2

Er worden een heleboel epigrammen aan Hardin toegeschreven. Een groot deel ervan is apocrief. Toch schijnt hij bij een bepaalde gelegenheid gezegd te hebben: 'Doorzichtigheid kan voordelig zijn - vooral als je de reputatie hebt geraffineerd te zijn.' 

Poly Verisof was meermalen in de gelegenheid geweest deze raad op te volgen want dit was het veertiende jaar van zijn dubbele functie op Anacreon - een dubbele status die hem vaak het gevoel gaf dat hij met blote voeten op een gloeiende plaat danste. 

Voor de mensen van Anacreon was hij een hogepriester, representatief voor de Foundation die in de ogen der barbaren het toppunt van geheimzinnigheid en het centrum van de 'godsdienst' was die gedurende de afgelopen dertig jaar - met Hardin's hulp - in het leven was geroepen. In grote trekken gezien een onaangename functie. Niettegenstaande het onaangename incident dat deze reis noodzakelijk had gemaakt, onderging Verisof hem als een soort vakantie. Hij trok burgerkleding aan - op zichzelf al een vakantie - en nam een tweedeklas kaartje op een passagiersschip naar Terminus. Daar aangekomen belde hij via de visifoon het stadhuis op. 

'Mijn naam is Jan Smite. Ik heb een afspraak met de burgemeester.' 

De efficiënte jongedame aan het andere eind van de lijn bracht een nieuwe verbinding tot stand en wisselde enkele snelle woorden. 'Burgemeester Hardin zal u over een half uur gaarne ontvangen, meneer,' antwoordde zij mechanisch. Het scherm werd wit. 

De ambassadeur kocht de laatste editie van de 'Terminus Stadseditie', slenterde naar City Hall Park en ging op de eerste de beste lege bank de krant zitten lezen. Na een half uur stopte hij de krant onder zijn arm, liep het gemeentehuis binnen en diende zichzelf aan in de wachtkamer. Hij gedroeg zich zo gewoon dat niemand hem herkende of ook maar de geringste aandacht aan hem schonk. 

Hardin keek op en grinnikte hem toe. 'Neem een sigaar! Goeie reis gehad?' 

Verisof nam een sigaar. 'Interessant. In de hut naast mij bevond zich een priester die hier een speciale cursus in het vervaardigen van radioactieve synthetische stoffen ging volgen - voor de behandeling van kanker, weet u ...' 

'Maar de woorden "radioactieve synthetische stoffen" zal hij wel niet gebruikt hebben, wel?' 

'Nee. Voor hem was het "Heilig Voedsel".' 

De Burgemeester glimlachte. 'Ga verder.' 

'Hij wist mij in een theologische discussie te strikken en deed zijn best om mij te verlossen uit mijn armzalig materialisme.' 

'En herkende niet eens zijn eigen hogepriester?' 

'Zonder mijn karmozijnrode gewaden? Trouwens, het was een Smyrniaan. Toch was het een interessante ervaring. Merkwaardig hoe die godsdienst van de wetenschap vaste voet heeft weten te verkrijgen. Ik heb een essay over het onderwerp geschreven - uitsluitend voor mijn genoegen. Het zou niet te publiceren zijn. Als we het probleem sociologisch benaderen, schijnt het dat, toen het oude Imperium aan de randen begon te ontbinden, ook de wetenschap - als wetenschap - voor de randgebieden verloren ging. Om opnieuw geaccepteerd te worden, moest de wetenschap zich in een andere vermomming opnieuw presenteren en dat is dan ook gebeurd. Als je gebruik maakt van de symbolische logica klopt het allemaal prachtig.' 

'Interessant!' De burgemeester vouwde zijn handen in zijn nek. 'Vertel mij eens iets over Anacreon,' zei hij plotseling. 

De ambassadeur fronste zijn wenkbrauwen en nam zijn sigaar uit zijn mond. Hij bekeek hem met ongenoegen en legde hem neer. 'Vrij slecht nieuws,' zei hij. 

'Natuurlijk. Anders zou je niet hier zijn!' 

'Inderdaad. De situatie is als volgt: de belangrijkste figuur op Anacreon is de regent Wienis, de oom van koning Lepold.' 

'Dat weet ik, maar Lepold wordt volgend jaar meerderjarig, is het niet. Als ik mij niet vergis wordt hij in februari zestien.'

'Ja.' Er volgde een kort stilzwijgen. 'Als hij dan tenminste nog leeft,' voegde hij er wrang aan toe. 'De vader van de koning overleed onder verdachte omstandigheden. Naaldkogel in de borst tijdens een jachtpartij. Het heette een ongeluk.' 

'Hm. Ik herinner mij die Wienis. Ik was op Anacreon toen we hen van Terminus aftrapten. Dat was vóór jouw tijd. Laat eens kijken. Als ik het mij goed herinner was hij een donkere jongeman, met zwart haar en een wijkend rechteroog. Ook had hij een vreemde knak in zijn neus.' 

'Ja. Dat is 'm. Het wijkende oog en de knak in z'n neus heeft hij nog, maar zijn haar is grijs geworden. Hij speelt vuil spel, maar gelukkig is hij de grootste stommeling van Anacreon. Denkt zelf dat hij een slimme vos is, maar dat maakt hem des te doorzichtiger.' 

'Zo gaat het meestal.' 

'Zijn methode om een ei te pellen is om er een kernbom op te laten ontploffen. Herinnert u zich nog die belasting op de tempelbezittingen die hij twee jaar na het overlijden van de oude koning probeerde door te drukken?' 

Hardin knikte nadenkend en glimlachte toen. 'De priesters hebben daar een enorm kabaal over gemaakt.' 

'Ja. Het lawaai was tot op Lucreza te horen. Vanaf dat moment is hij de priesters wat voorzichtiger gaan aanpakken, maar toch schijnt hij altijd nog geweld te gebruiken. Jammer genoeg voor ons schijnt hij over een ongelimiteerd zelfvertrouwen te beschikken.'

'Waarschijnlijk een overcompensatie van een minderwaardigheidscomplex. Dat komt wel meer voor bij koninklijke families.' 

'Ja, maar het komt op het zelfde neer. Hij schuimbekt van verlangen om de Foundation aan te vallen en hij doet nauwelijks moeite om het te verbergen. Bovendien is hij er, wat bewapening betreft, toe in staat. De oude koning bouwde een prachtige zeemacht op en Wienis heeft de laatste twee jaar ook niet stilgezeten. Die belasting op tempeleigendommen was trouwens voor de bewapening bestemd en toen dat niet doorging, verhoogde hij tweemaal de inkomstenbelasting.' 

'Bestond daar ook oppositie tegen?' 

'Niet van enige betekenis.' 

'Goed. De achtergronden zijn duidelijk. Wat is er sindsdien gebeurd?' 

'Twee weken geleden ontmoette een Anacreoons vrachtschip het wrak van een kruiser van de oude Imperiale Marine. Het schip moet zo wat drie eeuwen in de ruimte rondgezwalkt hebben.' 

Er verscheen een geïnteresseerde uitdrukking op Hardin's gezicht. Hij ging rechtop zitten. 'Ja, daar heb ik over gehoord. De Raad voor de Scheepvaart verzocht mij het schip te bemachtigen voor studiedoeleinden. Het bevindt zich in goede conditie, heb ik vernomen.' 

'Volkomen,' antwoordde Verisof droogjes. 'Toen Wienis de vorige week hoorde dat u verlangde dat het schip aan de Foundation zou worden overgedragen, ging hij zowat van zijn stokje.' 

'Hij heeft nog niets van zich laten horen.' 

'Dat zal wel niet gebeuren ook - behalve misschien met kanonnen. De dag waarop ik Anacreon verliet, kwam hij naar mij toe en eiste dat de Foundation het schip gevechtsklaar zou maken en aan de Anacreoonse marine zou worden overgedragen. Hij had de brutaliteit om te beweren dat uw verzoek onthulde dat de Foundation Anacreon wilde aanvallen en hij voegde eraan toe dat een weigering van onze kant zijn vermoedens zou bevestigen en dat hij dan gedwongen zou zijn tegenmaatregelen te nemen. Dat waren letterlijk zijn woorden: gedwongen zou worden! Daarom ben ik hier naar toegekomen.'

Hardin begon zachtjes te lachen. 

'Natuurlijk verwacht hij dat zijn eis zal worden afgewezen,' vervolgde Verisof glimlachend. 'Hij zou dan een prachtig excuus hebben voor een onmiddellijke aanval.' 

'Dat begrijp ik, Verisof. Nou ja, we hebben minstens zes maanden de tijd. Laat het schip opkalefateren en met onze complimenten aan hem overdragen. Laat het bovendien als bewijs van respect en genegenheid in "Wienis" herdopen.' 

Hij begon opnieuw te lachen. Verisof beantwoordde dit opnieuw met een vage glimlach.

'Het lijkt inderdaad het meest logische, maar toch maak ik mij ongerust.' 

'Waarom?' 

'Het is wat je noemt een schip. In die dagen konden ze nog schepen bouwen. De kubieke capaciteit ervan omvat de helft van die van de Anacreoonse marine. Het beschikt bovendien over atoomraketten die een planeet kunnen opblazen en een afweerschild dat een v-straal kan opvangen zonder straling op te wekken. Dat is wel een beetje teveel van het goede, Hardin . ..' 

'Luister, Verisof. Jij en ik weten allebei dat hij met de bewapening waarover hij op het ogenblik beschikt Terminus gemakkelijk zou kunnen vernietigen en wel lang voordat wij de kruiser voor eigen gebruik zouden kunnen repareren. Wat doet het er dan toe dat wij hem de kruiser erbij geven? Je weet trouwens heel goed dat er nooit werkelijk een oorlog zal uitbreken.' 

'Misschien heb je wel gelijk.' De ambassadeur keek op. 'Wat ik zeggen wou, Hardin ...'

'Nou? Zeg het maar.' 

'Luister, dit is mijn gebied niet, maar ik heb de kranten gelezen.' Hij legde de Stadseditie op het bureau en wees op de voorpagina. 'Wat betekent dit allemaal?' 

Hardin wierp een achteloze blik op de krant. 'Een groep raadsleden dié een nieuwe partij willen vormen.' 

'Ja. Dat staat er.' Verisof schoof onrustig heen en weer. 'Ik weet dat je beter op de hoogte bent van de binnenlandse toestand dan ik, maar ze vallen je aan met een felheid die praktisch op geweld neerkomt. Hoe sterk zijn ze eigenlijk?' 

'Verdomd sterk. Bij de volgende verkiezing zullen ze waarschijnlijk aan de macht komen.'

'Niet daarvóór?' Verisof keek Hardin van terzijde aan. 'Er zijn - behalve verkiezingen - nog andere manieren om aan de macht te komen.' 

'Ik ben Wienis niet.' 

'Nee, maar het repareren van het schip zal maanden in beslag nemen en een aanval is daarna onvermijdelijk. Het feit dat we toegeven zal als een bewijs van zwakte worden beschouwd en door het afstaan van de kruiser zal de vloot van Wienis ongeveer dubbel zo sterk worden. Waarom zouden we risico's nemen? Er resten ons maar twee mogelijkheden: Het "plan de campagne" aan de Raad bekend maken - of een beslissing met Anacreon forceren !' 

Hardin fronste zijn wenkbrauwen. 'Een beslissing forceren? Nu? Voordat de crisis is gekomen? Nee, dat is het laatste wat ik moet doen. Vergeet Hari Seldon en Het Plan niet.'

Verisof aarzelde. 'Weet je wel zeker dat er zoiets als een "plan" bestaat?' mompelde hij.

'Daar bestaat nauwelijks enige twijfel aan,' antwoordde Hardin stug. 'Ik was aanwezig bij het openen van Het Gewelf en hoorde de verklaring die Seldon toen aflegde.' 

'Dat bedoel ik niet, Hardin. Ik zie alleen niet in hoe het mogelijk zou zijn duizend jaar geschiedenis van te voren vast te leggen. Misschien overschatte Seldon zichzelf wel.' Hij schrok een beetje terug van Hardin's ironische glimlach. 'Nou ja, tenslotte ben ik geen psycholoog,' voegde hij eraan toe. 

'Inderdaad. Dat zijn wij geen van beiden. Maar in mijn jeugd heb ik er toch de eerste beginselen van geleerd en dat was voldoende om mij te doen inzien waartoe de psychologie in staat is - zelfs al kan ik het zelf nauwelijks in praktijk brengen. Er bestaat geen enkele twijfel aan. Hari Seldon heeft precies gedaan wat hij beweerde gedaan te hebben. Zoals hij zegt, is de Foundation opgericht als een wetenschappelijke schuilplaats waarin de kennis en de cultuur van het stervende Imperium zou worden opgeborgen en verzameld. Deze kennis zou dan door de eeuwen van barbarendom kunnen worden bewaard, een episode die al was begonnen maar die op het eind oplaaide tot het Tweede Imperium.' 

Verisof schudde twijfelend het hoofd. 'Iedereen weet dat dat de wijze is waarop de dingen zouden moeten verlopen! Maar we kunnen ons geen risico's permitteren. Mogen we het heden opofferen aan een schimmige toekomst?' 

'Dat moeten we. De toekomst is geen schim. Hij is door Seldon uitgerekend en in kaart gebracht. Iedere crisis van onze geschiedenis is opgetekend en ieder ervan is in zekere zin afhankelijk van de succesvolle oplossing van de voorafgaande. Dit is pas de tweede crisis en de Ruimte weet wat ook maar de kleinste afwijking voor gevolgen kan hebben.' 

'Klinkt mij allemaal nogal vaag in de oren.' 

'Nee! Hari Seldon zei in het Tijd-Gewelf dat tijdens iedere crisis onze vrijheid van handelen zou worden geanalyseerd tot de enig mogelijke koers zou overblijven.' 

'Om ons op het smalle, rechte pad te houden?' 

'Om ons voor koersafwijkingen te behoeden, ja, maar daar staat tegenover dat zolang er meer dan éen koers is die kan worden ingeslagen, de crisis nog niet bereikt is. We moeten de dingen op hun beloop laten zolang wij kunnen en dat is dan ook wat ik van plan ben te doen!' 

Verisof gaf geen antwoord en beet zwijgend op zijn lip. Pas een jaar geleden had Hardin het probleem het eerst met hem besproken - het echte probleem: op welke wijze het hoofd zou kunnen worden geboden aan Anacreon's vijandige voorbereidingen en alleen omdat hij - Verisof - bezwaar had gemaakt tegen verdere compromissen. 

Hardin scheen zijn gedachten te raden. 'Ik wou dat ik je hierover nooit iets verteld had,' zei hij. 

'Waarom zeg je dat?' vroeg Verisof verbaasd. 

'Omdat er nu al zes mensen zijn - jij, ik, de drie andere ambassadeurs en Yohan Lee - die weten wat ons te wachten staat en ik ben bang dat dat niet Hari Seldon's bedoeling was.'

'Waarom?' 

'Omdat zelfs Seldon's vergevorderde psychologische inzicht aan beperkingen gebonden was. Zijn methode was niet opgewassen tegen een te groot aantal onafhankelijke varianten. Na een bepaalde tijdsduur kon hij met individuen niets beginnen; evenmin .als men de kinetische theorie van gassen kan toepassen op afzonderlijke moleculen. Nee, hij werkte met groepen, bevolkingen van planeten en blinde menigten die niet op de hoogte zijn van de gevolgen van hun eigen daden.' 

'Erg duidelijk vind ik het niet.' 

'Dat kan ik niet helpen. Ik ben niet voldoende psycholoog om het wetenschappelijk aan je uit te leggen, maar éen ding staat vast: er zijn op Terminus geen getrainde psychologen en er bestaan evenmin mathematische teksten op dat gebied. Het is duidelijk dat hij niet wilde dat er iemand op Terminus zou zijn die de toekomst van te voren zou kunnen uitwerken. Seldon wilde dat wij blind onze weg zouden vervolgen, d.w.z. volgens de wetten der massapsychologie op de enig juiste wijze. Ik vertelde je eens dat ik niet wist wat ons te wachten stond toen ik de eerste keer de Anacreonen verdreef. Ik wilde alleen een machtsevenwicht tot stand brengen. Meer niet. Pas later zag ik dat er zich een bepaald patroon ontwikkelde, maar ik deed mijn best hier bij mijn acties niet van uit te gaan. Inmenging gebaseerd op voorkennis zou de uitvoering van het Plan verstoren.' 

Verisof knikte peinzend. 'In de tempels van Anacreon heb ik theorieën gehoord die minstens even gecompliceerd waren. Hoe denk je het juiste moment van actie te kunnen bepalen?' 

'Dat is al bepaald. Je zult moeten toegeven dat niets Wienis ervan zal kunnen weerhouden ons onmiddellijk aan te vallen zodra wij de kruiser zouden hebben gerepareerd. Er bestaat wat dat betreft geen alternatief.' 

'Inderdaad.' 

'Goed. Tot zover het uiterlijke aspect. Verder zul je moeten toegeven dat de volgende verkiezingen een nieuwe Raad tot gevolg zullen hebben die actie tegen Anacreon zal eisen. Ook hier bestaat er geen alternatief.' 

'Inderdaad.' 

'Zodra alle alternatieven zijn verdwenen, is de crisis een feit. Toch ... toch maak ik mij zorgen.' 

Hij zweeg. Verisof wachtte. Langzaam, bijna met tegenzin vervolgde Hardin zijn betoog. 'Ik heb het gevoel dat het de bedoeling was dat de externe en interne druk gelijktijdig zouden optreden, maar zoals de zaken er nu voorstaan is er een verschil van enkele maanden. Wienis zal ons waarschijnlijk in het voorjaar aanvallen en de verkiezingen worden pas over een jaar gehouden.' 

'Dat lijkt mij niet zo belangrijk.' 

'Ik weet het niet. Misschien is het alleen maar het gevolg van fouten die in de berekeningen zijn geslopen; misschien komt het ook omdat ik teveel wist. Ik heb geprobeerd mij niet door mijn inzichten te laten beïnvloeden, maar wie weet... Wat zal het effect op de gang van zaken zijn? Hoe het ook zij,' voegde hij er aan toe, 'éen ding heb ik besloten.' 

'En wat dan wel?' 

'Als de crisis inderdaad uitbreekt, ga ik naar Anacreon. Ik wil ter plaatse zijn ... Kom Verisof, het wordt laat. Laten we er een avondje van maken. Ik heb behoefte aan ontspanning.' 

'Laten we dat dan hier doen,' zei Verisof. 'Ik heb geen zin om herkend te worden. Laat de cognac maar aanrukken.'