Rosalia Paula Luz de la Caridad

Het landhuis Las Delicias vormt het schouwtoneel van enkele verrassende legenden over de Havaanse hogere kringen. Tegenwoordig wordt het gebruikt als locatie voor de opname van saaie films, wat niet de schuld is van het huis noch van zijn verleden. Daar, in die namaakmiddeleeuwse ronde torens, woonde een deftige dame: Rosalia Paula Luz de la Caridad Abreu, zuster van Marta Abreu, echtgenote van de arts Domingo Sanchez Toledo en moeder van Rosalia Sanchez Abreu, aan wie SaintJohn Perse, op het hoogtepunt van zijn liefdesavontuur met de Cubaanse Lilita, het raadselachtige gedicht 'La extranjera' opdroeg. Maar de tijden veranderden, de faam van deftige dames begon te tanen, en Rosalia stond uiteindelijk alleen nog maar bekend als 'het rijke wijf dat met apen neukte'. Een groot aantal namen van personen die een hoofdrol speelden in de Cubaanse geschiedenis werd op die manier door de castristische revolutie door het slijk gehaald.

Rosalia en haar zusters Rosa en Marta, vooral Marta, besteedden een groot deel van hun immense fortuin aan de onafhankelijkheid van hun land. Ze stichtten scholen en bouwden ziekenhuizen en bejaardentehuizen. Net als haar zuster bracht Rosalia een lange periode in ballingschap in Parijs door. Omstreeks 1902, toen haar zwager Luis Estévez vice-president werd, keerde ze naar Cuba terug. Er wordt verteld dat ze van jongs af aan gek was op dieren en dolgraag een dierentuin wilde opzetten om de zeldzaamste dieren aan de mensen te tonen. Ik vermoed dat ze zelfs droomde van een safari naar Kenia om er de bloeddorstigste leeuwen te vangen en op z'n minst een olifant mee terug te nemen. Zeker is dat ze op middelbare leeftijd geobsedeerd raakte door apen, waarna haar landgoed veranderde in een echte fokkerij. Maar waarschijnlijk - zoals dat het geval is met elke legende - liggen de kletspraatjes die door het volk worden rondgestrooid en de waarheid een heel eind uit elkaar. Er wordt ook beweerd dat de leider van de groep apen stapelverliefd werd op zijn meesteres. Zo verliefd, dat de chimpansee, toen Rosalia Paula Luz de la Caridad overleed, wilde verhinderen dat men haar lichaam naar de begraafplaats bracht. Ik moet bekennen dat de legende over een vrouw uit de hogere kringen die omringd werd door apen en het lustobject was voor een van hen, me altijd heeft gefascineerd. Stel dat het waar is, wat dan nog? Ik ken gevallen van vrouwen en honden die een paar vormen, en met de laatste bedoel ik geen mannen maar echte honden die blaffen en trouw zijn en hun bazinnen jaloers bewaken. Het landhuis Las Delicias verhief zich trots te midden van de nachtelijke duisternis, omgeven door geboomte met weelderige, dichte kruinen die sinds lang niet gesnoeid waren. Het heldere maanlicht viel op de marmeren vloer van de hal die, zonder de oude meubels, een armzalige aanblik bood. Die dag had ik de opnamen bijgewoond van een film die gemaakt werd door een Braziliaanse cineast. De filmploeg was al vertrokken en ik besloot achter te blijven om het huis in mijn eentje te bekijken, zonder het lawaaiige heden dat het mysterie van het verleden verstoorde. Terwijl ik op een van de toiletten een sigaret rookte, wachtte ik tot ze allemaal waren vertrokken. Ze deden alle lichten uit, maar dat deerde me niet, want ik zocht liever tastend mijn weg in het schemerduister. Er hingen spinnenwebben in de lege eetkamer en de afgeschilferde wanden waren overdekt met grijs stof. Plotseling werd het vertrek verlicht en kwam het decor tot leven. Over de grote eettafel lag een geborduurd linnen tafelkleed waarvan de randen waren afgezet met Brugse kant. Rosali'a verscheen zoals ze eruit moet hebben gezien op haar eenentwintigste, slank en aantrekkelijk, gekleed in een kostbare Parijse japon. Ze zat aan het hoofd van de tafel en was omgeven door acht apen. Terwijl zij de zilveren vork naar haar mond bracht en een hapje vis nam, verslonden haar tafelgenoten rijpe bananen na die netjes te hebben geschild en de schillen op witporseleinen borden met een zachtblauwe rand te hebben gelegd. Rosali'a Paula Luz de la Caridad praatte tegen de apen alsof ze haar verstonden en sommige beantwoordden haar betoog met een sympathiek gegrom. Het viel me op dat de leider rode wijn dronk uit een goudgerand glas. Na het eten werd de tafel door het personeel afgeruimd, waarna de bazin en de apen zich installeerden in de salon. De zoon van de wasvrouw, de oude, vrijgelaten slaaf, de tuinman en de apen Chacho, Chichi en Chelo maakten een keuze uit verschillende muziekinstrumenten - trommels, fluiten, Andalusische gitaren - en een van hen nam plaats achter de piano. De nachtelijke bries voerde de muziek door de talrijke gangen. Rosali'a vroeg de oude slaaf ten dans, want zonder uitzondering namen allen deel aan het feest. Toen het muziekstuk was afgelopen, lukte het Rosalia de wasvrouw te laten accepteren dat haar zoon deed wat hij het allerliefst wilde: een orkest vormen. De wasvrouw stemde ermee in, hoewel niet van ganser harte, want haar droom was dat Chapapote chirurg zou worden.

'Hij kan dokter worden, Enriqueta, ik zal hem financieel steunen. Maar de muziek mag hij niet in de steek laten. Laat zijn talent alstublieft niet verloren gaan,' drong Rosalia Paula Luz de la Caridad aan terwijl ze de mollige arm van Enriqueta streelde.

De wasvrouw glimlachte blij en drukte een kus op de wang van de dame.

'U bent een heilige, mevrouw.' En ze veegde haar ogen af met een keukendoek.

Cuco, de chimpansee, stond op van het kussen dat speciaal ontworpen en gemaakt was voor zijn enorme aambeien en gaf gehoor aan de zangerige stem van zijn bazin. Hij begreep dat ze wilde dansen. Dus sloeg hij zijn arm om haar middel, richtte zich op en gaf de maat aan met zijn ruwe, harige poten. De vrouw prees hem om de vorderingen die hij had gemaakt.

'Je danst geweldig, Cuco, steeds beter!'

Cuco kneep zijn ogen half dicht, het trillen van zijn snuit verried zijn tedere gevoelens en een spoor van een glimlach tekende zich af op zijn lippen. Zijn hart klopte snel, maar Cuco begreep niet wat dat huppelen in zijn borst betekende. Het feest ging door tot in de vroege uurtjes, geen enkele gast hield ook maar een moment op met dansen. Maar ik werd overmand door vermoeidheid van een al te drukke dag, ik voelde mijn ogen dichtvallen en na een paar keer te hebben geknikkebold viel ik in een hoek op de ij skoude vloer diep in slaap.

Het felle licht van de ochtendzon prikte op mijn oogleden, ik meende het geluid te horen van de houten wielen van een calèche en van paardenhoeven. Ik rende naar het raam, en inderdaad: technici en decorbouwers waren bezig met het opbouwen van een set voor een nieuwe film die in die periode speelde maar nooit het verhaal over het belangrijkste vrouwelijke spook van het huis vertelde, want die zou nooit de zo vurig verlangde miljoenen kijkers trekken. De regisseur en diens assistent riepen me meteen bij zich en zetten me aan het werk.

'Maak de boel grondig schoon,' zei de regisseur gebiedend. 'Ik heb gehoord dat het op deze verdomde plek wemelt van de boze geesten en daar wil ik niets mee te maken hebben. Ik wil mijn werk doen zonder te worden gehinderd door hekserij.'

'Louter verzinsels!' riep ik uit. 'Ik durf er mijn hoofd onder te verwedden dat deze plek schoner is dan de ziel van alle hier aanwezigen.'

'Pas op. Ik hoop voor uw bestwil dat u de waarheid zegt, want mijn film moet een kassucces worden...'

'Dat hangt van u af en niet van die arme spoken.'

Ik draaide me om en ging naar de tuin om de rozen te begieten die, in de korte tijd van één nacht, tot bloei waren gekomen. Langs de stammen van de dichtstbijzijnde bomen zag ik, in de vorm van sappen, tranen vloeien zoals die ooit vloeiden over de wangen van die grote dame uit de Havaanse hogere kringen. Ik keek omhoog naar de kruinen van de bomen en ontwaarde daar tientallen apen die hun ogen droogwreven.