25

Vasil Deniador was een kleine man met onbeduidende gelaatstrekken. Hij had de gewoonte om op te kijken zonder zijn hoofd te heffen. Dit gekoppeld aan de korte glimlachjes die af en toe over zijn gezicht gleden, gaf hem het uiterlijk van iemand die stilletjes de hele wereld uitlacht.

Zijn werkkamer was diep en smal, gevuld met een schijnbare chaos van bandjes. Dat kwam vooral omdat ze niet keurig op een rij stonden, waardoor de planken een zeer onregelmatig gebit leken te hebben. De drie stoelen waar hij zijn bezoekers op liet plaatsnemen pasten niet bij elkaar en zo te zien waren ze net afgestoft, maar niet goed genoeg.

Hij zei: 'Janov Pelorat, Golan Trevize en Blits. Ik heb uw achternaam niet, mevrouw.'

'Blits,' zei ze. 'Zo noemen ze me doorgaans.' En ze ging zitten.

'Ik vind het wel voldoende,' zei Deniador met een knipoog. 'Je bent zo aantrekkelijk dat het je zelfs vergeven zou worden als je helemaal geen naam had.'

Allen zaten nu en Deniador zei: ik heb van u gehoord, dr. Pelorat, hoewel we nooit met elkaar gecorrespondeerd hebben. U bent een Foundationist, is het niet? Van Terminus?'

'Inderdaad, dr. Deniador.'

'En u, Raadsheer Trevize. Kan ik onlangs gehoord hebben dat u nog pas uit de Raad bent gestoten en verbannen? Ik heb nooit begrepen waarom.'

'Niet uit de Raad gestoten, sir. Ik ben daar nog steeds lid van, hoewel ik er geen flauw idee van heb wanneer ik mijn taak weer zal opnemen. En van verbanning kun je ook niet echt spreken. Ik heb een missie opgedragen gekregen en daarover wilden we u raadplegen.'

'Ik sta tot uw beschikking,' zei Deniador. 'En de jonge dame? Komt die ook van Terminus?'

Trevize zei snel: 'Ze komt van elders, sir.'

'Aha, een vreemde wereld, die Elders. Daar komen al heel wat ongewone mensen vandaan. Maar aangezien u beiden van de hoofdstad van de Foundation komt en de derde een aantrekkelijke jonge vrouw is, en Mitza Lizalor niet bekend staat om haar genegenheid jegens beide categorieën, hoe is het dan mogelijk dat ze u zo warm aanbevolen heeft?'

'Ik vermoed dat ze van ons af wil,' zei Trevize. 'En hoe eerder u ons helpt, des te sneller verlaten we Comporellen.'

Deniador bekeek Trevize met belangstelling (weer dat twinkelende lachje) en hij zei: 'Maar een krachtige jongeman als u zou ondanks zijn afkomst aantrekkelijk voor haar kunnen zijn. Ze speelt die rol van koele maagd uitstekend, maar niet volmaakt.'

'Ik zou het niet weten,' zei Trevize stijfjes.

'En dat is maar beter ook. In het openbaar althans. Maar ik ben Scepticus en beroepshalve geprogrammeerd om nimmer op de schijn af te gaan. Waarmee kan ik u van dienst zijn?'

Trevize zei: 'In dit geval is dr. Pelorat onze woordvoerder.'

'Daar heb ik geen bezwaar tegen,' zei Deniador. 'Dr. Pelorat?'

Pelorat zei: 'Om het maar zo eenvoudig mogelijk voor te stellen, geachte doctor, heb ik mijn hele volwassen leven geprobeerd om basiskennis te verwerven over de planeet van onze gemeenschappelijke oorsprong. Ik ben meegestuurd met mijn goede vriend Golan Trevize - hoewel ik om eerlijk te zijn hem toen niet als zodanig kende - en wij kregen opdracht om de eh ... Oudste te zoeken.'

'De Oudste?' vroeg Deniador. 'U bedoelt zeker Aarde?'

Pelorats mond viel open. Toen zei hij stamelend: 'Ik had de indruk gekregen ... ik bedoel, mij werd te verstaan gegeven, dat eh ...'

Hij keek hulpeloos naar Trevize.

Trevize zei: 'Minister Lizalor heeft mij verteld dat dat woord niet op Comporellen gebruikt werd.'

'O, en heeft ze dan ook dit gedaan?' En Deniadors mond krulde omlaag, zijn neus trok scheef en hij stootte zijn handen naar voren met gekruiste vingers.

'Dat bedoel ik,' zei Trevize.

Deniador lachte en ontspande zich. 'Onzin, heren. We doen dit als een vorm van gewoonte. En op het platteland kunnen ze het misschien menen, maar over het geheel gesproken is het niet belangrijk. Ik ken geen enkele Comporelliaan die niet als hij boos of geschrokken was, "aarde" zou zeggen. Het is het meest voorkomende vulgarisme dat wij kennen.'

'Vulgarisme?' vroeg Pelorat

'Of krachtterm, zo u wilt.'

'Dat kan zo zijn,' zei Trevize, 'maar de minister leek me echt hevig ontdaan toen ik dat woord gebruikte.'

'Ach, ze is een bergvrouw.'

'En wat wil dat zeggen, meneer?'

'Dat Mitza Lizalor van de Centrale Bergketen komt. De kinderen daar worden opgevoed op wat je noemt de ouderwetse, deugdelijke manier. En dat betekent dat, hoe goed je ze ook opleidt, je nooit van die gekruiste vingers af zult komen.'

'Het woord "Aarde" hindert u dus niet, Doctor?' vroeg Blits.

'Helemaal niet, geachte dame. Ik ben Scepticus.'

Trevize zei: 'Ik weet wat het woord scepticus in het Galactisch betekent, maar welke betekenis heeft dit woord hier?'

'Precies dezelfde als bij u, Raadsheer. Ik aanvaard uitsluitend wat ik door redelijk betrouwbare bewijzen gedwongen wordt te aanvaarden en die aanvaarding stel ik zo lang mogelijk uit tot nadere bewijzen zich voordoen. Dat maakt ons niet bijster populair.'

'Waarom niet?' vroeg Trevize.

'Wij zijn nergens populair. Noem mij een wereld waar de mensen zich niet graag aan een gemakkelijk, warm, hecht geloof vastklampen, hoe onlogisch ook! Alles beter dan die kille wind van de onzekerheid. Denk maar eens hoe jullie in dat Seldon Plan geloven.'

'Inderdaad,' zei Trevize en hij bestudeerde zijn nagels, ik heb dat gisteren nog als voorbeeld gebruikt.'

Pelorat zei: 'Mogen we op het onderwerp terugkomen, beste kerel? Wat is er over Aarde bekend dat een Scepticus zou aanvaarden?'

Deniador zei: 'Heel weinig. Wij kunnen ervan uitgaan dat het menselijk ras zich op één planeet ontwikkeld heeft, omdat het uitermate onwaarschijnlijk zou zijn dat ditzelfde ras zich onafhankelijk en zo verwant dat wederzijdse bevruchting mogelijk is, op een reeks andere werelden ontwikkeld zou hebben, zelfs niet op slechts twee. En die oerwereld kunnen we desgewenst Aarde noemen. Hier op mijn planeet meent men dat Aarde zich in deze hoek van de Galaxis bevindt, want de planeten hier zijn ongewoon oud en je mag ervan uitgaan dat Aarde eerst haar dichtstbijzijnde wereld heeft gekoloniseerd.'

'En heeft Aarde unieke eigenschappen op het feit na dat we er allemaal vandaan komen?' vroeg Pelorat gretig.

'Heb u soms iets in gedachten?' vroeg Deniador met zijn snelle glimlach.

'Ik denk aan zijn satelliet, die door sommigen de maan wordt genoemd. Dat is toch ook bijzonder, nietwaar?'

'Die vraag, dr. Pelorat, legt me het antwoord al in de mond. U moet mij niet beïnvloeden.'

'Ik zeg niet wat het is, waardoor de maan ongewoon is.'

'Door zijn formaat, natuurlijk. Heb ik het bij het rechte einde? Inderdaad, dat zie ik nu. Alle legenden van Aarde spreken over een kolossale verscheidenheid van levensvormen en over een ontzaglijke satelliet: een die zeker een diameter van 3000 tot 3500 kilometer heeft. Die enorme verscheidenheid aan levensvormen is te aanvaarden omdat dat een product van de biologische evolutie is, als althans de kennis die wij daarover hebben accuraat is. Maar een gigantische satelliet is heel wat minder vlot te aanvaarden. Geen enkele bewoonde planeet in de Galaxis heeft zo'n satelliet. Grote satellieten zijn onveranderlijk verbonden met de onbewoonde en onbewoonbare gasreuzen. Als Scepticus kan ik het bestaan van de maan niet aanvaarden.'

Pelorat zei: 'Als de Aarde uniek is door zijn miljoenen soorten, kan hij dan ook niet uniek zijn wat betreft een gigantische satelliet? Het ene unieke kan het andere impliceren.'

Deniador glimlachte. 'Ik zie niet in waarom de aanwezigheid van miljoenen soorten op Aarde een gigantische satelliet uit het niets kan vormen?'

'Maar omgekeerd dan? Misschien is een gigantische satelliet bevorderend voor de aanwezigheid van miljoenen levensvormen.'

'Dat kan ik ook niet inzien.'

Trevize zei: 'En hoe zit het met de radioactiviteit van Aarde?'

'Dat is een universeel verteld en geloofd verhaal.'

'Maar Aarde kan toch onmogelijk radioactief geweest zijn in de miljarden jaren dat het leven heeft gekend? Hoe is het radioactief geworden? Een kernoorlog?'

'Dat is de meest gangbare opvatting, Raadsheer Trevize.'

'Te oordelen naar de manier waarop u dat zegt, denk ik dat u het niet gelooft.'

'Er is geen enkele aanwijzing dat zulk een oorlog heeft plaatsgevonden. Een algeheel geloof, ja zelfs een universeel geloof is op zich geen bewijs.'

'Wat kan er dan gebeurd zijn?'

'Er is geen bewijs dat er iets gebeurd is. De radioactiviteit kan puur verzonnen zijn, net als die gigantische satelliet.'

Pelorat zei: 'Wat is de heersende mening over de geschiedenis van Aarde? Ik heb beroepshalve veel legenden over die oerwereld verzameld. Het gaat bijna altijd over Aarde of een naam die daar heel veel op lijkt. Ik heb geen enkele legende over Comporellen, op een vage vermelding na over ene Benbally die uit het niets gekomen lijkt te zijn.'

'Dat verbaast me niets. Wij brengen onze legenden niet graag naar buiten en het verbaast me hooglijk dat u op die naam Benbally bent gestuit. Bijgeloof, dat is het.'

'Maar u bent niet zo bijgelovig en u zou niet aarzelen erover te praten? Heb ik dat goed?'

'Dat hebt u goed,' zei de kleine historicus en hij sloeg zijn ogen op naar Pelorat. 'Mijn impopulariteit zou er hooguit door vergroot worden, op het gevaarlijke af, maar jullie drieën verlaten binnenkort Comporellen en ik neem aan dat ik niet als bron vermeld zal worden.'

'U hebt ons erewoord,' zei Pelorat snel.

'Dan zal ik nu een samenvatting geven van wat er gebeurd kan zijn, zonder bijgeloof of gemoraliseer. Aarde heeft ontelbare jaren bestaan als de enige bron van mensen. Zo'n twintig- of vijfentwintigduizend jaar geleden ontwikkelde het menselijke ras de sterrevaart. De hyperruimtelijke Sprong werd uitgevonden en vanaf dat ogenblik zijn er planeten gekoloniseerd.'

'Die eerste Kolonisten hebben van robots gebruik gemaakt. Deze waren al voor de ruimtevaart op Aarde ontwikkeld... u weet tussen haakjes toch wat robots zijn?'

'Inderdaad,' zei Trevize. 'Dat is ons al eerder gevraagd. Wij weten wat robots zijn.'

'De Kolonisten hebben met een zeer gerobotiseerde samenleving een hoge technologie ontwikkeld. Ze verwierven zich bovendien een zeer lang leven en keken met dédain op Aarde terug. De meest dramatische verhalen over die tijd spreken zelfs van een overheersing en onderdrukking van die oerplaneet.'

'Hoe het ook zij, Aarde zond een nieuwe groep Kolonisten uit waarin geen plaats voor robots meer was. Een van de eerste werelden die zo gekoloniseerd werden, was Comporellen. Onze patriotten houden bij hoog en bij laag vol dat wij de eerste waren, maar er zijn geen bewijzen die een Scepticus kunnen overtuigen. De eerste groep Kolonisten stierf uit en...'

Trevize vroeg: 'Waarom is die eerste groep uitgestorven, dr. Deniador?'

'Waarom? Onze romantici zeggen graag dat dit een straf is geweest, hun opgelegd door Hij Die Straft, hoewel niemand moeite doet om te verklaren waarom Hij zo lang gewacht heeft. Maar aan sprookjesverhalen hebben we weinig. Je kunt gemakkelijk stellen dat een maatschappij die totaal van robots afhankelijk is, week en decadent wordt en ineenkrimpt of afsterft uit louter verveling, of zelfs omdat de wil om te leven is verdwenen.'

'De tweede golf Kolonisten, zonder robots, slaagde erin de hele Galaxis aan zich te onderwerpen, maar Aarde werd zelf radioactief en verdween geleidelijk uit het gezicht. Dit verklaart men doorgaans door de aanwezigheid van robots op Aarde, aangezien de eerste golf zulks aangemoedigd had.'

Blits die dit alles zichtbaar ongeduldig had aangehoord, zei: 'Maar dr. Deniador, radioactief of niet, en hoeveel golven van Kolonisten er ook geweest mogen zijn, de cruciale vraag is heel eenvoudig. Waar precies bevindt zich Aarde? Wat zijn haar coördinaten?'

Deniador zei: 'Het antwoord op die vraag is: ik weet het niet. Maar kom, het wordt tijd voor de lunch. Ik laat wel wat halen en ondertussen kunnen we net zo lang als u wilt over Aarde praten.'

'U weet het niet? vroeg Trevize en zijn stem klonk schril.

'Voor zover wij weten, weet niemand het.'

'Maar dat is onmogelijk.'

'Raadsheer,' zei Deniador met een zucht. 'Als u de waarheid onmogelijk wilt noemen, ga dan gerust uw gang, maar u komt er niet verder mee.'