niet meer dan billijk te veronderstellen dat hij beschikt over een agent die hem dient. Dat moet dan een agent zijn die hij privé in dienst heeft genomen en die geen verantwoording schuldig is aan de Tafel als geheel. We kunnen er niet zeker van zijn dat zo'n agent zich houdt aan de gedragsregels die gelden voor het personeel van de Tweede Foundation.'

Er klonk enig ongenoegen in de stem van de Eerste Spreker: 'Dat alles is mij duidelijk, Spreker Delarmi. Het is niet nodig dat alles uitvoerig onder woorden te brengen.'

'Ik zeg het alleen voor de notulen, Eerste Spreker, aangezien dit punt de aanklacht verergert en het niet voorkomt in de nota tot afzetting die, naar ik overigens moet opmerken, niet integraal is voorgelezen. Ik stel voor dit punt er alsnog aan toe te voegen.'

'De notulist heeft de opdracht dit punt toe te voegen,' zei de Eerste Spreker. 'De juiste bewoordingen zullen te zijner tijd worden vastgesteld. Spreker Gendibal' (hij gebruikte tenminste de hoofdletter nog) 'uw verdediging is op achterstand gezet. Gaat u verder.'

'Trevize is niet alleen in een onverwachte richting vertrokken,' zei Gendibal, 'maar bovendien met een ongekend hoge snelheid. Volgens mijn informatie, waarover de Eerste Spreker nog niet beschikt, heeft hij bijna tienduizend parsecs afgelegd in minder dan een uur tijd.'

'In een enkele Sprong?' vroeg een van de Sprekers ongelovig.

'In meer dan twee dozijn Sprongen vlak achter elkaar, zonder noemenswaardige tijd ertussen,' zei Gendibal, 'hetgeen nog moeilijker voorstelbaar is dan een enkele Sprong. Ook al weten we nu waar hij is: het zal tijd kosten hem na te zetten. En als hij ons ontdekt en hij zou werkelijk willen vluchten, dan zal het ons niet lukken hem in te halen. En u besteedt uw tijd aan spelletjes rond mijn afzetting en u laat twee dagen voorbijgaan om beter van die spelletjes te kunnen genieten.'

De Eerste Spreker slaagde erin de tekenen van zijn woede te onderdrukken. 'Spreker Gendibal, vertelt u ons eens wat naar uw mening de betekenis van dit alles is.'

'Het is een teken, Eerste Spreker, van de technische vooruitgang die is bereikt door de Eerste Foundation, die nu veel machtiger is dan hij was ten tijde van Preem Palver. Wij zouden niet tegen hen op kunnen als zij ons vonden en vrijheid van handelen hadden.'

Spreker Delarmi ging overeind staan. 'Eerste Spreker, onze tijd wordt verdaan door dingetjes die niet terzake zijn,' zei ze. 'Wij zijn geen kinderen die bang worden door sprookjes van Oma Ruimtekronkel. Het is helemaal niet van belang hoe indrukwekkend de apparaten van de Eerste Foundation zijn zo lang wij in crisistijd hun geesten kunnen beheersen.'

'Wat hebt u daar tegen in te brengen, Spreker Gendibal?' vroeg de Eerste Spreker.

'Alleen dat de kwestie van de geesten straks nog aan de orde zal komen. Op dit moment wil ik alleen de nadruk leggen op de superieure en toenemende technische vermogens van de Eerste Foundation.'

'Ga dan verder met uw volgende punt, Spreker Gendibal,' zei de Eerste Spreker, ik moet u zeggen dat uw eerste punt mij niet erg terzake lijkt in het kader van wat de nota tot afzetting vermeldt.' 

Uit de bewegingen rond de Tafel was af te leiden dat iedereen het daar mee eens was.

'Ik ga verder,' zei Gendibal. 'Trevize heeft een metgezel op zijn reis' (hij pauzeerde even om na te denken over de uitspraak) 'ene Janov Pelorat, een nogal onproduktieve geleerde die zijn hele leven heeft besteed aan het bestuderen van mythen en legenden over de Aarde.'

'Dat weet u allemaal? Van uw geheime bron weer, zeker?' zei Delarmi, die zich met kennelijk genoegen de rol van aanklager had aangemeten. 

'Ja, dat weet ik allemaal,' zei Gendibal gemelijk. 'Een paar maanden geleden raakte de Burgemeester van Terminus, een energieke en capabele vrouw, plotseling zonder aanwijsbare reden geïnteresseerd in deze geleerde, en daardoor werd natuurlijk ook mijn belangstelling gewekt. Ik heb mijn wetenschap ook niet voor mijzelf gehouden. Alle informatie die ik heb verzameld heb ik ter beschikking gesteld van de Eerste Spreker.'

'Dat getuig ik,' zei de Eerste Spreker met zachte stem.

Een oudere Spreker zei: 'Wat is deze Aarde? Is dat de Oorsprongswereld die we in fabeltjes tegenkomen? Degene waar zo'n drukte over werd gemaakt in de oude Keizerlijke tijd?'

Gendibal knikte, 'In de verhalen van Oma Ruimtekronkel, zoals Spreker Delarmi dat zou uitdrukken. Ik vermoed dat het Pelorats hartewens was naar Trantor te komen om hier de Galactische Bibliotheek te raadplegen om er informatie over de Aarde te vinden die hij niet via de interstellaire bibliotheekservice van Terminus zelf kon verkrijgen.

Toen hij Terminus verliet in het gezelschap van Trevize moet hij de indruk hebben gehad dat zijn hartewens vervuld zou worden. Ook wij waren zeker van de komst van het tweetal en rekenden erop de gelegenheid te krijgen hen in ons eigen voordeel te kunnen bestuderen. Maar het blijkt nu, zoals u allen inmiddels weet, dat zij niet hierheen komen. Zij hebben zich begeven naar een bestemming die ons nog niet duidelijk is en dat is om de een of andere reden ook nog niet bekend.'

Delarmi's ronde gezicht zag er waarlijk engelachtig uit, toen ze zei: 'En waarom is dat zo erg? Wij kunnen immers alleen maar blij zijn dat ze hier wegblijven? Juist omdat ze zo gemakkelijk afzien van een bezoek kunnen we concluderen dat de Eerste Foundation de ware aard van Trantor niet kent. Nogmaals mogen wij het vakmanschap van Preem Palver prijzen!'

'Als wij niet dieper dóórdachten zouden wij inderdaad tot een dergelijke geruststellende conclusie kunnen komen,' zei Gendibal. 'Zou het echter niet zo kunnen zijn dat de koerswijziging niet het resultaat is van onvermogen om het belang van Trantor te zien? Zou de koerswijziging niet het gevolg kunnen zijn van angst dat Trantor, na het bestuderen van de twee mannen, de betekenis van de Aarde zou gaan zien?'

Er was enige beroering rond de Tafel.

'Iedereen,' zei Delarmi ijzig, 'kan prachtig klinkende theorieën bedenken en ze in fraaie volzinnen presenteren. Maar betekent dat automatisch dat ze ook zinnig zijn? Waarom zou het iemand een zorg zijn wat wij van de Tweede Foundation van de Aarde denken? Of het nu de echte Planeet van Oorsprong is, of slechts een mythe, of dat er sowieso geen oorsprongsplaneet bestaat, dat zijn toch zeker vragen die alleen interessant zijn voor historici, antropologen of sprookjesverzamelaars zoals die Pelorat van u? Waarom wij?'

'Inderdaad, waarom wij?' zei Gendibal. 'Maar hoe komt het dan dat er in onze Bibliotheek geen melding wordt gemaakt van de Aarde?'

Voor het eerst was er in de sfeer rond de Tafel iets anders dan alleen vijandigheid te bespeuren.

'Is dat zo?' vroeg Delarmi.

Gendibal zei rustig: 'Toen ik voor het eerst hoorde dat Trevize en Pelorat willicht hierheen zouden komen om informatie over de Aarde te zoeken, heb ik natuurlijk de computer van de Bibliotheek een lijst laten maken van alle documenten die dergelijke informatie bevatten. Ik was lichtelijk verbaasd toen dat geen resultaat bleek op te leveren. Geen geringe hoeveelheden. Niet een klein beetje. Helemaal niets!

Maar toen stond u er op twee dagen te wachten voordat dit verhoor plaatsvond en tegelijkertijd werd mijn nieuwsgierigheid verder geprikkeld door het feit dat de Eerste Foundationisten toch uiteindelijk niet hierheen bleken te komen. Ik moest mijzelf zien te vermaken. Terwijl u allen, zoals het spreekwoord zegt, nog een borreltje nam terwijl het huis al brandde, heb ik een paar geschiedenisboeken geraadpleegd die ik zelf bezit. Ik vond een aantal passages die met zoveel woorden melding maakten van een aantal onderzoekingen naar de Vraag van Oorsprong in de late Keizertijd. Er werd verwezen naar specifieke documenten - zowel in geschreven vorm als op film - en er werd uit geciteerd. Ik ging terug naar de Bibliotheek en heb deze documenten persoonlijk opgevraagd. Ik verzeker u: er was helemaal niets!'

'Zelfs als dat waar is,' zei Delarmi, 'heeft het niets te betekenen. Als de Aarde werkelijk een mythe is...' 

'Dan zou dat moeten blijken uit de index op mythen. Als het een verhaal van Oma Ruimtekronkel was, zou ik het moeten vinden in de verzamelde werken van Oma Ruimtekronkel. Als het een verzinsel van een gestoorde geest was, zou ik het vinden onder het hoofdstuk psychopathologie. Het is een feit dat er iets over de Aarde moet bestaan, anders zou u er nog nooit van hebben gehoord. U hebt de naam daarentegen onmiddellijk herkend als die van de vermeende planeet van oorsprong van het mensenras. Waarom bevat de Bibliotheek dan geen enkele verwijzing?'

Delarmi was even stil en een andere Spreker kwam ertussen. Het was Leonis Cheng, een nogal kleine man met een encyclopedische kennis van de details van het Seldon Plan en een tamelijk bijziende houding ten opzichte van de Melkweg zoals deze werkelijk was. Onder het praten placht hij snel met zijn ogen te knipperen.

'Het is algemeen bekend,' zei hij, 'dat het Imperium in de laatste dagen van zijn bestaan probeerde een zekere Keizerlijke mystiek te scheppen door alle belangstelling voor pre-Keizerlijke tijden met zachte hand te onderdrukken.'

Gendibal knikte. 'Met zachte hand, Spreker Cheng, dat is de juiste term. Dat is iets anders dan het vernietigen van bewijsstukken. Zoals u beter weet dan wie ook, was een ander kenmerk van het verval van het Imperium het ontstaan van een plotselinge belangstelling voor vroegere - en vermoedelijk betere - tijden. Ik heb zojuist al gewezen op de aandacht voor de Vraag van Oorsprong ten tijde van Hari Seldon.' 

Na luidruchtig zijn keel geschraapt te hebben, onderbrak Cheng hem: ik weet dit heel goed, jongeman, en ik weet veel meer van de problemen van het Keizerlijk verval dan u schijnt te denken. Het proces van de "Imperialisatie" werd op een gegeven ogenblik belangrijker dan die amateuristische spelletjes rond de Aarde. Onder Cleon II, tijdens de laatste opbloei van het Imperium, twee eeuwen na Seldon, bereikte die Imperialisatie haar hoogtepunt en aan alle speculaties omtrent de Aarde kwam een einde. In de tijd van Cleon was er zelfs een desbetreffend wettelijk voorschrift, waarin de belangstelling voor dat soort zaken werd omschreven als (ik geloof dat ik correct citeer) "muf en onproduktief gepieker dat de liefde van het volk voor de Keizerlijke troon ondermijnt".'

Gendibal glimlachte. 'U zou de vernietiging van alle verwijzingen naar de Aarde derhalve plaatsen in de tijd van Cleon n, Spreker Cheng?'

'Ik trek geen conclusies. Ik heb alleen gezegd wat ik heb gezegd.'

'Het is wijs van u geen conclusies te trekken. Ten tijde van Cleon mag het Imperium dan een zekere opbloei hebben gekend, maar de Universiteit en de Bibliotheek waren toen in onze handen, althans in die van onze voorvaderen. Het zou onmogelijk zijn geweest enig materiaal uit de Bibliotheek te verwijderen zonder medeweten van de Sprekers van de Tweede Foundation. Sterker nog: juist de Sprekers zouden die opdracht hebben gekregen, al zou het stervende Imperium daar geen weet van hebben gehad.' 

Gendibal pauzeerde, maar Cheng zei niets en keek naar een punt boven zijn hoofd.

Gendibal zei: 'Daaruit volgt dat de Bibliotheek nog niet beroofd kan zijn geweest van materiaal over de Aarde ten tijde van Seldon, want in die dagen trok de Vraag van Oorsprong actieve belangstelling. De verwijdering van gegevens kan ook niet daarna hebben plaatsgevonden, want sindsdien is de Tweede Foundation steeds heer en meester geweest. Toch bevat de Bibliotheek op dit moment geen enkele verwijzing meer. Hoe is dat mogelijk?'

Delarmi kwam ongeduldig tussenbeide. 'U hoeft het raadsel niet uitvoerig te schilderen, Gendibal. We begrijpen het. Welke oplossing suggereert u? Dat u de documenten eigenhandig hebt verwijderd?'

'Zoals gewoonlijk, Delarmi, dringt u door tot de kern van de zaak.' Met een sarcastisch hoofdknikje betuigde Gendibal haar zijn respect (hetgeen zij beantwoordde met een licht ophalen van haar bovenlip). 'Een oplossing kan zijn dat de schoonmaak is verricht door een Spreker van de Tweede Foundation - iemand die weet hoe bibliothecarissen kunnen worden gebruikt zonder dat zij het zich herinneren en die geen sporen nalaat in de computers.'

Eerste Spreker Shandess liep rood aan. 'Belachelijk, Spreker Gendibal. Ik kan mij niet voorstellen dat een Spreker zoiets zou doen. Wat voor zin zou dat hebben? Zelfs als de gegevens over de Aarde waren verwijderd, waarom ze dan ook onthouden aan de rest van de Tafel? Wie zou zijn carrière volledig op het spel willen zetten door te knoeien met de Bibliotheek, wetende dat de kans op ontdekking zeer groot is? Bovendien denk ik dat zelfs de bekwaamste Spreker de taak niet kan uitvoeren zonder sporen na te laten.'

'Daaruit moet ik dan afleiden, Eerste Spreker, dat u het niet eens bent met de suggestie van Spreker Delarmi dat ikzelf het heb gedaan.'

'Zeker niet,' beaamde de Eerste Spreker. 'Soms twijfel ik aan uw beoordelingsvermogen, maar ik ben nog niet zover dat ik u houd voor een krankzinnige.'

'Dan moet het nimmer hebben plaatsgevonden, Eerste Spreker. De gegevens over de Aarde moeten zich nog steeds in de Bibliotheek bevinden, want we schijnen nu alle mogelijke manieren waarop ze hadden kunnen worden verwijderd terzijde te hebben geschoven. Maar toch zijn de gegevens er niet.'

Met een stem alsof ze zeer vermoeid was zei Delarmi: 'Kom, laten we er een eind aan maken. Nogmaals, welke oplossing hebt u in gedachten? Ik weet zeker dat u denkt een oplossing te hebben.'

'Als u daar zeker van bent, Spreker, kunnen we er allemaal zeker van zijn. Mijn suggestie is dat de Bibliotheek werd leeggehaald door iemand van de Tweede Foundation die zich onder de invloed bevond van een subtiele kracht van buiten de Tweede Foundation. De verwijdering bleef onopgemerkt omdat dezelfde kracht ervoor zorgde dat zij onopgemerkt bleef.'

Delarmi lachte. 'Tot u er achter kwam. U - de niet beïnvloede en niet beïnvloedbare. Als deze mysterieuze kracht bestaat, hoe hebt u het ontbreken van die gegevens in de Bibliotheek dan kunnen ontdekken? Waarom werd u niet beïnvloed?'

'Dit is niet iets om over te lachen, Spreker,' zei Gendibal op ernstige toon. 'Het is mogelijk dat zij, net als wij, van mening zijn dat elke vorm van ingrijpen tot een minimum beperkt moet worden. Toen een paar dagen geleden mijn leven in gevaar was, heb ik meer moeite gedaan om uit de geesten van de Toeslanders te blijven dan om mijzelf te beschermen. Zo kan het ook gesteld zijn met deze onbekenden: zodra zij merkten dat het veilig was, stopten zij met hun beïnvloeding. Dat is het gevaar, het dodelijke gevaar. Het feit dat ik heb ontdekt wat er gebeurd is kan betekenen dat het hun niet langer iets kan schelen of ik het ontdek. Het feit dat het hun niets meer kan schelen betekent wellicht dat zij naar hun gevoel al gewonnen hebben. En wij hier zijn nog steeds bezig met onze spelletjes!'

'Maar welk doel hebben zij met dit alles? Welk denkbaar doel?' vroeg Delarmi. Zij schuifelde met haar voeten en beet op haar lip. Zij voelde hoe haar overwicht afnam nu de Tafel steeds meer belangstelling toonde... steeds meer bezorgdheid...

Gendibal zei: 'Bedenk eens... De Eerste Foundation, met zijn enorme arsenaal van fysieke macht, is op zoek naar de Aarde. Zij doen alsof ze twee ballingen wegsturen en hopen dat wij daar niets achter zoeken, maar zouden zij dat tweetal hebben voorzien van een schip met onvoorstelbare vermogens een schip dat tienduizend parsecs kan afleggen in minder dan een uur als dat alles was wat zij zochten ? Wat betreft de Tweede Foundation: wij zijn niet op zoek geweest naar de Aarde en het is duidelijk dat er buiten ons medeweten stappen zijn gedaan om alle informatie over de Aarde van ons vandaan te houden. De Eerste Foundation staat nu op het punt de Aarde te ontdekken en wij hebben nog niet het flauwste idee waar...' 

Gendibal zweeg even en Delarmi zei: 'Waar wat? Maak uw kinderlijke verhaaltje toch af. U weet het allemaal toch zo goed?'

'Ik weet niet alles, Spreker. Ik ben nog niet ten volle doorgedrongen in alle hoeken en gaten van het net dat ons omspant, maar ik weet dat het net er is. Ik weet niet welk belang het kan hebben de Aarde te vinden, maar ik ben er zeker van dat de Tweede Foundation in groot gevaar verkeert, en dus ook het Seldon Plan en de toekomst van de gehele mensheid.'

Delarmi richtte zich hoog op. Zij glimlachte niet en sprak met een gespannen, maar streng beheerste stem. 'Flauwekul! Eerste Spreker, maak hier een einde aan! We zijn hier bijeen om over het gedrag van de beklaagde te beraadslagen. Wat hij ons vertelt is niet alleen kinderlijk maar bovendien niet ter zake. Hij kan zijn gedrag niet schoonwassen door een warboel van theorieën op te hangen die alleen in zijn eigen geest zinnig lijken. Daarom vraag ik nu om een stemming een unanieme veroordeling!'

'Wacht!' zei Gendibal op scherpe toon. 'Mij is gezegd dat ik de gelegenheid zou krijgen mij te verdedigen en er is nog iets anders, nog éen punt. Laat mij dat punt naar voren brengen. Daarna kunt u zonder bezwaar mijnerzijds overgaan tot de stemming.'

De Eerste Spreker wreef vermoeid in zijn ogen. 'U kunt doorgaan, Spreker Gendibal. Laat mij er de Tafel op wijzen dat de veroordeling van een af te zetten Spreker een zo belangrijke en haast letterlijk ongekende daad is, dat wij niet de schijn mogen wekken de verdediging niet het volle pond te hebben gegeven. Bedenk voorts, dat het vonnis ons wellicht kan bevredigen zonder dat het tevens degenen die na ons komen bevredigt, en ik kan mij niet voorstellen dat Tweede Foundationisten van enig niveau en dus zeker de Sprekers van deze Tafel zich niet ten volle bewust zouden zijn van het belang van het historisch perspectief. Laat ons dus zodanig handelen dat wij kunnen rekenen op de goedkeuring van de Sprekers die ons in de komende eeuwen zullen opvolgen.'

Delarmi zei op bittere toon: 'Wij lopen het risico, Eerste Spreker, dat het nageslacht ons zal uitlachen omdat we zo lang praten over iets wat evident is. Het voortzetten van de verdediging is uw beslissing.' 

Gendibal haalde diep adem. 'Conform uw beslissing, Eerste Spreker, wens ik een getuige op te roepen, een jonge vrouw die ik drie dagen geleden heb ontmoet en zonder wier hulp ik de vergadering van de Tafel wellicht nooit meer zou hebben gehaald, terwijl ik nu alleen maar te laat kwam.'

'Kent de Tafel de vrouw over wie u spreekt?' vroeg de Eerste Spreker.

'Nee, Eerste Spreker. Zij is een inboorlinge van deze planeet.'

Delarmi sperde haar ogen wijd open. 'Een Toesvrouw?'

'Juist. Een Toesvrouw.'

'Wat hebben wij daarmee te maken?' vroeg Delarmi. 'Niets van wat zij zeggen kan van belang zijn. Ze bestaan niet!'

Gendibal trok zijn lippen strak samen in een grimas die onmogelijk voor een glimlach gehouden kon worden. Met scherpe stem zei hij: 'Fysiek bestaan alle Toeslanders wel degelijk. Het zijn menselijke wezens en ze spelen een rol in het Plan van Seldon. In hun indirecte bescherming van de Tweede Foundation spelen zij zelfs een vitale rol. Ik wens mij te distantiëren van de discriminerende opmerking van Spreker Delarmi en hoop dat haar woorden in de notulen worden vastgelegd en te zijner tijd zullen worden gezien als bewijs dat zij wellicht ongeschikt is om de positie van Spreker in te nemen. Stemt de rest van de Tafel in met haar ongelooflijke uitlating? Moet ik afzien van mijn getuige?'

'Roep uw getuige, Spreker,' zei de Eerste Spreker.

Gendibals lippen ontspanden zich tot de normale uitdrukkingsloze vorm - zoals die van een gespannen Spreker verwacht mag worden. Zijn geest was alert en afgeschermd, maar achter die verdedigingslinie voelde hij nu dat het gevaarlijkste punt achter de rug was en dat hij had gewonnen. 

34

Sura Novi was een bonk zenuwen. Haar ogen waren opengesperd en haar onderlip trilde een beetje. Zij kneep haar handen dicht, deed ze weer open en meteen weer dicht, en haar boezem zwoegde een beetje. Haar haar was naar achteren gekamd en samengebonden tot een knot. Haar door de zon gebruinde gezicht vertrok af en toe. Haar handen frunnikten nu en dan aan de plooien van haar lange rok. Ze keek snel de Tafel rond - Spreker na Spreker - met ogen vol ontzag.

Zij beantwoordden haar blik en vertoonden daarbij verschillende graden van minachting en onbehagen. Delarmi richtte haar blik ruim boven Novi's hoofd en deed alsof zij er niet was.

Voorzichtig betastte Gendibal de contouren van haar geest, op een sussende, geruststellende manier. Hij zou hetzelfde hebben kunnen bereiken door even haar hand vast te pakken of haar wang te strelen, maar onder deze omstandigheden was dat natuurlijk niet mogelijk.

Hij zei: 'Eerste Spreker, ik ga het actieve bewustzijn van deze vrouw verdoven opdat haar getuigenis niet vertekend zal zijn door gevoelens van angst. Wilt u er alstublieft op toezien en willen de anderen die dat wensen met mij meedoen en vaststellen dat ik haar geest op geen enkele manier verander?'

Bij het horen van Gendibals stem was Novi angstig teruggedeinsd en dat verbaasde Gendibal niet. Hij besefte dat zij nog nooit Tweede Foundationisten van hoge rang met elkaar had horen spreken. Zij was nog nooit getuige geweest van die merkwaardige snelle combinatie van woorden, intonatie, gebaren en gedachten. De angst verdween echter even snel als zij gekomen was toen hij haar geest kalmeerde.

Haar gezicht kreeg een uitdrukking van haast serene rust.

'Er staat een stoel achter je, Novi,' zei Gendibal. 'Ga maar zitten.' Novi maakte een kleine, onhandige buiging en ging stijfjes zitten.

Ze sprak zeer duidelijk, maar Gendibal vroeg haar haar woorden te herhalen als haar Toeslandse accent te zwaar werd. En aangezien hij zijn eigen taalgebruik formeel hield uit respect voor de Tafel, moest hij zijn eigen vragen af en toe voor haar herhalen.

De geschiedenis van het gevecht tussen Rufirant en hemzelf werd op rustige, heldere manier verteld.

'Heb je dit allemaal zelf gezien, Novi?' vroeg Gendibal.

'Nee, Heer, anders ik hadden sneller gestopt. Rufirant zijn goede kerel, maar niet snel in hoofd.'

'Maar je hebt het voorval van a tot z beschreven. Hoe is dat mogelijk als je niet zelf hebt gezien?'

'Rufirant mij daarover vertellen, op mijn vragen. Hij zijn beschaamd.'

'Beschaamd? Weet jij of hij zich vroeger ook al ooit op deze manier heeft gedragen?'

'Rufirant? Nee, Heer. Hij zijn vriendelijk, ook al zijn hij heel groot. Hij zijn geen vechtbaas en hij zijn bang van klarken. Hij zeggen vaak zij machtig zijn en beschikken over krachten.'

'Waarom dacht hij er anders over toen hij mij tegenkwam?'

'Het zijn vreemd. Het zijn niet begrepen.' Zij schudde haar hoofd. 'Hij niet zijn oude zelf zijn. Ik zei tegen hem: "Jij modderkop, hoe komen je erbij een klark aan te vallen?" En hij zeggen: "Ik weet niet hoe. Het lijken alsof ikzelf opzij staan en naar niet-ik kijken".'

Spreker Cheng kwam tussenbeide. 'Eerste Spreker, welke waarde heeft het deze vrouw te horen vertellen wat die man haar gezegd heeft? Is de man niet beschikbaar voor een verhoor?'

'Dat is hij,' zei Gendibal. 'Als de Tafel ter aanvulling op de getuigenis van deze vrouw meer bewijzen wenst te horen, ben ik bereid Karoll Rufirant, mijn recente tegenstander, op te roepen. Zo niet, dan kan de Tafel meteen overgaan tot het uitspreken van haar oordeel zodra ik gereed ben met deze getuige.'

'Goed,' zei de Eerste Spreker. 'Ga verder met uw getuige.'

'En jijzelf, Novi?' vroeg Gendibal. 'is het voor jou normaal op een dergelijke manier tussenbeide te komen in een gevecht?'

Novi zweeg een poosje. Tussen haar dikke wenkbrauwen verscheen een kleine frons, die weer verdween. Ze zei: 'Ik weet niet. Ik wens klarken geen kwaad. Ik zijn gedreven en zonder nadenken ik zijn midden-in.' Een korte pauze, en dan: 'Ik doen het opnieuw als noodzaak zijn.'

'Novi, nu ga je slapen,' zei Gendibal. 'Je zult nergens aan denken. Je zult rusten en je zult zelfs niet dromen.'

Novi mompelde een paar woorden. Haar ogen gingen dicht en haar hoofd viel naar achteren tegen de hoofdsteun van haar stoel.

Gendibal wachte een ogenblik en zei toen: 'Eerste Spreker, met respect, wees zo goed mij in de geest van deze vrouw te volgen. U zult constateren dat hij opmerkelijk simpel en symmetrisch is, hetgeen een geluk is, want wat u zult zien zou anders misschien onzichtbaar zijn gebleven. Hier! Hier! Ziet u het? Als de andere leden van de Tafel mij willen volgen... Het is gemakkelijker als u een voor een komt.'

Er ontstond steeds meer geroezemoes rond de Tafel.

'Bestaat er bij u nog enige twijfel?' vroeg Gendibal.

Delarmi zei: 'Ja, ik twijfel, omdat...' Zij aarzelde alvorens dat te zeggen wat zelfs voor haar onuitspreekbaar was.

Gendibal bespaarde haar de moeite. 'U denkt dat ik opzettelijk met deze geest heb geknoeid om valse bewijzen te produceren? U denkt derhalve dat ik in staat ben een zo delicate aanpassing tot stand te brengen een klein kronkeltje in de geest, volkomen misplaatst, maar zonder dat de nabije omgving ook maar in de geringste mate lijkt aangetast? Als ik daartoe in staat was, zou ik dan nog op deze manier met iemand van u moeten omgaan ? Zou ik mij dan de vernedering van een proces moeten laten welgevallen? Zou ik mij dan nog moeten inspannen om u te overtuigen ? Als ik kon verrichten wat u in de geest van deze vrouw ziet, zou u allen hulpeloos zijn tegenover mij, tenzij u was voorbereid. Het is een hard feit dat niemand van u een geest zou kunnen manipuleren zoals de geest van deze vrouw is gemanipuleerd. En ik kan het evenmin. Maar toch is het gedaan.'

Hij pauzeerde en keek alle Sprekers een voor een aan. Tenslotte vestigde hij zijn blik op Delarmi. Hij sprak langzaam. 'Als u nog meer verlangt zal ik nu de Toeslandse boer Karoll Rufirant oproepen. Ik heb hem onderzocht en ook zijn geest is op deze manier bewerkt.'

'Dat zal niet nodig zijn,' zei de Eerste Spreker. Hij had een verblufte uitdrukking op zijn gezicht. 'Wat we hebben gezien is onthutsend.'

'Mag ik in dat geval,' zei Gendibal, 'deze Toesvrouw wekken en haar wegsturen? Ik heb ervoor gezorgd dat zij buiten deze Kamer wordt opgevangen en verzorgd.'

Hij pakte haar zachtjes bij de elleboog en leidde haar naar buiten. Bij zijn terugkeer zei hij: 'Laat mij een korte samenvatting geven. Geesten kunnen worden veranderd, en zijn veranderd, op een manier die onze vermogens te boven gaat. Op deze manier zouden de bibliothecarissen zelf ertoe gebracht kunnen zijn de gegevens over de Aarde uit de Bibliotheek te verwijderen - zonder dat wij of zijzelf het wisten. We zien op welke manier werd geregeld dat ik te laat zou komen bij de vergadering van de Tafel. Ik werd bedreigd, ik werd gered. Het resultaat was een afzettingsprocedure. Het gevolg van deze ogenschijnlijk logische opeenvolging van gebeurtenissen is dat ik misschien word verwijderd uit een positie waarin ik macht heb - en dat de actie die ik voorsta en die deze mensen, wie zij ook zijn, bedreigt, wellicht geen doorgang zal vinden.'

Delarmi leunde naar voren. Zij was duidelijk geschokt. 'Als deze geheime organisatie zo slim is, hoe hebt u dit alles dan kunnen ontdekken?'

Gendibal had het gevoel dat hij zich nu een glimlach kon veroorloven. 'Dat is niet mijn verdienste,' zei hij. 'Ik beweer niet dat ik deskundiger ben dan de andere Sprekers, en zeker niet deskundiger dan de Eerste Spreker. Deze anti-Muildieren, zoals de Eerste Spreker ze zo treffend heeft genoemd, zijn echter noch oneindig wijs, noch oneindig onkwetsbaar. Misschien hebben zij deze specifieke Toesvrouw als hun werktuig gekozen omdat zij maar heel weinig aanpassing vergde. Zij had uit zichzelf al veel sympathie voor wat zij 'klarken' noemt en bewonderde hen hevig.

Maar toen het voorval achter de rug was, heeft het tijdelijke contact met mij haar gesterkt in haar fantasie zélf een 'klark' te worden. Met dat doel voor ogen kwam ze mij de volgende dag opzoeken. Haar merkwaardige ambitie wekte mijn nieuwsgierigheid en ik bestudeerde haar geest wat ik anders beslist niet gedaan zou hebben. Met meer geluk dan wijsheid ontdekte ik de afwijking, en besefte de betekenis daarvan. Als een andere vrouw was gekozen, iemand die niet van nature al zo sterk pro-klerken was, dan zouden de anti-Muildieren weliswaar meer moeite hebben moeten doen om de aanpassing van de geest tot stand te brengen, maar dan zouden deze gevolgen vermoedelijk zijn uitgebleven. Dan zou ik waarschijnlijk niets hebben ontdekt. De anti-Muildieren hebben zich misrekend. In elk geval hebben zij niet voldoende rekening gehouden met onvoorziene omstandigheden. Het is een bemoedigende gedachte dat zij zich zozeer kunnen vergissen.'

Delarmi zei: 'De Eerste Spreker en u noemen deze organisatie de anti-Muildieren omdat zij, zo neem ik aan, hun best doen de Melkweg in het spoor van het Seldon Plan te houden en niet proberen, zoals het Muildier deed, het Plan te verstoren. Als de anti-Muildieren dat doen, waarom zijn zij dan gevaarlijk?' 

'Waarom zouden zij zich inspannen als ze daar geen doel mee beogen? Wij kennen dat doel niet. Een cynicus zou kunnen zeggen dat zij van plan zijn op een zeker moment in de toekomst voor de dag te komen om de stroom te verleggen in een richting die voor hen veel prettiger is dan voor ons. Dat is ook mijn persoonlijke indruk, al ben ik van nature niet zo cynisch. Is Spreker Delarmi wellicht bereid staande te houden gezien de grote rol die liefde en vertrouwen, naar wij allen weten, in haar persoonlijkheid spelen dat we hier te maken hebben met kosmische altruïsten die ons werk voor ons opknappen zonder zelfs maar te denken aan een beloning?'

Er ging een gedempt gelach op rond de Tafel en Gendibal wist nu zeker dat hij had gewonnen. En Delarmi wist dat zij verloren had, want van achter haar waterdichte geestscherm flitste plotseling als een straal zonlicht door een dicht bladerdek in een bos een vurige gloed van woede.

Gendibal zei: 'Toen ik het incident met de Toeslandse boer net achter de rug had, kwam ik overhaast tot de conclusie dat daar een andere Spreker achter moest steken. Toen ik de aanpassing van de geest van de Toesvrouw had geconstateerd, wist ik dat ik gelijk had inzake de intrige, maar ongelijk inzake de intrigant. Ik bied u mijn verontschuldiging aan voor die vergissing en verzoek u de ernst van de situatie als verzachtende omstandigheid te willen laten gelden.'

De Eerste Spreker zei: ik geloof dat wij dit mogen beschouwen als een verdediging die...'

Delarmi onderbrak hem. Zij had zichzelf weer geheel onder controle. Haar gezicht stond vriendelijk en haar stem was suikerzoet. 'Met alle respect, Eerste Spreker, als ik u mag onderbreken... Ik stel voor dat wij de afzettingsprocedure afvoeren van de agenda. Op dit ogenblik zou ik niet vóór een veroordeling willen stemmen, en ik stel mij voor dat niemand dat wil. Ik wil zelfs voorstellen het gehele voorstel tot afzetting uit de stukken te schrappen en de Spreker weer een onbevlekte conduitestaat te geven. Spreker Gendibal heeft zichzelf op kundige wijze vrijgepleit, ik wens hem daarmee geluk - en ook met het feit dat hij een crisis heeft ontdekt die wij allen wellicht onopgemerkt zouden hebben laten voortsmeulen, met onafzienbare gevolgen. Ik bied de Spreker mijn welgemeende excuses aan voor de vijandigheid die ik eerder jegens hem heb betoond.'

Ze keek hem stralend aan en Gendibal voelde zijns ondanks bewondering voor de manier waarop zij haar koers veranderde om haar verlies beperkt te houden. Hij voelde ook dat dit niet meer was dan een uitwijkmanoeuvre ter voorbereiding van een aanval uit een andere richting.

Hij was er zeker van dat hem iets onaangenaams te wachten stond.

35

Als zij haar best deed om charmant te zijn kon spreker Delora Delarmi de Tafel aardig naar haar hand zetten. Haar stem werd dan zacht, haar glimlach innemend, haar ogen sprankelend -  een onweerstaanbaar geheel. Niemand viel haar dan in de rede en iedereen wachtte tot de klap zou vallen.

'Dankzij Spreker Gendibal,' zei ze, 'denk ik dat we nu allemaal begrijpen wat er gedaan moet worden. We kunnen de anti-Muildieren niet zien. We weten niets van hen af, afgezien van hun vluchtige ingreep in de geesten van mensen die regelrecht deel uitmaken van ons eigen fort, de Tweede Foundation zelf. We weten niet wat de machthebbers van de Eerste Foundation van plan zijn. We kunnen te maken krijgen met een verbond tussen de anti-Muildieren en de Eerste Foundation. We weten het niet.

Wel weten wij dat deze Golan Trevize en zijn metgezel, wiens naam me nu even ontschoten is, op weg zijn naar een onbekende bestemming, en dat de Eerste Spreker en Gendibal het gevoel hebben dat Trevize de sleutel bezit tot de uitkomst van deze grote crisis. Wat staat ons derhalve te doen? Het is evident dat wij zoveel mogelijk te weten moeten zien te komen over Trevize: waar hij heengaat, wat hij denkt, wat zijn doel is. En ook of hij zelf weet waar hij heengaat, wat hij denkt, wat zijn doel is, en of hij in feite niet een willoos werktuig is van een macht die groter is dan hij.'

'Hij wordt geobserveerd,' zei Gendibal.

Delarmi plooide haar lippen tot een toegeeflijke glimlach. 'Maar door wie? Door een van onze agenten op de Buitenwerelden? Kunnen zulke agenten tegenspel bieden aan machten zoals die waarmee wij nu geconfronteerd worden? Vast en zeker niet. In de tijd van het Muildier en ook later heeft de Tweede Foundation nooit geaarzeld bij het uitzenden - of zelfs opofferen - van vrijwilligers. Daarvoor werden de beste personen gekozen die we hadden, want het zou zinloos zijn geweest met minder genoegen te nemen. Toen het nodig was het Seldon Plan te herstellen, heeft Preem Palver in eigen persoon de Melkweg doorkruist als Trantoriaanse handelaar om dat meisje, Arkady, terug te halen. We kunnen niet werkloos blijven toezien bij een crisis die misschien groter is dan we ooit hebben meegemaakt. We mogen niet vertrouwen op ondergeschikte functionarissen - waarnemers en boodschappenjongens.'

'U wilt toch zeker niet suggereren dat de Eerste Spreker Trantor op dit ogenblik zou moeten verlaten?' vroeg Gendibal.

'Natuurlijk niet,' zei Delarmi. 'We hebben hem hier hard nodig. Maar anderzijds hebben wij uw persoon ter beschikking, Spreker Gendibal. U hebt de crisis ontdekt en op de juiste manier ingeschat. U bent degene die de subtiele manipulatie met de Bibliotheek en de geesten van de Toeslanders op het spoor is gekomen. U bent de persoon die zijn inzichten tegen de unanieme oppositie van de Tafel in heeft staande gehouden - en die heeft gewonnen. Niemand van ons heeft die zaken zo helder ingezien en van niemand van ons kan verwacht worden dat hij of zij ze even helder als u zal blijven zien. Daarom bent u, naar mijn stellige overtuiging, degene die erop uit moet om een confrontatie met de vijand aan te gaan. Mag ik daarover de mening van de Tafel vernemen?'

Er was geen formele stemming nodig om die mening te weten te komen. Elke Spreker voelde de geest van de anderen en het werd een plotseling verblufte Gendibal duidelijk dat deze formidabele vrouw erin slaagde - op het moment van zijn overwinning en haar eigen nederlaag - hem in een onherroepelijke ballingschap te sturen om een taak te vervullen die hem voor onbepaalde tijd in beslag zou nemen, terwijl zij hier achterbleef om de Tafel te controleren en dus ook de Tweede Foundation en dus ook de Melkweg - waardoor deze misschien wel allemaal hun ondergang tegemoet gingen.

En als de Gendibal-in-ballingschap er op de een of andere manier in zou slagen de informatie te krijgen die het de Tweede Foundation mogelijk maakte de naderende crisis af te wenden, zou Delarmi de eer krijgen dat zij dat had geregeld en zijn succes zou haar macht verstevigen. Hoe sneller Gendibal zou werken, hoe effectiever hij tot succes kwam, des te zekerder zou het zijn dat hij haar macht verstevigde.

Het was een schitterende manoeuvre, een ongelooflijk herstel.

En zelfs nu domineerde zij de Tafel zo duidelijk, dat zij in feite de rol van de Eerste Spreker had overgenomen. Die gedachte van Gendibal werd duidelijk bevestigd door de woede die hij bij de Eerste Spreker waarnam. Hij draaide zijn hoofd om. De Eerste Spreker deed geen pogingen zijn kwaadheid te verbergen. Al gauw was het duidelijk dat een nieuwe interne crisis in de plaats was gekomen van de crisis die zojuist was opgelost. 

36

Quindor Shandess, de vijfentwintigste Eerste Spreker, had geen bijzondere illusies omtrent zichzelf.

Hij wist dat hij niet behoorde tot de schaarse Eerste Sprekers die een dynamische gloed hadden weten te geven aan de vijf eeuwen lange geschiedenis van de Tweede Foundation. Anderzijds werd dat ook niet van hem verlangd. Hij bestuurde de Tafel in een rustige welvaartsperiode in de Melkweg en er was geen behoefte aan dynamisch optreden. Het had tijd geleken voor een behoudende koers en daarvoor was hij de juiste man op de juiste plaats geweest. Zijn voorganger had hem om die reden uitgekozen.

'Jij bent geen avonturier, jij bent een geleerde,' had de vierentwintigste Eerste Spreker gezegd. 'Jij zult het Plan beschermen, terwijl een avonturier het misschien in de soep zou draaien. Bescherming! Laat dat het richtsnoer zijn voor jouw Tafel.'

Hij had het geprobeerd, maar dat had betekend dat hij zich als Eerste spreker passief had moeten opstellen, hetgeen door sommigen was uitgelegd als zwakheid. Steeds weer waren er geruchten geweest dat hij van plan zou zijn af te treden en er waren openlijke intriges geweest ten aanzien van zijn opvolging door de een of de ander.

Shandess had er nooit aan getwijfeld dat Delarmi in dat gevecht een prominente rol speelde. Zij was de sterktste persoonlijkheid aan de Tafel en zelfs Gendibal, die nog alle vuur en dwaasheid van zijn jeugd bezat, week voor haar, zoals ook nu bleek.

Maar, bij Seldon, hij mocht dan passief zijn, of zelfs zwak, als Eerste Spreker had hij éen voorrecht dat nog niemand van zijn voorgangers ooit had opgegeven en dat ook hij niet zou opgeven.

Hij ging staan om het woord te voeren en er werd rond de Tafel om stilte gesist. Als de Eerste Spreker in staande houding sprak, mochten er geen interrupties plaatsvinden. Zelfs Delarmi en Gendibal zouden het niet wagen hem te onderbreken.

'Sprekers!' zei hij. 'Ook ik ben van mening dat we te maken hebben met een gevaarlijke crisis en dat we krachtige maatregelen moeten treffen. Ik ben degene die een confrontatie met de vijand zou moeten zoeken. Spreker Delarmi heeft mij met de haar typerende vriendelijkheid voor die taak geëxcuseerd door te zeggen dat ik hier onmisbaar ben. De waarheid is echter dat ik noch hier, noch elders onmisbaar ben. Ik word oud, ik word vermoeid. Al lange tijd heeft men verwacht dat ik op een dag terug zou treden en misschien moet ik dat ook wel doen. Als deze crisis goed geëindigd is, zal ik ook echt terugtreden.

Maar natuurlijk is het een voorrecht van de Eerste Spreker zijn eigen opvolger aan te wijzen. Ik zal dat nu gaan doen. Er is een Spreker die al lang het doen en laten van de Tafel heeft gedomineerd, een Spreker die door de kracht van haar persoonlijkheid vaak het leiderschap heeft geleverd dat ik niet kon geven. U weet allen dat ik het heb over Spreker Delarmi.'

Hij pauzeerde even en zei toen: 'Alleen u, Spreker Gendibal, geeft blijk van afkeuring. Mag ik vragen waarom?' Hij ging zitten, zodat Gendibal het recht kreeg te antwoorden.

'Ik wil geen blijk geven van afkeuring, Eerste Spreker,' zei Gendi bal met zachte stem. 'Het is uw recht een opvolger te kiezen.'

'En dat zal ik doen. Als u terugkeert en er in geslaagd zult zijn een proces op gang te brengen dat een einde zal maken aan deze crisis, zal het voor mij tijd zijn om af te treden. Mijn opvolger zal dan rechtstreeks verantwoordelijk zijn voor het uitvoeren van het beleid dat nodig zal zijn om het genoemde proces voort te zetten en tot een goed einde te brengen. Wilt u iets zeggen, Spreker Gendibal?'

Gendibal sprak zachtjes. 'Als u Spreker Delarmi tot uw opvolger benoemt, Eerste Spreker, hoop ik dat u haar voordien zult adviseren om...'

De Eerste Spreker onderbrak hem ruw. ik heb gesproken over Spreker Delarmi, maar ik heb haar niet genoemd als mijn opvolger. Welnu, wat wilde u zeggen?'

'Neem mij niet kwalijk, Eerste Spreker. Ik had moeten zegggen: indien u Spreker Delarmi tot uw opvolger benoemt met ingang van het moment van mijn terugkeer, zou u haar dan willen adviseren...'

'En evenmin zal ik haar noemen als mijn toekomstige opvolger, onder welke omstandigheden ook. Dus wat wilde u nu eigenlijk zeggen?' 

De Eerste Spreker was niet in staat deze uitspraak te doen zonder zich vergenoegd te tonen over de klap die hij Delarmi hiermee gaf. De manier waarop hij het gedaan had, had niet vernederender kunnen zijn.

'Wel, Spreker Gendibal,' herhaalde hij, 'wat hebt u te zeggen?'

'Dat ik in verwarring ben.'

De Eerste Spreker ging weer rechtop staan. Hij zei: 'Spreker Delarmi heeft gedomineerd en leiding gegeven, maar om Eerste Spreker te zijn is er méér nodig. Spreker Gendibal heeft dingen gezien die wij niet hebben gezien. Hij heeft het hoofd geboden aan de unanieme vijandigheid van deze Tafel en haar gedwongen de zaken opnieuw in overweging te nemen. Hij heeft haar vervolgens overreed met hem in te stemmen. Ik heb mijn twijfels over het motief van Spreker Delarmi om de verantwoordelijkheid voor de achtervolging van Golan Trevize op de schouders van Spreker Gendibal te leggen, maar de keuze van de schouders is de juiste. Ik weet dat hij zal slagen, ik vertrouw hierbij op mijn intuïtie, en zodra hij terugkeert zal Spreker Gendibal de zesentwintigste Eerste Spreker zijn.'

Hij ging plotseling zitten en alle Sprekers begonnen hun mening ten beste te geven in een kakofonie van woorden, klanken, gebaren en gedachten. De Eerste Spreker besteedde daar geen aandacht aan en staarde onverschillig voor zich uit. Nu het achter de rug was beseft hij met enige verbazing hoezeer het hem opluchtte de mantel van de verantwoordelijkheid van zich te hebben afgelegd. Hij had dat al eerder moeten doen maar dat was niet mogelijk geweest.

Pas nu had hij zijn kennelijke opvolger gevonden.

En toen ving zijn geest toevallig die van Delarmi op en hij keek in haar richting.

Bij Seldon! Zij was kalm en zij glimlachte. Zij liet niets blijken van haar mateloze teleurstelling. Zij had het nog niet opgegeven! Hij vroeg zich af of hij haar soms in de kaart had gespeeld. Wat kon zij nu nog beginnen?

37

Delora Delarmi zou vrijelijk hebben blijk gegeven van haar wanhoop en haar teleurstelling als zij daar iets mee zou zijn opgeschoten.

Het zou haar heel wat bevrediging hebben verschaft om die seniele gek die de Tafel voorzat of die kinderlijke idioot met wie het Lot samenspande op hun nummer te zetten, maar zij was niet uit op bevrediging. Zij wilde méér dan dat.

Zij wilde Eerste Spreker worden.

En zo lang er nog kaarten waren die zij kon uitspelen, zou ze dat beslist niet nalaten.

Zij glimlachte lieflijk en hief haar hand op als om aan te duiden dat zij het woord wenste, maar zij hield die houding net lang genoeg vol om ervoor te zorgen dat het tijdens haar woorden niet gewoon rustig zou zijn, maar werkelijk doodstil.

'Eerste Spreker,' zei ze, 'zoals Spreker Gendibal daarstraks al zei wil ik geen blijk geven van afkeuring. Het is uw voorrecht een opvolger aan te wijzen. Als ik nu het woord voer is dat alleen om bij te dragen, naar ik hoop, aan het succes van wat nu Spreker Gendibals missie is geworden. Mag ik mijn gedachten uiteenzetten, Eerste Spreker?'

'Ga uw gang,' zei de Eerste Spreker kortaf. Naar zijn smaak was zij veel te gladjes, veel te meegaand.

Delarmi leek ernstig en boog haar hoofd. Haar glimlach was verdwenen. Ze zei: 'Wij hebben schepen. Technisch gezien zijn ze niet zo voortreffelijk als die van de Eerste Foundation, maar ze kunnen Spreker Gendibal vervoeren. Hij weet hoe hij ze moet besturen, neem ik aan, zoals wij allen dat weten. Wij hebben vertegenwoordigers op elke belangrijke planeet in de Melkweg, en hij zal overal welkom worden geheten. Bovendien kan hij zichzelf nu zelfs tegen deze anti-Muildieren verdedigen, aangezien hij zich uitstekend bewust is van het gevaar. Ook al hadden wij het niet in de gaten, ik vermoed dat zij er de voorkeur aan hebben gegeven hun gang te gaan via de lagere klassen en zelfs de Toeslandse boeren. Natuurlijk zullen wij een zorgvuldig onderzoek doen naar de geesten van alle Tweede Foundationisten, inclusief die van de Sprekers, maar ik ben er zeker van dat die onaangetast zullen blijken te zijn. De anti-Muildieren hebben het niet aangedurfd zich met ons te bemoeien.

Niettemin is er geen reden waarom Spreker Gendibal meer risico's zou nemen dan strikt noodzakelijk is. Het is niet de bedoeling dat hij zich stort in een roekeloos avontuur en het zou beter zijn als zijn missie op de een of andere manier vermomd kon worden zodat hij hen bij verrassing zou overvallen. Het zou nuttig zijn als hij de rol speelde van een Toeslandse handelaar. Zoals we allen weten heeft ook Preem Palver zich destijds uitgegeven voor een handelaar toen hij de Melkweg doorkruiste.'

'Preem Palver had een specifieke reden om dat te doen,' zei de Eerste Spreker. 'Voor Spreker Gendibal geldt dat niet. Als het nodig mocht zijn een of andere vermomming te gebruiken, zal hij zeker inventief genoeg zijn om er een te bedenken.'

'Met respect, Eerste Spreker, ik wil u attent maken op een subtiele vermomming. U zult zich herinneren dat Preem Palver zijn vrouw en langjarige echtgenote met zich meenam. Niets was een zo treffend bewijs van zijn alledaagse normaalheid, zogezegd, als het feit dat hij samen met zijn eigen vrouw reisde. Elke verdachtmaking werd aldus voorkomen.'

'Ik heb geen echtgenote,' zei Gendibal. ik heb wel vriendinnen gehad, maar geen van hen zou in deze omstandigheden de rol van mijn vrouw willen spelen.'

'Dat is welbekend, Spreker Gendibal,' zei Delarmi, 'maar de mensen zullen die rol aanvaarden ongeacht welke vrouw u meeneemt. Ongetwijfeld zullen wij een vrijwilligster kunnen vinden. En als u de noodzaak mocht voelen schriftelijke bewijzen te kunnen overleggen, kan daar beslist wel voor worden gezorgd. Ik denk dat u een vrouw zou moeten meenemen.'

Gendibal hield een paar tellen zijn adem in. Zij zou toch zeker niet willen zeggen...

Zou het een valstrik zijn om alsnog een deel van het succes voor zich te kunnen opeisen? Zou zij uit zijn op een gezamenlijke - of roulerende - bezetting van de plaats van de Eerste Spreker?

'Ik voel mij gevleid bij de gedachte dat Spreker Delarmi van mening...' begon Gendibal op grimmige toon.

Delarmi begon hardop te lachen en keek Gendibal aan met iets wat bijna echte hartelijkheid leek. Hij was in de valkuil gestort en keek nu schaapachtig voor zich uit omdat het tot hem was doorgedrongen. De Tafel zou dat niet vergeten.

'Spreker Gendibal,' zei zij, 'ik zou niet zo brutaal zijn het te wagen een deel van deze taak op mij te nemen. Het is uw taak, die van u alleen, zoals ook de post van de Eerste Spreker de uwe zal zijn, de uwe alleen. Ik zou niet hebben durven verwachten dat u mij had willen meenemen. Werkelijk, Spreker, op mijn leeftijd zie ik mijzelf niet meer als een charmant...'

Er werd geglimlacht rond de Tafel en zelfs de Eerste Spreker had moeite de zijne te verbergen.

Gendibal voelde de steek en deed zijn best zijn verlies niet te vergroten door haar luchthartigheid met gelijke munt te betalen. Het was vergeefse moeite.

Op zo weinig mogelijk hatelijke toon zei hij: 'Wat had u dan willen voorstellen? Ik verzeker u dat ik niet speelde met de gedachte dat u zou wensen mij te vergezellen. U bent op uw best hier aan de Tafel en niet, naar ik weet, in de drukte van Melkwegzaken.'

'Precies, Spreker Gendibal, precies,' zei Delarmi. 'Mijn suggestie heeft dan ook betrekking op uw rol als Toeslandse handelaar. Om die rol waarlijk authentiek te maken kunt u zich immrs geen beter gezelschap wensen dan dat van een Toesvrouw?'

'Een Toesvrouw?' Voor de tweede keer in korte tijd werd Gendibal volledig verrast en de Tafel genoot ervan.

'De Toesvrouw,' ging Delarmi verder. 'Degene die u een afranseling bespaarde. Degene die u vol eerbied aanziet. Degene wier geest u hebt onderzocht en die u daardoor, zonder het te weten, voor de tweede keer iets bespaarde, iets veel ergers dan een afranseling. Ik stel voor dat u haar meeneemt.'

Gendibal had eerst de neiging dat te weigeren, maar hij wist dat zij dat van hem verwachtte. Dat zou de Tafel nog meer plezier doen. Het was nu duidelijk dat de Eerste Spreker, in zijn ijver Delarmi op haar plaats te zetten, een vergissing had gemaakt door Gendibal tot zijn opvolger te benoemen - of, tenminste, dat Delarmi er snel een vergissing van leek te maken.

Gendibal was de jongste van de Sprekers. Hij had de Tafel tegen zich in het harnas gejaagd en vervolgens weten te voorkomen dat zij hem veroordeelden. In zekere zin had hij hen feitelijk vernederd. Niemand van hen kon hem zonder wrok zien als de aanstaande erfopvolger.

Dat was op zichzelf al een zware handicap, maar nu zouden zij zich ook nog kunnen herinneren hoe gemakkelijk Delarmi hem lachwekkend had gemaakt en hoezeer zij zich daarin hadden verheugd. Zij zou dat gebruiken om hen er met gemak van te overtuigen dat hij te jong en te onervaren was voor de rol van Eerste Spreker. Hun gezamenlijke druk zou de Eerste Spreker dwingen zijn mening te herzien zodra Gendibal was vertrokken voor zijn missie. En als de Eerste Spreker voet bij stuk hield, zou Gendibal uiteindelijk belanden in een functie die voor altijd machteloos zou zijn tegenover een verenigde oppositie.

Hij zag dit alles in een flits voor zich en was daardoor in staat zonder merkbare aarzeling te antwoorden.

'Spreker Delarmi,' zei hij, 'Ik bewonder uw scherpzinnigheid. Ik had gedacht u allen te verrassen. Het was inderdaad mijn bedoeling de Toesvrouw met mij mee te nemen, zij het niet direct wegens de uitstekende reden die u noemt. Ik wilde haar meenemen ter wille van haar geest. U hebt allen die geest onderzocht. U hebt allen gezien wat het voor een geest is: verbazingwekkend intelligent maar daarenboven helder, simpel, volstrekt gespeend van arglist. Elke aanraking door derden zou terstond merkbaar zijn, zoals u allen ongetwijfeld al had vastgesteld.

Ik vraag mij daarom af of het al bij u was opgekomen, Spreker Delarmi, dat zij uitstekend dienst kan doen als een soort waarschuwingslampje. Ik zou de eerste tekenen van de aanwezigheid van een geestbeïnvloedend wezen eerder via haar geest opmerken, denk ik, dan via mijn eigen geest.'

Na die woorden heerste er een ietwat verbaasde stilte en hij vervolgde op speelse toon: 'Ach, heeft niemand van u dat ingezien? Wel, dat is niet zo belangrijk. Ik moet nu afscheid van u nemen. We mogen geen moment meer verloren laten gaan.'

'Wacht,' zei Delarmi, die haar initiatief nu voor de derde keer was kwijtgeraakt. 'Wat bent u van plan te doen?'

Gendibal haalde even zijn schouders op. 'Waarom zou ik u lastig vallen met details? Hoe minder de Tafel weet, des te kleiner is de kans dat de anti-Muildieren roet in het eten kunnen gooien.'

Hij zei het op een toon alsof de veiligheid van de Tafel hem meer dan wat ook ter harte ging. Hij vulde zijn geest met die gedachte en liet het duidelijk merken.

Het zou hen vleien. Méér nog, de tevredenheid die daardoor bij hen zou ontstaan kon wellicht verhinderen dat zij zich gingen afvragen of Gendibal eigenlijk wel precies wist wat hij van plan was.

38

De Eerste Spreker sprak die avond onder vier ogen met Gendibal.

'Je had gelijk,' zei hij. ik kon het niet laten even onder het oppervlak van je geest te duiken. Ik zag dat je de aankondiging van mijn opvolging een vergissing vond en dat was het ook. Ik was gewoon te gretig om die eeuwige glimlach van haar gezicht te vagen en een beetje wraak te nemen vanwege de terloopse manier waarop zij zo vaak mijn rol heeft overgenomen.'

'Het zou misschien beter zijn geweest,' zei Gendibal vriendelijk, 'als u het mij onder vier ogen had verteld en daarna had gewacht tot mijn terugkeer.'

'Dan had ik haar geen hak kunnen zetten! Het is niet zo'n sterk motief voor een Eerste Spreker, dat geef ik toe.'

'Dit zal haar niet stoppen, Eerste Spreker. Zij zal blijven intrigeren om de post te krijgen en misschien niet zonder goede redenen. Ik weet zeker dat er sommigen zullen zijn die zeggen dat ik uw benoeming had moeten weigeren. Het zou niet moeilijk zijn aan te tonen dat Spreker Delarmi de meest scherpzinnige geest aan de Tafel bezit en dat zij dus de beste Eerste Spreker zou zijn.'

'Aan de Tafel, ja, maar elders niet,' gromde Shandess. 'Vijanden herkent zij niet, behalve als het andere Sprekers zijn. Zij had sowieso nooit een Spreker mogen worden. Luister eens, zal ik je verbieden de Toesvrouw mee te nemen? Ik weet dat zij je daar heeft ingeluisd.

'Nee, de reden die ik heb bedacht om haar mee te nemen snijdt hout. Zij zal echt een alarmsignaal zijn en ik ben blij dat Spreker Delarmi mij dwong dat te beseffen. Ik ben er zeker van dat de vrouw erg nuttig zal blijken te zijn.'

'Goed dan. Tussen haakjes: ik loog evenmin. Ik ben er echt van overtuigd dat jij zult klaarspelen wat er nodig is om aan deze crisis een einde te maken - als je tenminste mijn intuïtie kunt vertrouwen.'

'Ik denk dat ik die kan vertrouwen, want ik ben het met u eens. Wat er ook gebeurt: ik beloof u dat ik beter terugkom dan ik wegga. Ik zal terugkeren om Eerste Spreker te worden, wat de anti-Muildieren, of Spreker Delarmi, ook zullen verzinnen.'

Nog terwijl hij de woorden uitsprak, bestudeerde Gendibal zijn eigen tevredenheid. Waarom was hij zo blij? Waarom was hij zo begerig naar deze éen-schips expeditie naar de ruimte? Ambitie, natuurlijk. Preem Palver had ooit iets soortgelijks gedaan en hij, Stor Gendibal, ging nu bewijzen dat hij daar óok toe in staat was. Daarna zou niemand hem nog het Eerste Sprekerschap kunnen ontzeggen. Maar was er behalve ambitie niet nog iets anders? De verlokking van een gevecht? Het algemene verlangen naar avontuur van iemand die zijn gehele leven als volwassene noodgedwongen had moeten doorbrengen in een verborgen hoekje van een afgelegen planeet? Hij wist het allemaal niet zo precies, maar hij wist zeker dat hij brandde van verlangen om te vertrekken.