13

Ze schoten weer op volle snelheid door de tunnel. Seldon besloot de vraag te stellen die al een uur door zijn hoofd had gespeeld.

'Waarom denk je dat het Galactische Imperium op sterven na dood is?'

Hummin keek Seldon aan. 'Als journalist word ik van alle kanten volgepompt met statistieken tot ze mijn neus uitkomen. En daar mag ik maar heel weinig van publiceren. De bevolking van Trantor is aan het afnemen. Vijfentwintig jaar geleden woonden er nog vijfenveertig miljard mensen. Dat is ten dele te wijten aan het dalende geboortecijfer. Weliswaar heeft Trantor nooit een hoog geboortecijfer gehad, maar toch. Als je op reis bent op Trantor kom je maar weinig kinderen tegen, het feit in aanmerking genomen dat er zoveel mensen wonen. Toch daalt het geboortecijfer. Dan is er de emigratie. Meer mensen vertrekken van Trantor dan erbij komen.'

'Gezien het feit dat er al zoveel mensen wonen,' zei Seldon, 'klinkt me dat niet gek in de oren.'

'Maar toch is het vreemd omdat het nog nooit eerder is gebeurd. En dan is het ook nog zo dat overal in de Galaxis de handel aan het stagneren is. De mensen denken dat, omdat er momenteel nergens opstanden zijn en omdat alles rustig is, alles ook goed is en dat de problemen van de laatste eeuwen opgelost zijn. Maar politieke confrontaties, opstanden en beroering wijzen daarnaast ook op een zekere vitaliteit. Er heerst echter momenteel een algemene vermoeidheid. Het is rustig, niet omdat de mensen tevreden en welvarend zijn, maar omdat ze moe zijn en het hebben opgegeven.'

'Och, dat weet ik zo net nog niet,' zei Seldon weifelend.

'Maar ik wel. Het antizwaartekrachtfenomeen waar we het over gehad hebben, is een aardig voorbeeld. Er zijn een paar zwaartekrachtliften in gebruik, maar er worden geen nieuwe bijgebouwd. Het is een verliesgevende onderneming on niemand schijnt er belang bij te hebben dat daar verandering in komt. De snelheid van technologische vooruitgang neemt al eeuwen af en is nu teruggebracht tot een slakkengang. In sommige gevallen staat het helemaal stil. Is dat niet iets dat jou is opgevallen? Jij bent tenslotte mathematicus.'

'Ik kan niet zeggen dat ik er ooit bij heb stilgestaan.'

'Dat doet niemand. Het wordt aanvaard. Wetenschappers zijn er tegenwoordig heel goed in om te zeggen dat dingen onmogelijk zijn, onuitvoerbaar, onbruikbaar. Iedere theorie wordt meteen de grond in geboord. Jij, bijvoorbeeld. Wat vind je van psychohistorie? In theorie interessant, maar in praktisch opzicht totaal onbruikbaar. Waar of niet?'

'Ja en nee,' zei Seldon geïrriteerd. 'Ze is in praktisch opzicht onbruikbaar, maar dat komt niet omdat mijn avontuurlijke instelling in verval is geraakt, dat kan ik je verzekeren. Ze is écht onbruikbaar.'

'Dat is in elk geval,' zei Hummin sarcastisch, 'jouw indruk in deze atmosfeer van verval waarin het hele Imperium voortleeft.'

'Die atmosfeer van verval,' zei Seldon boos, 'is jóuw indruk. Is het misschien mogelijk dat je het bij het verkeerde eind hebt?'

Hummin keek een ogenblik bedachtzaam voor zich uit. Toen zei hij: 'Ja, ik kan het bij het verkeerde eind hebben. Ik ga alleen op mijn intuïtie af, op gissingen. Wat ik nodig heb, is een werkbare psychohistorische techniek.'

Seldon haalde zijn schouders op. Hij was niet van plan om toe te happen. 'Zo'n techniek kan ik je niet geven,' zei hij. 'Maar stel dat je gelijk hebt. Stel dat het Imperium inderdaad op zijn laatste benen loopt en uiteindelijk uit elkaar valt. De menselijke soort zal nog steeds bestaan.'

'Onder welke omstandigheden, man? Bijna twaalfduizend jaar lang heeft Trantor, onder sterke heersers, min of meer de vrede weten te bewaren. Er waren onderbrekingen - opstanden, plaatselijke burgeroorlogen, tragedies te over - maar in het algemeen en in het grootste deel van het Rijk was er vrede. Waarom is Helicon zo voor het Imperium? Jouw wereld, bedoel ik. Omdat het klein is en door zijn buren zou worden opgeslokt als het Imperium niet over zijn veiligheid zou waken.'

'Voorspel je soms universele oorlog en anarchie als het Imperium te gronde gaat?'

'Natuurlijk. Ik ben niet dol op de Keizer of op de Imperiale instellingen in het algemeen, maar ik heb ook niets om ze te vervangen. Ik zou niet weten wat anders de vrede zou kunnen handhaven en ik wil het oude stelsel niet opgeven voor er een nieuw is.'

'Je praat alsof je de hele Galaxis bestuurt,' zei Seldon. 'Jij wilt het oude stelsel niet opgeven? Jij wilt wachten tot er een nieuw is? Wie ben je dat je zo praat?'

'Ik spreek in het algemeen, figuurlijk,' zei Hummin. 'Ik maak me niet ongerust over Chetter Hummin persoonlijk. We mogen aannemen dat het Imperium mij wel overleeft; misschien gaat het zelfs wel weer vooruit de komende jaren. Verval gaat nooit volgens een rechte neerwaartse lijn. Misschien duurt het nog wel duizend jaar voor de catastrofe en je kunt je voorstellen dat ik dan dood ben en een nageslacht zal ik zeker niet hebben. Wat vrouwen betreft heb ik alleen maar zo af en toe een vrijblijvende relatie en ik heb geen kinderen en ook geen plannen in die richting. Eigenlijk heb ik kind noch kraai... Ik heb je opgezocht na je voordracht, Seldon. Jij hebt ook geen kinderen.'

'Ik heb ouders en twee broers, maar geen kinderen.' Hij glimlachte zwakjes. 'Ik ben ooit bijzonder gehecht geweest aan een vrouw, maar zij had de indruk dat ik meer gehecht was aan mijn mathematica.'

'Was je dat ook?'

'Ik had niet die indruk, maar zij wel. Dus ze ging er vandoor.'

'En sindsdien heb je geen ander gehad?'

'Nee. De wond is nog niet geheeld.'

'Welnu. We zouden beiden de zaak kunnen uitzitten en het aan andere mensen overlaten, lang na onze dood, om te lijden. Een tijdje geleden zou ik dat nog geaccepteerd kunnen hebben, maar nu niet meer. Want nu hèb ik een werktuig; ik vóer het bevel.'

'Wat is jouw werktuig?' vroeg Seldon. Hij wist het antwoord al.

'Jij!' zei Hummin.

En omdat Seldon het antwoord van tevoren had zien aankomen, verdeed hij geen tijd met geschokte of verbijsterde gevoelens. Hij schudde alleen zijn hoofd en zei: 'Je zit ernaast. Ik ben geen bruikbaar werktuig.'

'Waarom niet?'

Seldon slaakte een zucht. 'Hoe vaak moet ik het herhalen? Psychohistorie is geen praktijkgerichte studie. De moeilijkheid is fundamenteel. Al de ruimte en tijd van het Universum zouden niet genoeg zijn om de noodzakelijke problemen uit te werken.'

'Ben je daar zeker van?'

'Helaas wel, ja.'

'Er is geen sprake van dat je de complete toekomst van het Galactische Imperium hoeft uit te werken, hoor. Je hoeft niet tot in de details de gangen van ieder menselijk wezen na te lopen, niet eens van iedere wereld. Er zijn alleen bepaalde vragen die je moet beantwoorden: Zal het Galactische Imperium ten onder gaan en zo ja, wanneer? Hoe zal de mensheid er daarna voorstaan? Kan er iets gedaan worden om de ondergang te voorkomen of om de toestand erna te verbeteren? Dat zijn toch betrekkelijk eenvoudige vragen, lijkt mij.'

Seldon schudde zijn hoofd en glimlachte droevig. 'De geschiedenis van de mathematica is vol eenvoudige vragen waar de meest ingewikkelde antwoorden op gegeven worden... of helemaal geen antwoorden.'

'Kan er niets aan gedaan worden? Ik kan zien aankomen dat het Imperium te gronde gaat, maar ik kan het niet bewijzen. Al mijn conclusies zijn subjectief en ik kan niet aantonen dat ik er niet naast zit. Omdat het idee zo schokkend is, geven de mensen er de voorkeur aan mijn subjectieve conclusie niet te geloven en gebeurt er niets om de val te voorkomen of zelfs maar te breken. Jij zou de val die gaat komen kunnen bewijzen, of, wie weet, bewijzen dat het zo'n vaart niet zal lopen.'

'Maar dat is nou net precies wat ik niet kan. Ik kan je geen bewijs leveren voor iets waar geen bewijs voor bestaat. Ik kan een mathematisch systeem niet bruikbaar maken als het dat niet is. Ik kan geen twee even getallen voor je vinden die bij elkaar opgeteld een oneven getal opleveren, hoezeer jij - of de hele Galaxis - dat oneven getal ook nodig hebt.'

'Goed,' zei Hummin, 'jij maakt dus ook deel uit van het verval. Je bent bereid om het bankroet te aanvaarden.'

'Wat voor keus heb ik?'

'Kun je het niet probéren? Hoe vruchteloos de inspanning je dan ook mag toeschijnen, heb je iets beters te doen met je leven? Heb je een hoger doel voor ogen? Heb je een doel dat je in je eigen ogen nog meer recht van bestaan geeft?'

Seldon knipperde met zijn ogen. 'Miljoenen werelden. Miljarden culturen. Kwadriljoenen mensen. Deciljoenen wederzijdse betrekkingen... En jij wilt mij daar een patroon in laten ontdekken.'

'Nee, ik wil dat je dat probéért. Ter wille van die miljoenen werelden, miljarden culturen en kwadriljoenen mensen. Niet voor de Keizer. Niet voor Demerzel. Voor de mensheid.'

'Ik zal falen,' zei Seldon.

'Dan is er voor ons nog niets aan de hand. Probeer je het?'

En tegen zijn wil en zonder te weten waarom, hoorde Seldon zichzelf zeggen: 'Ik zal het proberen.' En de koers van zijn leven was uitgestippeld.